بخشی از مقاله
چکیده
مخاطرات طبیعی سالانه خسارات سنگین و جبران ناپذیري به تاسیسات شهري و غیرشهري وارد میسازند. سیلاب که سالانه بیش از 70 درصد اعتبارات ستاد حوادث غیر مترقبه کشور به آن اختصاص مییابد در زمرهي این حوادث است.
از مهم ترین پارامترها در مدیریت سیلابدشت،کنترل سیلاب ،تخمین خسارات سیل و تعیین حق بیمه سیل، تعیین دقیق مرزهاي سیلابدشت یا همان پهنه بندي سیلاب می باشدح هدف از این تحقیق، تعیین حریم و بستر رودخانه رامیان واقع در استان گلستان به کمک مدل هیدرولیکی حAلآهغد می باشد. بدین منظور تعداد مقاطع عرضی مورد نیاز نرم افزار حAلسهغد را میتوان با استفاده از نقشه پلان به تعداد بسیار بیشتر تهیه کرد و دقت محاسبات نرم افزار را ارتقا داد. در نهایت میتوان پهناي سیل 25 ساله را که مبناي محاسبات جهت تعیین حد بستر رودخانه قرار داده شده، بدست آورد.
-1 مقدمه
تمدنهاي بزرگ و کهن در کنار رودخانهها شکل گرفتهاند، اما از اواسط قرن بیستم به بعد این تمدنها سبب فشار برروي رودخانهها شدهاند و به دلیل اینکه رودخانهها با قدرت خود میخواهند تعادلشان را در طبیعت حفظ کنند در نتیجه سبب بروز سیلاب میشوند. علم مهندسی رودخانه عبارتست از تمامی فرآیندهاي طرحریزي، طراحی و بهرهبرداري و نگهداري انواع کارهایی که مقصود از آنها ایجاد تغییراتی در سیستم رودخانه است تا شرایط بهتري براي استفاده از رودخانه حاصل شود.
به منظور برنامهریزي جهت بهرهبرداري بهینه و کنترل پدیده طبیعی سیل که از مسائل دنیا و از جمله کشور ما می باشد مطالعات و تحقیقات بسیاري مورد نیاز است. دامنهي خسارات سیل در شرایط مختلف متاثر از میزان آورد و خصوصیات هندسی بستر جریان و اراضی مجاور میباشد، لذا به منظور پیش بینی دامنهي خسارات ناشی از سیل در شرایط مختلف و توجیه اقتصادي و اجتماعی برنامههاي کنترل و مهار سیل، پهنه بندي خطر سیل براي دوره بازگشتهاي مختلف ضروري است. از جمله اقدامات مدیریتی که میتواند نقش بسزایی در کاهش خسارات ناشی از وقوع سیلاب داشته باشد پهنه بندي خطر سیل است.
در این رمینه تحقیقات زیادي انجام شده است از جمله آقایان سالمیان و باقري، به ترتیب پهنه بندي سیلاب رودخانه هاي بشلر و گرمرود را با استفاده از مدل هیدرولیکی حAلآهغد انجام دادند و نتایج را با حعن مقایسه نمودند. تجریشی و همکاران نیز مدل هیدرولیکی رودخانه سیستان را در دو حالت دائمی و غیر دائمی مورد تحلیل و بررسی قرار دادند. جهت تحلیلهاي هیدرولیکی مذکور از نرم افزارهاي حAلآهغد و 1غشس استفاده کردند و نتایج را در دو حالت دائمی و غیر دائمی مورد بررسی قرار دادند.
این مطالعه به منظور تعیین حد حریم و بستر رودخانه، به دلیل عبور رودخانه از مجاورت شهر رامیان و روستاهاي محدودهي مطالعاتی انجام گرفته که نگرانیهایی در خصوص خطرات و خسارات ناشی از بروز سیل ایجاد کرده است.
-2مواد و روشها
-1-2 منطقهي مورد مطالعه
رودخانهي قرهچاي رامیان از سرشاخههاي مهم گرگانرود است که از کوههاي قطارچشمه سرچشمه گرفته و انشعابات خط الراسهاي سرقلعه، حاجیکوه، پلنگسره و تپهآرام در طول مسیررودخانه آن را تغذیه مینماید. این رودخانه پس از گذشتن از مجاورت روستاهاي ششآب، سرکلاته، باقرآباد، قرهقاچ، حاجی نظر، ایمر محمد ویلمه سالیان و شهر رامیان و همچنین اتصال مسیل هاي مهم سیاه جوي، زرین رود ومحمدآباد در نزدیکی روستاي حبیب ایشان به گرگانرود پیوسته و پس طی مسافتی وارد خزر میشود. این رودخانه در دو ناحیهي کوهستانی و دشتی قرار دارد.
قسمت کوهستانی به صورت بکر باقی مانده و روستاها بیشتر در مناطق دشتی بوجود آمدهاند. حوضه آبریزي که این رودخانه زهکش آن است، بالغ بر 1875 کیلومترمربع وسعت دارد و ارتفاع بالاترین نقطه از سطح دریا 2980 متر میباشد. ارتفاع متوسط حوضه 586,4 متر و متوسط شیب حوضه 18,9درصد است که شیب نسبتا بالایی محسوب می شود. محدوده جغرافیایی این رودخانه در 36 درجه و 55 دقیقه تا 37 درجه و 90 دقیقه عرض شمالی و 54 درجه و 39 دقیقه تا 55 درجه و 80 دقیقه طول شرقی می باشد.
شکل .1 موقعیت محدوده مورد مطالعه - رودخانه رامیان -
-2-2 روش تحقیق
به منظور انجام دقیقتر مطالعات هیدرولیک رودخانه رامیان در بازه مطالعاتی این رودخانه به سه زیر بازه تقسیم
شده است.
• بازه ابتدایی: از ابتداي بازه تا حد فاصل اراضی روستاي قورچاي- هیوهچی به طول 27,7 کیلومتر.
• بازه میانی: در محدودهي روستاي قورچاي- هیوهچی تا محدوده اراضی روستاي ایمرمحمد به طول 28,5 کیلومتر.
• بازه انتهایی: از محدوده اراضی روستاي ایمرمحمد تا محل اتصال رودخانه به گرگانرود در مجاورت روستاي حبیب ایشان به طول 34 کیلومتر.
جهت انجام تحلیلهاي هیدرولوژیکی حوضه آبریز از آمارو اطلاعات 19 ایستگاه هیدرومتري منطقه استفاده شد که از ایستگاههاي مذکور دو ایستگاه در داخل حوضه آبریز قرار دارند. جهت تکمیل آمار ایستگاهها از روابط همبستگی بین آمار دبی حداکثر لحظهاي در سالهاي داراي آمار استفاده شده است. پس از تکمیل آمار ایستگاههاي انتخابی مقادیر دبی حداکثر لحظه اي هر ایستگاه در دوره آماري با دوره بازگشتهاي مختلف توسط مدل و با انتخاب توزیع مناسب که داراي کمترین خطاي استاندارد باشد، بدست آمد. دراین تحقیق جهت محاسبه و تعیین پروفیل سطح آب و سایر مشخصههاي هیدرولیکی جریان از مدل استفاده شده است.
