بخشی از مقاله
چکیده
شوری یکی از مهمترین تنشهای محیطی است که جوانه زنی و رشد گیاهان را تحت تاثیر قرار میدهد. به منظور تعیین میزان تحمل و سازگاری به شوری ذرت رقم - - Ksc 703 در مرحله جوانه زنی و بررسی اثر پرایمینگ بر این ویژگی، آزمایشی در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، در سال 1393 انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملآ تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول شامل پرایمینگ در چهار سطح، شاهد و پرایمینگ با سه غلظت 5 ،10و15 میلی لیتر در لیتر اسید هیومیک بود. عامل دوم شوری در چهار سطح شامل 0 ،2 ،4 و8 دسی زیمنس برمتر با نمک Nacl بود. پس ازگذشت هفت روز صفاتی شامل طول ساقه چه، طول ریشه چه، سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر، طبق روش های استانداردمحاسبه شد. طبق نتایج حاصل، جوانه زنی و اکثر صفات جوانه زنی در اثر تنش بالای شوری کاهش یافت. واکنش جوانه زنی به غلظت های استفاده شده اسید هیومیک در تیمار شوری بالا دراکثر موارد مثبت نبود و باعث کاهش خصوصیات جوانه زنی شد. دلیل احتمالی آن را می توان حالت اسیدی بودن، اسیدهیومیک در نظر گرفت.
کلمات کلیدی: ذرت رقم - - Ksc 703، صفات جوانه زنی، پرایمینگ، نمک .Nacl
-1 مقدمه
شوری یکی از مهمترین عوامل محیطی محدود کننده تولیدات کشاورزی استمفهوم. شوری معمولاً در ارتباط باتأثیر آن بر رشد و نمو گیاهان مطرح میشود. با افزایش میزان املاح، سرعت رشد گیاه کاهش می یابد - محمدیان وهمکاران، . - 2001 یکی از دلایل کاهش رشد گیاهان کاهش میزان آب بر اثر شوری گزارش شده است. تنش شوری موجب تغییراتیدر مقدار و نوع مواد متابولیکی تنظیم کننده رشد گیاه شده و از این طریق سرعت رشد گیاه را تحت تأثیر قرارمیدهد - باسرا، . - 1997مطالعات زیادی نشان داده است که مدیریت مصرف کودهای شیمیایی در شرایط شور اهمیت زیادی دارد. اغلب خاک های شور حاصلخیزی کمی دارند و تأثیر زیان بار زیادی املاح محلول در خاک را میتوان با فراهم نمودن عناصرغذایی ضروری به گیاه برای تحمل تنشهای محیطی کمک کرد. بر اساس گزارش فائودر سال 2000 حدود بیست درصد زمین های زراعی جهان تحت تأثیر شوری و سدیم است - گورتا، . - 2007
وسعت این اراضی در ایران پانزده درصدکل اراضی زراعی برآورده شده است که حدود 25 میلیون هکتاراست.درآسیا بعد از شوروی سابق، چین، هندوستان وپاکستان، بیشترین سطح خاک های شور به ایران تعلق دارد - مونس و همکاران، . - 2002 موضوعی که به دلیل اهمیت آن در بسیاری از کشورها از آن به عنوان »مرگ سفید« درکشاورزی نام بردهاند. شورییکی از اصلی ترین تنشهای اسمزی است که رشد و تولید گیاه را محدود میکند - پور اسماعیل و همکاران، . - 1384خسارت شوری درگیاهان از طریق اسمزی، اثر سمیت ویژه یونها و اختلال در جذب عناصر غذایی میباشد - صفرنژاد و حمیدی، 1384، رحیمی و همکاران، 2006 و مورامیکال، . - 2002 اثر شوری بر عدم توسعه جوانهزنی به طور عمده درنتیجه اثر اسمزی کلریدسدیم میباشد.
شوری یکی از گستردهترین تنشهای خسارت زای مناطق خشک و نیمه خشک بوده، ولی در مناطق نیمه مرطوب و ساحلی نیز وجود دارد. مشکل شوری مدتها قبل تشخیص داده شده و مطالعاتی نیز در خصوص آن انجام گرفته است - آذرنیوند و قربانی، . - 1384جوانه زنی بذر و رشد اولیه گیاهچه از جمله مراحل مهم برای استقرار جمعیتهای گیاهی تحت شرایط تنش شوری میباشد - الکاتب، . - 2006 اثرات نامطلوب و زیان بار شوری بر جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه به خوبی روشن شدهاست - بیولی و بلک، . - 1982مطالعات متعدد نشان دهنده کاهش رشد گیاه در نتیجه تنش شوری می باشد، به طورمثالرومرو آراندا و همکاران - 2001 - در گوجه فرنگی، ملونی و همکاران - 2001 - در پنبه، غلام وهمکاران - 2002 - در چغندر قند، عالم و همکاران - 2002 - در چغندر قند، به این نتایج دست یافته اند.
