بخشی از مقاله
چکیده
امروزه آگاهی داشتن از کیفیت آب از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. این موضوع در مناطقی که تالابها به عنوان محیطهای بکر طبیعی و ذخائر غنی ژنتیکی مطرح هستند، بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. بدین منظور با استفاده از روش منحنی تداوم جریان و مدل دبی بار آلودگی به تحلیل ریسک - احتمال وقوع - آلایندههای مختلف در تالاب بین المللی و اکولوژیک گاوخونی پرداخته شد.
در این مطالعه از آمار کیفیت آب رودخانه زاینده رود در ایستگاه پل ورزنه و آمار دبی متناظر با آن استفاده شد.سپس با استفاده از رابطه همبستگی دبی جریان و غلظت آلاینده-های آب ، مقدار غلظت هر کدام از آلایندهها در احتمالات مختلف برآورد گردید. نتایج نشان داد که در اغلب اوقات مقدار عناصر بیش از حد مجاز بوده و آب رودخانه میتواند برای اکوسیستم منطقه سمی باشد و اگر دبی رودخانه بر پایه Q25 طراحی شود، میتواند غلظت عناصر را پایین آورده و در حد نرمال نگه دارد به عبارت دیگر برنامههای مدیریتی برای مراکز صنعتی بایستی بر پایه مقدار جریان رودخانه باشد، زیرا که در مواقع خشکسالی غلظت عناصر ورودی به تالاب افزایش یافته و اثر مخرب بالایی دارد.
مقدمه
فاضلابهای تخلیه شده به رودخانه زاینده رودکه سرانجام به تالاب گاوخونی می رسند،عاملی مخرب برای زیستگاه جانوران اعم ازپستانداران ، دوزیستان، پرندگان، ...است وبرخی موارد با واردشدن به محیط زیست حیات وحش منطقه ، زیستگاه آنهاراتهدیدکرده ویکی ازمهمترین عوامل تهدید بقای نسل بسیاری ازجانوران ازجمله پرندگان آبزی وکنارآبزی است. به طورکلی شرایط کیفی چه از نظر فیزیکوشیمیایی وچه از نظر بیولوژیکی در منطقه ورزنه تا تالاب گاوخونی به گونهای است که موجب اختلال در اکوسیستم طبیعی رودخانه شده است. تعیین منابع آلاینده در پروژه های مهندسی و طراحی سیستم های کنترل کیفیت آب مانند ایجاد بافر های گیاهی از دیگر موارد اهمیت مطالعه کیفیت آب است.
امروزه یکی از معضلات اکثریت تالاب ها در کشور ایران افزایش قابل توجه آلودگی این مناطق می باشد که بیشتر شامل آلودگیهای کشاورزی و آلودگیهای صنعتی میباشد . ورود پساب اراضی کشاورزی و کارخانجات صنعتی به تالابها محیط اکولوژیک این مناطق را به مخاطره می-اندازد و سالانه از تنوع زیستی این مناطق میکاهد و در بین این دو دسته آلودگی ، آلودگیهای صنعتی که از مراکز و کارخانجات صنعتی به محیطهای آبی وارد میشوند از اهمیت قابل توجهی برخوردار است که افزایش این مقادیر در سالهای آتی میتواند نتایج بسیار مخربی به دنبال داشته باشد که جبران آن غیر قابل ممکن شود لذا مدیریت این مناطق از لحاظ میزان ورودی آب به تالاب و ضایعات صنعتی می تواند کمک شایانی به این امر نماید.
همچنین مک کویین - 2005 - بیان می کند که بررسی کیفیت آب در پروژه های توسعهای مهندسی حائز اهمیت است. تعیین منابع آلاینده در پروژه های مهندسی و طراحی سیستم های کنترل کیفیت آب مانند ایجاد بافر های گیاهی از دیگر اهمیت مطالعه کیفیت آب است. مجنونیان و همکاران - 1377 - بیان میکنند که تالاب گاوخونی و کلیه گونه های زیستی متعلق به آن و حتی جوامع انسانی ساکن در مجاورت آن در مجموع سیستم یکپارچهای را تشکیل میدهند که حیات و بقای آنها به زاینده رود وابسته است.
متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل مصرف بی رویه آب جهت فعالیتهای صنعتی و کشاورزی در حاشیه رودخانه ، خشکسالی و انتقال بخشهایی از آب زاینده رود به مناطق دیگر نه تنها از حجم آب منتقله به تالاب کاسته شده بلکه نوع و مقدار آلایندههای وارد شده به آن افزایش یافته است. دیگر فعالیتهای صنعتی و کشاورزی حاشیه زاینده رود جریان پیوستهای از آلایندهها را به سوی تالاب گاوخونی روانه کردهاند که با تداوم این فعالیتها و تجمع آلایندههای مذکور در منطقه تالاب ،اکوسیستم تالاب تخریب و در معرض نابودی قرار خواهد گرفت.
