بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حا ضر، گزینههای بهینه آبپاش و فا صله خطوط لترال/آبپاش در سی ستمهای آبیاری بارانی کلا سیک ثابت در طرح آبیاری خداآفرین، اردبیل مورد ج ستجو قرار گرفت. بدین منظور، عملکرد 12 آبپاش مختلف در یکنواختی پخش آب در شرایط وزش باد با سرعت متوسط 2/0 - تا 4/9 متر بر ثانیه - و شدید 4/9 - تا 8/1 متر بر ثانیه - مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. همچنین، برای هریک از آبپاشهای مورد بررسی، مقادیر بهینه فاصله خطوط لترال/آبپاش تعیین گردید.
نتایج نشان داد که مقدار نمایه ضریب یکنواختی در شرایط وزش باد با سرعت متوسط و شدید بهترتیب، بین 58 تا 89 درصد و 45 تا 80 درصد متغیر بود و افزایش سرعت وزش باد سبب کاهش قابل توجه مقدار این نمایه در آرایش 25 25 متری آبپاشها - آرایش در نظر گرفته شده در طراحی سیستم آبیاری - گردید. با توجه به بادخیز بودن منطقه استفاده از آبپاشهایی که عملکرد آنها از حساسیت بیشتری نسبت به وزش باد برخوردار است، نیازمند کاهش قابل توجه فواصل لاترال/آبپاش میباشد. همچنین، آرایش بهینه هریک از آبپاشهای مورد بررسی در شرایط وزش باد شدید تعیین گردید.
مقدمه
یکی از سیستمهای آبیاری بارانی کارآمد در مناطق خشک و نیمهخشک در شرایط لزوم کاربرد مقادیر بالایی از عمق آبیاری، سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش ثابت/متحرک میباشد . - 3 - از آنجا که این سیستمهای آبیاری فاقد قابلیت جابجایی میباشند، هرگونه غیریکنواختی ذاتی - بهدلیل عواملی بهغیر از اثر وزش باد - قابل تعدیل از طریق عواملی نظیر جابجایی سیستم آبیاری نبوده و این نارساییها در هر نوبت آبیاری تکرار میشوند.
بنابراین، یکی از عوامل کلیدی در بهرهبرداری موفقیتآمیز از این سیستمهای آبیاری، انتخاب یک آبپاش مناسب در انطباق با ویژگیهای اقلیمی منطقه طرح - خصوصا، بهلحاظ میزان و تغییرات زمانی سرعت و جهت وزش باد - و خصوصیات هیدرولیکی شبکه آبیاری میباشد. هدف مطالعه حاضر، جستجوی گزینههای بهینه آبپاش و فاصله خطوط لترال/آبپاش در سیستمهای آبیاری بارانی کلاسیک ثابت در طرح آبیاری خداآفرین، استان اردبیل بوده است.
مواد و روشها
در این بررسی، عملکرد 12 مدل مختلف آبپاش در یکنواختی توزیع آب در شرایط مزرعه در فشار کاری 44 متر آب - متوسط فشار کاری در نظر گرفته شده برای سیستم آبیاری - و در شرایط سرعت وزش باد متوسط و شدید مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت - جدول . - 1 در این متن، آبپاشهای مورد بررسی با کدهای SP1 تا SP12 مورد اشاره قرار گرفتهاند. آزمایشهای مربوطه بر اساس استانداردهای - 1 - ISO 7749-1 و - 2 - ISO 7749-2 و در اراضی قشلاق گلمالی، طرح آبیاری خداآفرین صورت گرفت.
مطابق با رهنمود سازمان فائو، سرعت وزش باد در چهار گروه ملایم - کمتر از 2/0 متر بر ثانیه - ، متوسط 2/0 - تا 4/9 متر بر ثانیه - ، شدید 4/9 - تا 8/1 متر بر ثانیه - و بسیار شدید - بیشتر از 8/1 متر بر ثانیه - قابل دستهبندی است. بر این اساس و با توجه به جدول 2 میتوان گفت وزش بادها در منطقه مطالعاتی، طیفی از بادهای ملایم تا بسیار شدید را در بر میگیرد. طی ماههای تیر و مرداد، سرعت وزش باد در منطقه مطالعاتی شدت مییابد . بهمنظور اندازهگیری یکنواختی توزیع آب از یک شبکه مربعی با ابعاد 1 1 متر استفاده شد.
متغیرهای هواشناسی، شامل سرعت و جهت آزیموتی وزش باد و دمای خشک و تر با استفاده از یک سنجنده دیجیتال قابل حمل - ScarletWind WL-11 - در مجاورت محل آزمایش و با گامهای زمانی 5 دقیقهای در ارتفاع دو متری اندازهگیری شد. بهمنظور ارزیابی و مقایسه عملکرد آبپاشهای مورد بررسی در توزیع یکنواخت آب در سطح مزرعه از نمایههای ضریب یکنواختی توزیع چارک پایین - DUlq - ، ضریب یکنواختی توزیع چارک پایین در سطح کل سیستم آبیاری - DUsystem - ، ضریب یکنواختی پخش کریستیانسن - CU - و ضریب یکنواختی پخش در سطح کل سیستم آبیاری - CUsystem - استفاده شد . - 3 -
