بخشی از مقاله
چکیده:
چغندرقند یکی از محصولات زراعی بسیار مهم در ایران میباشد. زراعت این گیاه تحت شرایط شوري با محدودیت هاي شوري روبرو میباشد. این تجقیق به منظور ارزیابی تاثیر پرایمینگ بذر بر جوانهزنی و رشد گیاهچه چغندر قند در سال 1393 در گروه زراعت دانشکده کشاورزي دانشگاه ارومیه ترتیب داده شد. تیمارهاي مورد مطالعه شوري با چهار سطح - 0شاهد - ، 50، 100 و 150 میلی مولاردر لیتر و پرایمینگ بذر با چهار سطح شاهد - عدم تیمار - ، هیدروپرایمینگ، نانوپرایمینگ و عصاره کود کبوتري بود.
این تحقیق بر مبناي آزمایش فاکتوریل بر اساس طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. شاخصهاي مورد مطالعه شامل درصد نهایی جوانهزنی، شاخص سرعت جوانهزنی، متوسط زمان جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی بودند. نتایج نشان داد در تمامی صفات مورد مطالعه اثر متقابل فاکتورهاي مورد بررسی معنیدار بودند. بر اساس مقایسه بین میانگین دادههاي به دست آمده مشخص شد که اعمال پرایمینگ بذر منجر به بهبود شاخصهاي مورد مطالعه به ویژه با افزایش تحمل به سطوح مختلف شوري گردید. تیمارهاي مورد مطالعه نشان داد که پرایمینگ بیشترین تاثیر را بر هیدروپرایمینگ و نانو پرایمینگ در شرایط وجود تنش شوري داشت.
مقدمه
چغندرقند یکی از محصولات زراعی بسیار مهم در کشور میباشد. این گیاه از نظر گیاهشناسی نباتی دو ساله و از نظر زراعی یک ساله میباشد. قطبهاي تولید چغندرقند در ایران آذربایجانغربی، خراسان، فارس، کرمانشاه، قزوین، اصفهان، خوزستان و کرمان يباشند.
مجموع تولید چغندرقند کشور بهطور میانگین در سال 1393 بیش از 4 میلیون تن بود. از مشکلات شایع در زراعت این محصول عدم جوانه زنی و استقرار مناسب گیاهچه در مزرعه است . جوانه زنی نامطلوب در چغندرقند علل مختلفی دارد. یکی از مهمترین این موارد، وجود برخی مواد بازدارنده در پوسته بذر میباشد. در پوسته بذر چغندرقند موادي مثل نیترات پتاسیم، اسید اگزالیک، ترکیبات فنلی، آمونیاك و غیره وجود دارند که همگی در زمره مواد بازدارنده جوانه زنی طبقهبندي میشوند.
این مواد غالباً محلول درآب بوده و در اثر شستشو از پوسته زدوده میشوند - . - 5 علاوه براین وجود پریکارپ ضخیم در اطراف پوسته بذر به علت ممانعت از ورود آب به درون آن و همچنین اختلال در فرآیند تهویه بذر - اکسیژن گیري و خروج دي اکسیدکربن - میتواند منجر به تضعیف جوانه زنی این محصول گردد. در کنار عوامل بیوشیمیایی و مکانیکی مربوط به بذر، شرایط اکولوژیک نیز تاثیر قابل توجهی در چگونگی جوانه زنی بذر چغندر قند دارند. در راس این عوامل، تنش هاي محیطی مثل تنش شوري و تنش خشکی قرار دارند . راهکارهاي متعددي به منظور بهبود جوانه زنی و رشد گیاهچه تحت شرایط تنش شوري در گیاهان مختلف گزارش شده است.
از کارا ترین و مقرون به صرفه ترین این روشها، پرایمینگ بذر میباشدجذض . تیمارهاي پیش از کاشت بذر که به آنها پرایمینگ بذر نیز گفته میشودح مجموعه اي از روشها هستند که پیش از کاشت بر بذر اعمال میشوند تا شرایط ا کو فیزیولوژیکی آن را براي جوانه زنی بهبود بخشند. در عمده روشهاي مربوط به این تکنیک، بذر پیش از کاشت تحت شرایط کنترل شده در آب خالص - مقطر - و یا یک سیستم آبی مانند محلولهاي مختلف خیسانده میشوند و پس از این امر تا رسیدن به حدود رطوبت اولیه تحت شرایط سایه خشک شده و سپس کشت میشوند .