کلارک - 1379 - بیان میکند از مهمترین این آلایندهها فلزات سنگین هستند که بطور طبیعی و یا در اثر تخلیه فاضلابهای شهری و صنعتی و فعالیتهای کشاورزی وارد آب میشوند و با کند شدن جریان آب در منطقه تالاب از طریق تجمع در خاک ، گیاه و حیوانات آبزی به شکلهای مختلف وارد زنجیره غذایی میگردند و در نتیجه عامل خطری برای سلامت انسان و تخریب محیط زیست می باشند تا جائیکه در دراز مدت می توانند سبب کاهش تنوع و اندازه جمعیت گونههای گیاهی و جانوری شوند. رنجبر - 1371 - بیان میکند که به طور کلی فلزات سنگین عناصری هستند که به طور طبیعی به مقدار بسیار کم در اکوسیستمهای زنده یافت میشوند. این عناصر جزء آلایندههای بسیار پایدار هستند و طی فرایند بیولوژیک تجزیه نمیشوند.
اندرسون و همکاران - 2000 - جذب فلزات سنگین را در رسوبات یک تالاب مصنوعی واقع در ساکرامنتو در طول سالهای 1994-1998 انجام داداند. دستجردی و همکاران - 1380 - طی یک مطالعهای بیان میکنند که این فلزات در بعضی موارد در غلظتهای بسیار کم میتوانند بر فعالیتهای سلولی تاثیر نامطلوب بگذارند و در گونههای جانوری با ایجاد اختلال در تولید مثل ، اختلالات عصبی ماهیچه-ای و آلودگی تخم و تخمگذاران حتی سبب مرگ و میر آنها شوند.
در مطالعهای میرزاجانی و همکاران - 1387 - به جوامع بنتوز در تالاب و برخی خصوصیات آلی آب در 12 رودخانه منتهی به تالاب انزلی پرداخته شدهاست. 21 ایستگاه در نقاط مختلف حوزه آبخیز تالاب اعم از بالادست نزدیک شهرها نزدیک محیطهای ورودی به تالاب تعیین شد. با استفاده از شاخصهای غنای مارگالف و منهینیک و تنوع سیمسون و شانون و نسبت EPT/C و شاخص بیولوژیک خانوادگی هیلسنهوف، وضعیت کیفی آب در این ایستگاهها مورد بررسی شد. لاو و همکاران - 2000 - الودگی رسوبات تالاب ساحلی ماییپو واقع در هنگگنگ را بررسی کردند نمونههایی از شش ایستگاه در طول تالاب در فوریه جمع آوری شد و پارامتر-های مختلفی از نوع فلزات سنگین اندازهگیری شد.
در مطالعهای امینی رنجبر و همکاران - 1379 - با هدف بررسی و اندازه گیری میزان فلزات سنگین - Zn, Cr, Cd, Cu - و رابطه آن با غلظت کلروفیل a در برگهای سه گونه از گیاهان آبزی تالاب انزلی شامل هیدروکوتیل و تراپا - گونه های شناور - و تیفا - گونه حاشیه ای - که نقش بسزایی در چرخه غذایی و اکوسیستم تالاب دارند، بررسی کرداند سرتاج و همکاران - 1384 - در مطالعه ای به بررسی روند انتشار و تجمع فلزات سنگین صنعتی - Pb, Zn,Cd .Cu ,Ni, Cr - در تالاب انزلی پرداختند.
منشوری - 1378 - وکریتس و همکاران - 1998 - بیان میکنند ، از جمله آلایندههایی که در فاضلاب صنایع ، معادن و کارخانجات و روانابهای شهری و کشاورزی وجود دارد،میتوان به فلزات سنگین اشاره کرد. فلزات سنگین به صورت محلول در آب و خاک وارد شده و باعث آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی و خاک شده و سبب برهم زدن اکوسیستمهایی که به آن وارد می شود می گردد. اوسط - 1382 - با استفاده از تحقیق مورد نظر به دنبال ارائه مدلهای رگرسیونی است که روابط بین دبیهای مختلف تداوم جریان رودخانهها وعوامل به وجود آورنده آنها را بیان کند و با استفاده از این مدلها منحنیهای تداوم جریان رودخانهها در حوزههای بدون آمار را برآورد نماید. هدف از این مطالعه تحلیل ریسک - احتمال وقوع - آلایندههای صنعتی آب زاینده رود در ایستگاه پل ورزنه به عنوان نزدیک ترین ایستگاه به تالاب حفاظت شده گاوخونی میباشد.
