بخشی از مقاله
چکیده:
کشت در گلخانه در کشور ایران نوپاست.یکی از عناصر پرنیاز برای محصولات کشاورزی و گلخانه ای فسفر می باشد.کاربرد مداوم و طولانی مدت کودهای فسفره می تواند باعث تجمع فسفر در افقهای سطحی و در نتیجه افزایش پتانسیل هدر روی آن به آبهای سطحی و فرایند غنی سازی شود.همچنین تجمع فسفر در محصولات کشاورزی که در بعضی موارد همراه عناصر کمیاب می باشد، موجب به خطر انداختن سلامتی انسان می گردد.
توزیع فسفر در خاک به صورت اشکال مختلف ژئوشیمیایی شامل فاز محلول و تبادلی خاک، فاز ماده آلی، فاز پیوند با کلسیم و فاز پیوند با آهن و آلومینیوم صورت میگیردکه اطلاع از مقدار هریک می تواند کمک شایانی در مدیریت کودهای فسفره داشته باشد.این پژوهش به منظور تعیین میزان فسفر در تعدادی از خاکهای درون گلخانه های تحت کشت استان همدان و مقایسه آنها با خاک های بیرون گلخانه ها و همچنین مقایسه با استاندارهای جهانی انجام گرفت .درتمام گلخانه های مورد آزمایش، میزان فسفر در خاک داخل گلخانه ها بیشتر از بیرون گلخانه ها وبا تفاوت معنی دار از نظر آماری بود که این امر در اثر استفاده از کودهای آلی وشیمیایی فسفره درون گلخانه هاست.بیشترین بخش فسفر در همه موارد جزء باقی مانده وکمترین آن جزءمحلول قرار داشت. ودر بعضی موارد میزان فسفر در خاکها بیشتر از مرز استاندارد جهانی قرار داشت.
مقدمه:
فسفر اولین بار در سال 1669 میلادی توسط براند شیمیدان آلمانی کشف شد و به علت خاصیت درخشندگی آن در تاریکی فسفر نام گرفت. فسفر از نافلزات گروه پنجم جدول تناوبی میباشد - هالفورد، . - 1997فسفر یکی از عمده ترین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه پس از ازت، در مناطق خشک و نیمه خشک است.در بسیاری از نقاط دنیا، میزان فسفر خاکهای تحت عملیات کشاورزی به شدت افزایش یافته است .کاربرد مداوم و طولانی مدت کودهای فسفر می تواند باعث تجمع فسفر در افقهای سطحی و در نتیجه افزایش پتانسیل هدر روی آن به آبهای سطحی و فرایند غنی سازی شود.
گر چه میزان فسفرکل موجود در خاکها بسیار بیشتر از نیاز گیاهان میباشد ولی باید توجه داشت که قسمت اعظم فسفر موجود در خاک، برای گیاه غیر قابل استفاده است و تنها مقادیر اندکی از آن به صورت فسفر قابل جذب گیاه در خاک وجود دارد توزیع فسفر در خاک به صورت اشکال مختلف ژئوشیمیایی شامل فاز محلول و تبادلی خاک، فاز ماده آلی، فاز پیوند با کلسیم و فاز پیوند با آهن و آلومینیوم صورت میگیرد و . - b روش جزء بندی هم به صورت کیفی و هم کمی، به خوبی این اجزاء را مشخص می نماید.
این اطلاعات بطور بالقوه برای پیش بینی قابلیت دسترسی زیستی و قابلیت آبشویی و تغییر شکل فسفر بین اشکال شیمیایی، در خاکهای کشاورزی و آلوده، با ارزش هستند اغلب خاکهای ایران در طی مدت 40 سال، بطور منظم سالانه 100-300 کیلوگرم سوپر فسفات در هکتار دریافت کرده اند. اطلاعات محدودی در مورد توزیع مکانی و قابلیت دسترسی فسفر در خاکهای مناطق خشک و نیمه خشک وجود دارد. به منظور پیش بینی نیاز کود فسفر و انجام دقیق توصیه های کودی، ضروری است که فسفر قابل دسترس باقیمانده در خاکها مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین، به دست آوردن اطلاعاتی درمورد میزان فسفر و جزء بندی آن درخاک های گلخانه ای همدان هدف این پژوهش است.
مواد و روشها:
نمونه برداری و آنالیز خاک:
با توجه به تعداد و سطح زیر کشت گلخانهها در استان همدان بصورت تصادفی از 35 گلخانه فعال استان - با توجه به تعداد کل گلخانههای استان و تنوع کوددهی و تنوع خاکها - و خاک اطراف آنها از عمق 0-30 سانتی متر با تمرکز بر گلخانه-های شهرک گلخانهای امزاجرد در شهر همدان و از هر گلخانه 2 نمونه مرکب برداشت گردید. که جهت جزبندی فسفر این دو نمونه با هم مخلوط گردید.و از بیرون گلخانه ها نیز یک نمونه خاک جمع شد ، سپس نمونهها هوا خشک گردیده و از الک 2 میلیمتری عبور داده شد.تعیین بافت خاک بر پایه قانون استوکس و به روش هیدرومتری انجام شد.
1962 پ هاش خاک در عصاره 1:5 آب به خاک به وسیله دستگاه پ هاش متر اندازهگیری شد قابلیت هدایت الکتریکی در عصاره 1:5 آب به خاک با هدایت سنج الکتریکی تعیین شد - ردوس، . - 1962 کربنات کلسیم معادل به روش تیتراسیون برگشتی با NaOH تعیین شد - سیمز، . - 1996 ماده آلی خاک به روش والکی - بلک اندازهگیری گردید - راول، . - 1994 کاتیونهای محلول شامل Ca، Mg، Na و K در عصاره 1:5 آب به خاک اندازهگیری گردید.کاتیونهای تبادلی شامل Ca، Mg، Na و K با روش استات آمونیم یک مولار - راول، - 1994 استخراج و سپس Ca و Mg به روش تیترسنجی و Na و K به روش شعلهسنجی اندازهگیری شدند. مجموع کاتیونهای تبادلی به عنوان ظرفیت تبادل کاتیونی - CEC - در نظر گرفته شد.
لازم به ذکراست که مقدار هر یک از کاتیونهای تبادلی از کسر مقدار کاتیون مورد نظر در روش عصارهگیری با آب مقطر - محلول - از مقدار قرائت شده در روش عصارهگیری با استات آمونیم بهدست آمده است.غلظت فسفر قابل جذب به روش اولسن و با استفاده از بیکربنات سدیم 0/5 مولار در پ-هاش 8/5 به نسبت 1 به 20 با استفادل ذره از روش رنگسنجی - مورفی و رایلی، - 1962 و بوسیله دستگاه اسپکتروفتومتر اندازهگیری گردید. جزء بندی فسفر با استفاده از روش آن و همکاران - 2000 - انجام میگیرد.