با اعمال تیمارهاي پیش از کاشت بذر، بسیاري از واکنشهاي فیزیولوژیکی جوانهزنی در بذرهاي تیمار شده آغاز می گردند. پرایمینگ که توام با خیس کردن بذر میباشند پیش از خروج رادیکال متوقف شده و پس از خشک کردن بذر و کاشت آن ادامه مراحل جوانه زنی در بستر بذر حادث میشود
مواد و روش ها: به منظور مطالعه تاثیر پرایمینگ بذر با عصاره کود کبوتري، محصول غذایی نانو آهن، هیدروپرایمینگ و بدون پرایمینگ بر روي بذر چغندر قند تحت شرایط تنش شوري، آزمایشی در سال 1393در گروه زراعت دانشکده کشاورزي دانشگاه ارومیه بر روي بذر رقم اکباتان اجرا شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح هايکاملا تصادفی با سه تکرار به انجام رسید.
فاکتور اول تیمار پیش از کاشت با چهارسطح : بدون پرایمینگ، هیدروپرایمینگ، نانو پرایمینگ و تیمار با عصاره کود کبوتري بود.
فاکتور دوم تنش شوري با چهار سطح: 0، 50، 100و150 میلی مولار کلرید سدیم بود.
نتایج و بحث: مطابق نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده هاي این آزمایش تاثیر تنش شوري، فاکتور پرایمینگ بذر و نیز اثر متقابل فاکتورهاي مورد مطالعه بر تمامی صفات مورد بررسی در سطح 99 در صد معنیدار بود - جدول.
درصد نهایی جوانه زنی - نح - 1ذ:مقایسه میانگین نتایج حاصل از آزمایش نشان داد در سطح شوري صفر،تیمارهاي هیدروپرایمینگ و نانوپرایمینگ منجر به افزایش معنیداري در درصد نهایی جوانهزنی در مقایسه با تیمار شاهد شدند. با این حال این دو تیمار از نظر آماري تفاوت معنیداري با یکدیگر نداشتند - جدول . - 1 درصد نهایی جوانهزنی حاصل از تیمارهاي یاد شده تفاوت معنیداري با درصد نهایی جوانهزنی حاصل از آنها در سطح شوري 50 میلی مولاردر لیتر نیز معنیداري نیز نداشتند.
هم چنین در سطح 100 میلی مولاردر لیتر در صد نهایی جوانهزنی ثبت شده از تیمار نانوپرایمینگ نیز از نظر آماري با تیمارهاي ذکر شده در یک گروه آماري قرار گرفت. در سطح شوري صفراعمال تیمار پیش از کاشت بذر با عصاره کود کبوتري منجر به ارتقاء این شاخص نسبت به شرایط بدون تیمار نگردید. تاثیر مثبت تیمارهاي پیش از کاشت بذر در بهبود درصد نهایی جوانهزنی در شوري150 میلی مولاردر لیتر نیز در مقایسه با تیمار شاهد به وضوح مشاهده شد. به طوري که در این سطح از شوري تیمارهایی هیدروپرایمینگ و نانوپرایمینگ به ترتیب با درصد نهایی جوانهزنی 75/7 و 77 درصد بیشترین درصد نهایی جوانهزنی در این سطح از شوري از خود نشان دادند.
شاخص جوانه زنی - قچ - ::کمقایسه بین میانگین اثرات متقابل دادههاي بهدست آمده از فاکتورهاي مورد مطالعه در این تحقیق موید این امر بود که اعمال تیمارهاي پیش از کاشت بذر منجر به بهبود شاخص جوانهزنی بذر چغندرقند در شرایط تنش شوري میگردد. در شرایط بدون شوري تیمارهاي هیدروپرایمینگ و نانوپرایمینگ شاخص جوانهزنی به ترتیب 31/88 و 30/1 را به خود اختصاص دادند که با تیمار شاهد با مقدار شاخص جوانهزنی 23/77 اختلاف معنیداري داشتند، اما بایکدیگر هیچ گونه اختلاف معنیدار آماري نداشتند.