تنظیم اسمزی به سازگاری گیاهان به شوری از طریق متحمل شدن آنها به وسیله کاهش پتانسیل اسمزی سلولی در نتیجه افزایش خالص تجمع یونهای معدنی و محلولهای آلی گفته میشود. اگر چه هم محلول های آلی و هم غیرآلی نقش حیاتی را در تنظیم اسمزی گیاهان عالی که در معرض شرایط شور قرار گرفته اند، بازی میکنند اما کمک نسبی آنها در بین گروههای مختلف گیاهان فرق میکند - اشرف ومک نیلی، . - 2004سدیم وکلر معمولاً رایج ترین یونها در خاک و یا آبهای شور میباشند کهعمدتاً موجب اثرات ویژه یون و سمیت گیاه میشوند - لویت، . - 1980 درجه ای که رشد گیاه توسط شوری کاهش می یابدعمدتاً به گونه گیاهی و تا حد کمتری به رقم گیاه مورد نظر بستگی دارد - غلام و همکاران، . - 2002
-2 مواد و روش ها
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملآ تصادفی و با سه تکرار انجام شد. عامل اول شامل پرایمینگ در چهار سطح شاهد و پرایمینگ با سه غلظت 10،5و15 میلی لیتر در لیتر اسیدهیومیک بود. عامل دوم شوری درچهارسطح شامل 0 ،2 ،4 و 8 دسی زیمنس بر متر با نمک Nacl بود. برای پرایمینگ بذر، ابتدا بذرهای ذرت به مدت24 ساعت در محلول هایی با غلظت های مختلف اسیدهیومیک مذکور، خیسانده - پرایم - شد ند و بعد از آن با آب مقطر شستشو داده شدند و در هوا و دمای معمولی اتاق خشک شدند. قبل از انجام آزمایش بذور توسط محلول هیپوکلریت سدیم 10 درصد ضد عفونی و سپس سه مرتبه توسط آب مقطر شسته شد ند.
در داخل هرپتری دیش بر روی کاغذ صافی 20 عدد بذر قرار داده شد و سپس به هر پتری دیش ده میلی لیتر از محلول های مورد نظر در هر آزمایش کهقبلاً آماده شده بودند اضافه شد و بعد از آن درب پتری ها بسته شدند وپس ازچسباندن برچسب مشخصات بر روی هر یک از آنها، در داخل ژرمیناتور در دمای 25 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. هر روز بذوراز نظر جوانه زنی بررسی و تعداد بذور جوانه زده ثبت شدند و افزودن محلول در صورت نیاز انجام می گرفت. شمارش بذور جوانه زده به مدت 7 روز انجام گردید و در نهایت صفاتی شامل طول ساقه چه، طول ریشه چه، اندازه گیری شد.صفاتی از قبیل سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی و شاخص بنیه بذر، طبق فرمول های زیر محاسبه شدند. تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم افزار SAS 9.1انجام شد و نمودارها و منحنی هابا استفاده از نرمافزار Excel رسم گردیدومقایسه میانگین داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال - 5 - انجام شد.
-3 نتایج وبحث
نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثرات اصلی تیمار پرایمینگ اسیدهیومیک در بعضی موارد و نیز اثرات اصلی تیمار شوری به غیر از صفت درصد جوانه زنی بر روی سایر خصوصیات کاملآ معنی دار بود. اثرات متقابل این دو تیمار نیز بر روی صفات طول ریشه چه، کاملآ معنی دار بود و در سایر صفات معنی دار نبود - جدول. - 1 بر اساس نتایج جدول مقایسات میانگین اثرات اصلی تیمار اسیدهیومیک بر روی صفات درصد جوانه زنی، طول ساقه چه بین تیمارشاهد و غلظت های مختلف اسید هیومیک از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود نداشت. در صفت سرعت جوانه زنی تیمار 15 میلی لیتر اسید هیومیک نسبت به سایرتیمارها افزایش نشان داد و معنی دار بود. در صفت طول ریشه چه، تیمار شاهد نسبت به تیمارهای پرایمینگ اسیدهیومیک برتری داشت و نسبت به آنها معنی دار بود. درصفت شاخص بنیه بذر بین تیمار شاهد و تیمار 5 و 15میلی لیتراسیدهیومیک از لحاظ آماری تفاوت معنی داری داریوجود نداشت ولی این سه تیمار با تیمار 10 میلی لیتر اسید هیومیک تفاوت معنی دار داشتند - جدول . - 2
