بخشی از مقاله
چکیده
پدیده گرد و غبار هنگامی رخ می دهد که وزش بادهایی با سرعت بیش از سرعت آستانه فرسایش بادی، ذرات خاک با اندازه های مختلف را از بستر خود جدا کرده و به نواحی دوردست حمل کند . شهرستان ورزنه از جمله مناطق مستعد وقوع پدیده گرد و غبار در نواحی مرکزی ایران می باشد. به منظور تعیین جهت وزش بادهای فرساینده در شهرستان ورزنه، با معرفی اطلاعات مربوط به داده های بادسنجی ایستگاه سینوپتیک ورزنه طی دوره آماری 8 ساله - - 2006-2013 و سرعت آستانه فرسایش بادی به نرم افزار WRPLOT7 اقدام به ترسیم گلبادها و گل توفان های سالانه گردید.
نتایج حاصل بیانگر همسو بودن جهت بادهای غبارزا با بادهای غالب و نائب غالب منطقه در مقیاس سالانه و در فصول پاییز و زمستان می باشد. لذا با توجه به قرار گرفتن تالاب گاوخونی در قسمت غربی ایستگاه ورزنه و نزدیک بودن آن به تالاب گاوخونی می توان اذعان داشت که یکی از منشأهای احتمالی ورود جریان گرد و غبار به این شهرستان ، سطوح خشکیده تالاب گاوخونی می باشد.
-1 مقدمه
گلباد نموداری دایره ای شکل و ستاره گونه است که سرعت، جهت و تواتر بادهای یک مکان معین را با استفاده از یک دستگاه مختصات مرکزی نشان می دهد که جهت امکانسنجی - مکان یابی ، چگالی و توان باد ، ایستائی باد و ... - برای استفاده از انرژی باد، طراحی باند فرودگاه ها ، زمین های ورزشی ، طراحیهای شهری - نحوه استقرار پنجره ها ، بازشوها و ... - ، مکان یابی جهت گسترش فضای سبز و عدم استقرار صنایع آلاینده در جهت باد غالب منطقه کاربرد فراوانی دارد. اما گل توفان، نوعی گلباد است که بین کالبد فضایی باد و زمین پیوند برقرار کرده و با دخالت سرعت آستانه فرسایش پذیری خاک، بادهای مؤثر در شکل گیری توفان های گرد و خاک را نسبت به بقیه بارز می سازد به عبارت دیگر گلتوفان، گلبادی با سرعت بیش از سرعت آستانه فرسایش بادی خاک یا رخساره موردنظر است
مطالعات متعددی در ایران و خارج از کشور جهت تعیین جهت وزش بادهای فرساینده و توفان زا با بکارگیری گلبادها و گل توفان ها به انجام رسیده است که بیانگر قابلیت و کارایی زیاد این نمودارهای دایره ای شکل در تعیین قطاع برداشت ذرات خاک در اثر وقوع پدیده فرسایش بادی می باشد.
نظر به اینکه یکی از حیاتی ترین نیازهای انسان، داشتن هوای پاک و عاری از آلودگی است و گرد و غبار یکی از منابع آلوده کننده هوا به شمار می رود و از طرفی دانستن جهت وزش بادهای فرساینده یکی از موارد ضروری جهت انجام کارهای اجرایی از قبیل احداث بادشکن به منظور مقابله با پدیده فرسایش بادی است، لذا در تحقیق حاضر سعی بر آن خواهد بود که با ترسیم گلبادها و گل توفان های فصلی و سالانه به بررسی جهت وزش بادهای فرساینده در شهرستان ورزنه که در قسمت غربی تالاب گاوخونی در استان اصفهان واقع شده است ، پرداخته شود.
-2 مواد و روشها
منطقه مطالعاتی در این پژوهش، شهرستان ورزنه در استان اصفهان می باشد که با وسعتی معادل 2300 کیلومترمربع در طول جغرافیایی 52 درجه 45 دقیقه شرقی وعرض جغرافیایی 32 درجه 30 دقیقه شمالی واقع گردیده است - شکل . - 1 جهت انجام تحقیق حاضر، ابتد طی عملیات میدانی و با استفاده از دستگاه تونل فرسایش بادی ، سرعت آستانه فرسایش بادی در منطقه اندازه گیری شد. سپس جهت بررسی رژیم باد منطقه مطالعاتی، داده های ساعتی ثبت شده مربوط به جهت و سرعت باد در ایستگاه سینوپتیک ورزنه برای دوره آماری 2006-2013 از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. گلبادها و گل توفان های ماهانه ، فصلی و سالانه برای ایستگاه های سینوپتیک منتخب با استفاده از داده های بادسنجی و نرم افزارWRplot 7 در 8 جهت با فواصل 45 درجه و 6 طبقه سرعت برای گلباد و 5 طبقه سرعت برای گل توفان ها ترسیم و و تحلیل گردید.
شکل . - 1 - موقعیت منطقه مورد مطالعه بر روی تصویر کاذب رنگی سنجنده لندست
-3 نتایج و بحث
نتایج حاصل از اندازه گیری سرعت آستانه فرسایش بادی نشان داد که متوسط سرعت آستانه فرسایش بادی در منطقه مطالعاتی 6/2 متر بر ثانیه می باشد. بر همین اساس و با توجه به ساعت، جهت و سرعت وزش بادهای با سرعت بیش از سرعت آستانه فرسایش، گلبادها و گل توفان های فصلی و سالانه ایستگاه ورزنه به منظور بررسی جهت وزش بادهای فرسایش زا تهیه گردید که در شکل - 2 تا - 4 نشان داده شده است.
شکل -2 الف: گلباد سالانه ؛ ب: گل توفان سالانه ایستگاه سینوپتیک ورزنه
شکل -3 گل باد های فصلی ایستگاه سینوپتیک ورزنه