هم چنین تفاوت معنیداري نیز در این سطح از فاکتور شوري بین تیمار پیش از بذر با استفاده از عصاره کود کبوتري با تیمار شاهد ملاحظه نگردید. در شرایط 50 میلی مولاردر لیتر هر سه تیمار پیش از کاشت بذر مورد مطالعه منجر به افزایش معنیدار این شاخص در مقایسه با تیمار شاهد شدند. این تیمارها در سطح شوري 100 میلی مولار در لیتر نیز در سطح 100 و 150 میلی مولار تنها تیمارهاي نانو و هیدروپرایمینگ با شاهد اختلاف معنیداري دارند.. مقادیر شاخص جوانهزنی در این دو صفت در دو سطح شوري مذکور به ترتیب 17/96 و 21/68 بود.
متوسط زمان جوانهزنی - - :لمقایسه بین میانگین اثرات متقابل بدست آمده از این آزمایش در ارتباط با متوسط زمان جوانهزنی در جدول - - 2 نشان داده شده است. در شرایط بدون شوري تیمارهاي هیدروپرایمینگ و نانوپرایمینگ به طور معنیداري منجر به تسریع جوانهزنی در مقایسه با تیمار شاهد - بدون پرایمینگ - نگردیدند. در ضمن تیمار پیش از کاشت بذر با استفاده از عصاره کود کبوتري تاثیر چندانی در متوسط زمان جوانهزنی نداشت. متوسط زمان جوانهزنی در تیمار شاهد - بدون پرایمینگ - در اثر شوري50 میلی مولاردر لیتر به معنیداري افزایش یافت. به طوري که مقادیر این صفت در سطح شوري ذکر شده در این تیمار 6/8 بود.
در این سطح از شوري تیمارهاي هیدروپرایمینگ و نانوپرایمینگ عملکرد مشابهی از نظر آماري داشتند و نسبت به شاهد - بدون پرایمینگ - به طور کاملا معنی داري منجر به کاهش متوسط زمان جوانهزنی شدند .. مقادیر متوسط زمان جوانهزنی در تیمارهاي پیش از کاشت بدون پرایمینگ، هیدروپرایمینگ، نانوپرایمینگ و عصاره کود کبوتري به ترتیب 7/04، 4/29، 4/91 و 6/9 روز بود. در سطح شوري 150 میلی مولار در لیترنیز تیمارهاي پیش از کاشت بذر مورد ارزیابی در مقایسه با تیمار شاهد - بدون پرایمینگ - متوسط زمان جوانهزنی کمتري را نشان دادند. مقادیر بدست آمده از تیمار شاهد نسبت به هیدروپرایمینگ، نانوپرایمینگ و عصاره کود کبوتري به ترتیب 27/36،4/9، 23,5 و 6/48 روز بودند - جدول. - 2
ضریب سرعت جوانهزنی - - ص: بر اساس نتایج به دست آمده از این آزمایش و مقایسه اثرات متقابل فاکتورهاي مورد مطالعه اعمال تیمار هاي پیش از کاشت بذر منجر به ارتقاء ضریب سرعت جوانهزنی در سطوح مختلف شوري شده است که این امر در برخی از موارد از نظر آماري معنیدار بوده است - جدول. - 1 در شرایط بدون شوري - شاهد - هیچ یک از تیمارهاي مورد مطالعه تاثیر معنیداري بر روي این صفت نداشتند و تمام تیمارها در کنار تیمار شاهد در یک گروه آماري جا گرفتند.
در سطح شوري 50 ممیلی مولارتیمار شاهد کمترین ضریب سرعت جوانهزنی با مقدار 0/12 نشان داد. با این حال تیمار پیش از کاشت بذر با عصاره کود کبوتري که ضریب سرعت جوانهزنی در آن 0/19 درصد بود با تیمار شاهد از نظر آماري در یک گروه جا گرفتند. در سطح شوري 100 میلی مولاردر لیتر تنها تیمارهاي پیش از کاشت بذر هیدروپرایمینگ و نانوپرایمینگ در مقایسه با شاهد منجر به افزایش این ضریب گردیدند و در این دو تیمارمقادیر ضریب سرعت جوانهزنی به ترتیب 0/23 و 0/22 درصد بود - جدول . - 2 در سطح شوري 150 میلی مولاردر لیتر ضریب سرعت جوانهزنی در تیمار شاهد، هیدروپرایمینگ، نانوپرایمینگ و عصاره کود کبوتري به ترتیب 0/1، 0/17، 0/19 و 0/15 درصد بودند که از نظر آماري مشابه یکدیگر بودند - جدول. - 2
