بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور ارزیابی تاثیر سطوح مختلف آب شور بر صفات سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی، طول ساقه چه و ریشه چه گیاه دارویی گاو زبان آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 4 تکرار در آزمایشگاه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان به اجرا در آمد.
فاکتور اول سطوح پرایمینگ بذر 200 - ،100،0 میلی مولار سالیسیلیک اسید - و فاکتور دوم سطوح شوری 6 - ،4،2،0 دسی زیمنس بر مترمربع - بود. تنش شوری سبب کاهش سرعت و درصد جوانه زنی و همچنین کاهش طول ریشه چه و ساقه چه گردید.
نتایج نشان داد که سطح شوری 6 دسی زیمنس بر متر به ترتیب موجب کاه ش.36،59 درصدی طول ساقه چه و درصد جوانه زنی و کاهش بیش از 2برابری طول ریشه چه نسبت به شاهد گردید . در صورتی که پرایمینگ بذور گل گاوزبان با سطح 200میلی مولار اسید سالیسیلیک در شرایط تنش آب شور سبب بهبود صفات فوق الذکر نسبت به شاهد شد.
مقدمه
آب شور یکی از مهمترین تنش های غیر زیستی است که تولید محصولات کشاورزی را در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک کاهش میدهد - رضوانی مقدم، - 2001 آب شور، رشد و نمو گیاهی را در سطح فیزیولوژیک و مورفولوژیک محدود می کند و به موجب آن وزن تر و خشک بوته ، برگ ها ،گل ،ساقه و ریشه ها کاهش می یابد - مونس،. - 2008یکی از آثار کوتاه مدت آب شور ، کاهش رشد در نتیجه پدیده اسمزی می باشد که به نوبه خود موجب کاهش توسعه سلولی می شود.
گیاهان در شرایط شوری عموما ضعیف تر بوده و برگ ها ی کوچک تر ی نسبت به گیاهان عادی دارند - مونس،. - 2008 تنش شوری با تاثیر گذاری بر تجمع یون هایی نظیر سدیم و کلر در بافت های فتوسنتز کننده گیاهان و همچنین کاهش آب قابل دسترس گیاه رشد گیاهان را مختل می کند - ستی دوتی، . - 2000 تنش شوری موجب القاء سنتز یک گروه از پروتئین هایی می شود که در بیوسنتز اسمولیت های سازگار از جمله پرولین ، گلیسین، بتائین و پلی آمین ها نقش دارند
پرایمینگ بذر روشی ساده و کم هزینه برای افزایش کیفیت بذر است که می تواند به عنوان روشی مفید برای افزایش رشد گیاهچه تحت تاثیر تنش های محیطی از جمله شوری در گیاهان مورد استفاده قرار گیرد .پرایمینگ می تواند باعث افزایش خروج سریع تر گیاهچه ، درصد جوانه زنی ، سرعت جوانه زنی ، تحمل بهتر شوری و گلدهی زودتر شود - زرگری،1375و هریس،. - 1999 گزارش شده است که تحمل به شوری در گیاهچه خربزه حاصل از بذور پرایم شده به دلیل توانمندی بالاتر تعدیل اسمزی ، کاهش جذب سدیم، افزایش سنتز کربوهیدرات های محلول در برگ ها نسبت به گیاهان شاهد در شرایط شوری بیشتر است نشان داد پرایمینگ بذر با ترکیبات مختلف اسمزی نظیر نمک های نیتراتی و پلی اتیلن گلایکول باعث افزایش سازگاری به شوری می شود.
گل گاو زبان با نام علمی Borago Officinalis L. متعلق به خانواده Boraginaceae گیاهی یک ساله است که دارای خواص متعدد دارویی، صنعتی و علوفه ای می باشد . همچنین گاوزبان یکی از اقلام مهم دارویی است که از دیرباز در طب سنتی استفاده می شده است . - 2 - با گسترش سطح زیر کشت آن در شهرستان بردسیر تنش های محیطی مثل تنش شوری باعث کاهش رشد و تولید شده است . این تحقیق با تعیین حدود مقاومت به شوری، شناسایی مکانیزم مقاومت به شوری و بررسی تاثیر تیمار اسید سالیسیلیک بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه گل گاو زبان و به موازات آن کاهش شوری آب انجام شد.
