بخشی از مقاله
چکیده
اعمال روش های نادرست زراعی بر روی منابع خاک جهت تامین غذا برای جمعیت رو به رشد ،کشاورزی جهان را با بحران مواجه ساخته است. یکی ازعمده ترین نگرانی ها در کشاورزی و خاک ورزی سنتی تخریب ساختار فیزیکی و شیمیایی خاک ، برهم خوردن موازنه بین موجودات زنده خاک و پوشش گیاهی،کاهش مواد آلی خاک ، فرسایش و بایر شدن اراضی در دراز مدت وکاهش دائمی سرانه زمین های کشاورزی می باشد. به کار گیری سیستم های شخم کاهش یافته یا به اصطلاح شخم حفاظتی با تکیه بر خاک به عنوان اصلی ترین عامل تولید می تواند گامی بزرگ در جهت کشاورزی پایدار به خصوص در کشورهای در حال توسعه باشد هدف از خاکورزی حفاظتی کاهش شدت عملیات خاکورزی و مدیریت بقایای گیاهی موجود در س. خاک میباشد.
کشاورزی پایدار با تکیه برخاکورزی حفاظتی روشی برای کاشت است که در آن تاکید بر حفاظت خاک در برابر فرسایش و فشردگی است ولی حفظ رطوبت خاک، کاهش انرژی مصرفی، زمان اجرای عملیات، نیروی کار و ادوات کشاورزی و کاهش هزینه عملیات خاکورزی وکاشت محصول ازمزایای این روش است. در این مقاله سعی شده تا به این شیوه از تهیه اراضی و مزایای آن در مقایسه با خاک ورزی مرسوم پرداخته شود. این مقاله به شیوه مطالعه کتابخانه ای با هدف معرفی کشاورزی حفاظتی و بیان مزایای آن به عنوان راهکاری برای دستیابی به توسعه پایدار در بحران کشاورزی کشورمان می باشد.
.1مقدمه
با پیدایش مکانیزاسیون، کشاورزی همپای صنعت وارد سامانه تولید انبوه گردید اما به مرور با رواج تراکتور و دیگر ادوات خاک ورزی پر قدرت، توانایی انجام خاک ورزی و بهم زدن خاک، افزایش یافته است. این امر موجب تنزل ساختمان خاک و مقدار مواد آلی خاک می شود.در حالی که توجه به مسائل زیست محیطی و اکولوژیکی یکی از اهداف عمده کشاورزی پایدار تلقی می شود. برای حصول به کشاورزی پایدار هم در زمینه تولید و هم در زمینه حفاظت از محیط زیست باید خاک را بعنوان پایه اصلی تولید در نظر گرفت.کشاورزی حفاظتی نوعی کشاورزی است که ضمن تولید محصول کافی، محیط زیست را حفظ و از آلودگی منابع طبیعی ممانعت میکند.
در واقع این روش سیستم متفاوت و گستردهای است که در برخی از عملیاتهای آن بجای استفاده از روشهای خاکورزی رایج، از خاکورزی حفاظتی، بدون شخم یا خاک ورزی حداقلیاستفاده میشود، به این معنا که در این روش مثل سیستم رایج خاک زیر و رو نمیشود و مقداری از بقایای محصول قبل در سطح خاک حفظ می شود که این مسئله در بهبود وضعیت رطوبتی خاک حائز اهمیت است. ازاهداف کلی خاکورزی حفاظت : کنترل فرسایش، افزایش باروری خاک، باقی ماندن رطوبت درخاک، افزایش بازده مصرف آب، کاهش مصرف انرژی و نیروی کارگری ومصرف نهاده ها می باشد.
.2سیستمهای مدیریتی خاک ورزی
در نظام های خاک ورزی خاک ورزی را بر اساس شدت و تعداد دفعات خاک ورزی به انواع مختلفی تقسیم می کنند:
✓خاک ورزی سنتی : - Convention Tillage -
✓ خاک ورزی حفاظتی
.3خاک ورزی مرسوم
خاک ورزی مرسوم سیستمی از خاک ورزی ست که بیشینه عملیات خاک ورزی را شامل می شود. این سیستم خاک ورزی از طریق پاک کردن سطح خاک از بقایای گیاهی و قطع چرخه زندگی علفهای هرز، حشرات و بیماریها ، بستر بذر مناسبی برای کشت گیاه فراهم شده و با شکستن لایه های نفوذ ناپذیرخاک ، بستری نیز جهت رشد ریشه آماده می گردد. - کردوانی ، - 1379 در مقابل اثرات زیان بار این نوع از خاک ورزی ، خاک ورزی حفاظتی قرار دارد که روشهایی را شامل می شود که موجب نگهداری پوشش گیاهی برروی خاک و افزایش کیفیت خاک و حفاظت از آب می شود. سه اصل مهم در این نوع خاکورزی سه اصل مهم در خاک ورزی شامل:حداقل کردن خاک جابجا شده حین عملیات خاک ورزی، پوشش دائمی خاک با مواد ارگانیک و تناوب زراعی می باشد.
.4روشهای خاک ورزی حفاظتی
✓بدون خاک ورزی - - - No tillage
✓خاک ورزی نواری - - strip tillage نوع سیستم خاک ورزی برای کشت ردیفی محصولاتی است که به وسیله آن فقط بستر بذر با عرض باریک آماده می شود . 5
✓خاک ورزی پوشش دار - - mulch tillage این روش بیشتر در کشت دستپاش محصولات، به کار می رود. خاک ورزی پوشش دار با به کار بردن مکرر ادوات خاک ورزی زیر شکن انجام می گیرد. پوششی از بقایای گیاهی و کلوخها در سطح خاک باقی می ماند . 5
✓حداقل خاک ورزی : - Minimom Tillage -
✓ بی خاک ورزی - No Tillage - یا خاک ورزی حفاظتی تاخیری: در این روش خاک ازبرداشت محصول تاکاشت محصول بعدی دست نخورده باقی می ماند. در این روش کاشتمستقیماً در بقایای گیاهی انجام می شود.
.5 مفهوم کشاورزی حفاظتی
فائو سیستم کشاورزی حفاظتی را اینگونه تعریف می کند: حفظ یک پوشش دائمی یا نیمه دائمی از مواد ارگانیک که می تواند پوشش گیاهی در حال رشد یا مرده باشد و کاربرد این پوشش حفظ میکروارگانیسم های زنده خاک در برابر کلیه عوامل خارجی باشد. به عبارتی کشاورزی حفاظتی هر گونه سیستم خاکورزی و کشت را در بر می گیرد که پس از کشت حداقل 30 درصد بقایای گیاهی درسطح خاک باقی بماند 6 .در این سیستم معمولا کاهش تعداد تردد ماشین آلات و ادوات و یا حذف عملیات خاکورزی فشرده - Intensive tillage - مانند برگداندن لایه سطحی خاک مورد توجه است، این پدیده به دلیل حفظ ازت در جمعیت میکروبی و جلوگیری از تلفات نیترات ، دارای اثرات مثبتی نیز بوده و ازت تجمع یافته در
