بخشی از مقاله
چکیده
از آنجا که جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه به عنوان مهمترین و حساس ترین مرحله رشدی گیاهان زراعی به شمار می رود، یک تحقیق آزمایشگاهی جهت بررسی اثر پش تیمار پرایمینگ بر خصوصیات جوانه زنی بذر و رشد اولیه گیاهچه ذرت اجرا گردید. آزمایش به صورت بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن تر گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، طول ریشه چه و طول ساقه چه با بکارگیری تیمارهای شاهد - بدون پیش تیمار - ، پرایمینگ با آب مقطر و پرایمینگ با نیترات پتاسیم مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پرایمینگ بر خصوصیات جوانه زنی بذر ذرت اثر معنی داری دارد به طوری که درصد جوانه زنی، وزن تر گیاهچه، وزن خشک گیاهچه و طول ریشهچه در تیمارهای پرایمینگ بذر به طور معنی داری بیشتر از تیمار شاهد بود. تفاوت معنی داری بین دو تمیار پرایمینگ از این نظر وجود نداشت. طول ساقه چه در تیمار پرایمینگ با آب بیشتر از دو تیمار دیگر بود. بر این اساس، می توان نتیجه گرفت آماده-سازی بذور باعث بهبود جوانه زنی و رشد اولیه بهتر گیاهچه ذرت می شود که در این مورد اثر آب بیشتر از نیترات پتاسیم بود.
کلمات کلیدی: پرایمینگ، جوانه زنی ذرت، ، رشد گیاهچه.
.1 مقدمه
یکی از حساس ترین مراحل رشدی گیاهان زراعی، اولین مرحله رشدی آنها و یا همان مرحله جوانهزنی بذر است. به طوری که با موفقیت گذراندن این دوره نقش بسیار مهمی را در رشد مطلوب بعدی گیاه خواهد داشت. چنانچه در مرحله جوانه زنی بنا به دلایل مختلف ازجمله شرایط نامطلوب محیطی از جمله کمبود آب، شور بودن آب آبیاری و یا خاک، دمای خیلی بالا و یا خیلی پایین و غیره ... خسارتی به گیاه زراعی وارد شود، این صدمه به هیچ وجه قابل جبران نبوده و تاثیر منفی زیادی نیز بر عملکرد نهایی محصول خواهد داشت. بر این اساس ضروری است شرایط لازم فراهم شود تا حداکثر جوانه زنی در مزرعه بدست آید . [1 ]
ذرت در دنیا از نظر تولید بعد از گندم و برنج سومین محصول غله ای محسوب می شود. ذرت به علت برخورداری از سازگاری بالا در محدودهی وسیعی از شرایط محیطی قابل کشت است [3] با این حال، از آنجا که در گیاه ذرت فرایند پنجه زنی انجام نمی شود، مرحله جوانه زنی در این گیاه جهت حصول تراکم مطلوب اهمیت زیادی دارد. چرا که حذف هر بذر به معنی کاهش معنی دار در عملکرد خواهد بود. بنابراین، بکارگیری استراتژیهای مناسب جهت اطمینان از بدست آوردن تراکم مناسب ضروری است. یکی از این راهکارها استفاده از تکنیک های پرایمینگ - آماده سازی - بذر است. در پرایمینگ بذور به مدت مشخص در محلولهای مختلف - از جمله آب و محلول های نمکی - قرار می گیرند و قبل ازاینکه بذر جوانه بزند و ریشه چه خارج شود از محلول خارج میشوند.
در اینصورت، از آنجا که بخشی از فرایند جوانه زنی بذر در اثر قرار گیری در این محلول ها انجام شده است، با انجام کشت، بذر سریعتر جوانه می زند چرا که مراحلی از جوانه زنی را قبلاً پشت سر گذاشته است .[7] اثر پرایمینگ بذر در بهبود جوانه زنی گیاهان مختلف زراعی مورد تایید قرارگرفته است. هریس همکاران گزارش دادند که پرایمینگ بذر برنج با استفاده از آب باعث تسریع جوانه زنی بذر این گیاه می شود. در ذرت [3] گندم [14] نیز گزارشات مشابهی ارائه شده است. با توجه به اینکهاستفاده از روش آزمایشگاهی به عنوان یک روش سریع و نسبتاً دقیق جهت بررسی عکس العمل گیاهان زراعی به شرایط محیطی مورد تایید قرار گرفته است 2] و [12 این آزمایش با هدف مشخص کردن تاثیر فرایندهای اماده سازی - پرایمینگ بذر - بر روند جوانه زنی و رشدگیاهچه ذرت از طریق پیشتیمار آب و نیترات پتاسیم اجرا گردید.