مواد و روش ها
این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 4 تکرار جهت بررسی پرایمینگ گل گاوزبان بر سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه تحت شرایط آب شور انجام شد. فاکتور اول تیمارهای پرایمینگ بذر و فاکتور دوم سطوح شوری بود. جهت اعمال تنش شوری از نمک NaCl آزمایشگاهی در سطوح شوری 6،4،2،0 دسی زیمنس بر متر استفاده شد .
سطوح مختلف پرایمینگ بذر شامل سالیسیلیک اسید 0 - ،100، 200میلی مولار - بود. بذر ها به مدت 24 ساعت در محلول های پرایمینگ مورد نظر تیمار شدند. آنگاه بذور را به پتری دیش های یکبار مصرف استریل شده ای که در کف آنها کاغذ صافی قرار گرفته بود منتقل گردید .به هر پتری دیش 10 میلی لیتر آب مقطر یا محلول های مورد نظر بسته به تیمار مربوطه افزوده شد .پس از بسته شدن درب ظروف، پتری دیش ها در شرایط رطوبت نسبی % 60 ، دمای 25 درجه سانتی گراد برای روز و دمای 15 درجه برای شب و در شرایط نوری 4 ساعت نوری و 16 ساعت شب قرار داده شدند .شمارش بذور جوانه زده به صورت روزانه در ساعت معینی انجام شد . پس از گذشت 12 روز صفاتی نظیر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی،طول ریشه چه و ساقه چه محاسبه شد .نحوه ی محاسبه صفات به شرح زیر می باشد:
در این فرمول GP درصد جوانه زنی و Ni تعداد بذور جوانه زده در روز i ام و S تعداد کل بذور کشت شده می باشد
معادله - 2 - در این فرمول GR سرعت جوانه زنی - بر حسب تعداد بذر جوانه زده در روز - و Ni تعداد بذر جوانه زده در روز i ام و Ti تعداد روز شمارش تا روز i ام می باشد
برای اندازه گیری طول ریشه چه و ساقه چه از خط کش استفاده نمودیم .
برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن و برای رسم نمودار ها از نرم افزار Excel استفاده شد.
نتایج و بحث
نتایج جدول تجزیه واریانس تاثیر پرایمینگ بذر و تنش شوری آب بر صفات سرعت ، درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه بذر بوته های گاو زبان نشان داد که اثرات اصلی شوری و سالیسیلیک اسید بر صفات سرعت جوانه زنی و طول ریشه چه بذر گیاه گاوزبان در سطح %1 درصد معنی دار ، اثر اصلی شوری بر درصد جوانه زنی و طول ساقه چه در سطح %1 معنی دار در حالی که سالیسیلیک اسید غیر معنی دار بود. همچنین در اثرات متقابل صفات یاد شده سرعت جوانه زنی در سطح% 1 معنی دار گردید - جدول . - 1
جدول-1 تجزیه واریانس اثر شوری و پرایمینگ بذر بر برخی پارامترهای مرتبط با جوانه زنی بذور گیاه گاوزبان
سرعت و درصد جوانه زنی : در بررسی این صفات مشاهده شد که با افزایش شوری عموما درصد و سرعت جوانه زنی کاهش یافتند و صرف نظر از تیمار سالیسیلیک اسید در بالات رین سطح شوری کمترین سرعت و درصد جوانه زنی مشاهده گردید. این در حالی بود که کاربرد سالیسیلیک اسید در سطوح مختلف شوری موجب بهبود سرعت جوانه زنی شد. ولی کاربرد آن بر درصد جوانه زنی تاثیری نداشت و غیر معنی دار بود .
بررسی داده ها نشان داد که بالاترین سطح شوری 8 - دسی زیمنس بر متر مربع - سرعت جوانه زنی را 52 درصد نسبت به پایین ترین سطح شوری کاهش داد . همچنین یافته ها نشان دادند که بالاترین سطح شوری موجب کاهش 28 درصدی ، درصد جوانه زنی بذر گیاه گاوزبان شد - شکل . - 2 کاربرد اسید سالیسیلیک سبب افزایش 35 درصدی سرعت جوانه زنی بذر نسبت به عدم مصرف آن شد - شکل . - 3