.2 مواد و روش ها
آزمایش درسال 1391 در آزمایشگاه کشاورزی دانشگاه پیام نور استان خوزستان اجرا شد. قبل از انجام آزمایش، درصد رطوبت بذور با استفاده از آون - دمای 130 2 به مدت 4 ساعت - اندازهگیری شد که حدود 10 درصد بدست آمد. جوانهزنی و رشد گیاهچه ذرت - به مدت 10 روز - در سه شرایط در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت: بذور بدون پیش تیمار - شاهد - ، بذور پیش تیمار شده با آب مقطر و بذور پیش تیمار شده با نیترات پتاسیم. جهت اعمال پیش تیمارهای پرایمینگ، نمونه بذری موجود به سه ریز نمونه تقسیم شدند. یکی از این ریز نمونهها به عنوان شاهد - بدون پرایمینگ - مد نظر قرار گرفت و دو ریز نمونه دیگر تحت پیش تیمار آماده سازی با استفاده از آب و نیترات پتاسیم قرار گرفتند. در پیش تیمار با آب، بذور در آب مقطر به مدت 18 ساعت دردمای 25 درجه سانتی گراد درون انکوباتور قرار گرفتند. در پیش تیمار با استفاده از نیترات پتاسیم، بذور در محلول 500 ppm نیترات پتاسیم در دمای 25 درجه سنتی گراد به مدت 2 ساعت قرار داده شدند.
بعد از اعمال پیش تیمارهای آماده سازی، نمونههای بذری سه بار با استفاده از آب مقطر شستشو داده و سپس به رطوبت اولیه قبل از اعمال پیش تیمارهای آماده سازی برگردانده شدند. جهت انجام آزمون جوانه زنی و اندازه گیری شاخص های جوانه زنی بذور، سه تکرار 50 عددی از بذور ذرت بین کاغذ دولایه جوانهزنی قرار داده شدند. جهت جلوگیری از اتلاف رطوبت، کاغذهای جوانه زنی همراه با بذور درون آن در یک کیسه پلاستیکی قرار داده شدند و در دستگاه جوانه زنی در دمای 12 درجه سانتی گراد به مدت 10 روز قرار داده شدند. بذور زمانی جوانه زنده در نظر گرفته می شدند که ریشه چه آنها به اندازه دو میلی متر رشد کرده باشد. بذوری که ساقهچه کوتاه، بد شکل و ضخیم و ریشهچه رشد نکرده داشتند به عنوان گیاهچههای غیر طبیعی در نظر گرفته شدند .[6] در انتهای آزمون جوانه زنی، درصد بذور جوانه زنده، طول ریشهچه، طول ساقهچه و وزن تازه و وزن خشک گیاهچه ها اندازهگیری شد. تجزیه واریانس دادهها با استفاده از نرم افزار MSTATC انجام گرفت. مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال یک درصد انجام شد.
.3 نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد که پرایمینگ اثر معنی داری بر خصوصیات جوانهزنی بذر و رشد اولیه گیاهچه ذرت دارد - جدول یک - . به طوری که درصد جوانه زنی، وزن تر گیاهچه - گرم - ، وزن خشک گیاهچه - گرم - در سطح احتمال پنج درصد و طول ریشه چه - میلی متر - در سطح احتمال یک درصد به طور معنی داری تحت تاثیر پیشتیمارهای آماده سازی بذر قرار گرفتند. با این حال، تاثیر آماده سازی بذر برطول ساقه چه معنی دار نبود - جدول یک - . درصد جوانه زنی بذر ذرت با اعمال پرایمینگ بهبود یافت به طوری که درصد جوانه زنی ذرت در تیمارهای آماده سازی بذر با آب و نیترات پتاسیم بیشتر از تیمار شاهد بود - شکل یک - .
شکل یک. تاثیر تیمارهای مختلف پرایمینگ بر درصد جوانه زنی بذر ذرت رشدگیاهچه ذرت نیز با اعمال پیش تیمارهای پرایمینگ بهبود یافت به طوری که وزن تر، وزن خشک گیاهچه و طول ریشه چه ذرت در تیمارهای آماده سازی بذر با آب و نیترات پتاسیم بیشتر از تیمار شاهد بود - شکل های دو الی چهار - . اگر چه آماده سازی بذر باعث بهبود رشد ساقهچه گردید اما این تاثیر فط در مورد آماده سازی با آب مشاهده شد و بین تیمار آماده سازی بانیترات پتاسیم و تیمار شاهد تفاوت معنی داری از این نظر وجود نداشت - شکل پنج - .
