بخشی از مقاله
چکیده مختصر
بخش صنعت در ک شور ما با توجه به نق شی که میتواند در نو سازی اقت صاد و رهایی آن از واب ستگی به نفت دا شته با شد، یکی از مهمترین مولفههای بخش واقعی اقت صاد ا ست. تحلیل روند ر شد صنعت از جنبههای مختلف، عاملی کلیدی در تحلیلهای اقت صادی و رکن ا سا سی ت صمیم سازیهای اقت صادی ا ست. نماگرهای اقت صادی کوتاهمدت نقش مهمی در این زمینه ایفا میکنند و در این بین، شاخصهای بخش صنعت به ویژه شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی از اهمیت زیادی برخوردارند.در این مقاله، طرح برر سی آمار صنعتی که تو سط اداره آمار اقت صادی بانک مرکزی اجرا می شود؛ معرفی میگردد و سپس به خلا صه سازی و ارائه تحلیلی از منحنیهای رشد رشته فعالیتهای مختلف صنعتی در ایران از سال 1390 به بعد و مشخص کردن مولفههای اصلی تغییرات شاخص کل تولید کارگاههای بزرگ صنعتی ک شور پرداخته می شود. برای این منظور پس از برر سی مبانی نظری روش تجزیه و تحلیل مولفههای ا صلی، با به کارگیری روش پی شنهادی جونز و رایس ، 96 ر شته فعالیت صنعتی به 15 ر شته فعالیت صنعتی خلاصه و تحلیل گردید.
کلمات کلیدی:تحلیل مولفههای اصلی، رشد صنعت، شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی.
-1 مقدمه
در بیشتر مسائل کاربردی مشاهدات بر روی تعداد زیادی متغیرهای همبسته انجام میگیرد و چون یک وابستگی بین این متغیرها وجود دارد چنین به نظر میرسد که بایستی در اینگونه مسائل ُبعد مساله را بدون از دست دادن اطلاعاتی که این متغیرها در ماتریس کوواریانس دارند کاهش داد. یکی از روشهای کاهش ُبعد روش تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی است. تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی یک روش ریاضی است که احتیاج به موجود بودن یک مدل آماری ندارد و بهخصوص هیچ فرضی در مورد توزیع متغیرهای اولیه انجام نمیگیرد. از سوی دیگر، نمایش تعداد زیادی از منحنیها بر روی یک نمودار بهطوری که هر منحنی بر روی سایر منحنیها قرار گیرد یا در قسمتهای زیادی با یکدیگر تلاقی داشته باشند، از نظر ظاهری ناخوشایند و از جنبه اطلاعدهی ضعیف است.
در این مقاله ابتدا با استفاده از روش تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی، از 96 رشته فعالیت صنعتی ایران،پنج مولفه اصلی استخراج شد. سپس با توجه به اینکه هر مولفه اصلی یک ترکیب خطی از متغیرهای اولیه است که ممکن است مقادیر و دامنه تغییرات آنها با متغیرهای اولیه منطبق نباشد؛ با بهکارگیری روش پیشنهادی جونز و رایس، به ازای هر یک از مولفههای اصلی تعداد محدودی از متغیرهای اولیه طوری انتخاب میشوند که نحوه تغییرات موجود بین همه متغیرها را تا حد زیادی بیان میکنند.
-2 معرفی دادهها
دادههای این تحقیق از نتایج طرح بررسی آمار صنعتی که توسط اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اجرا میشود اتخاذ شده است. این طرح که از سابقهای طولانی - بیش از 51 سال - برخوردار است به لحاظ طبقهبندی صنایع و ارائه شاخصهای سهماهه فعالیت کارگاههای بزرگ صنعتی - کارگاه هایی با تعداد کارکنان 100 نفر و بیشتر - در سطح کشور یکتا میباشد. در این طرح بر اساس آخرین نسخه طبقهبندی استاندارد بینالمللی فعالیتهای اقتصادی ISIC - نسخه - 4/0 تعداد 96 رشته فعالیت صنعتی - سطح چهار رقم - ISIC مورد بررسی قرار میگیرد.
-3 طرح مساله
در نمودار شماره - 1 - ، روند تغییرات شاخص تولید 96 رشته فعالیت صنعتی - کد صنعت - در بازه سهماهه نخست سال 1390 تا سهماهه سوم سال 1394 رسم شده است. با توجه به این که رفتار هر صنعت در انبوهه حاصل از سیاهی ایجادشده توسط سایر منحنیها گم شده است، لذا این نمودار از نظر ظاهری ناخوشایند و از جنبه اطلاعدهی ضعیف و موجب سردرگمی است.ام. سی. جونز و جی. ا. رایس - 1992 - با بهرهگیری از روش تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی، راه سادهای را برای نمایش بخش عمده اطلاعات پنهانشده در نمودارهایی شبیه نمودار شماره - 1 - ارائه کردهاند. در این روش فقط زیرمجموعهای از منحنیهای اولیه نمایش داده میشوند به طوری که این زیرمجموعه به گونهای انتخاب میشود که جنبههای مهم تغییرات مجموعه اولیه را به بهترین وجه نمایش دهد.
-4 خلاصهسازی با رویکردی مبتنی بر تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی - روش جونز و رایس -
از بین 96 منحنی نمودار شماره - 1 - ، تعداد محدودی از آنها را میبایست طوری انتخاب کنیم که جنبههای مهم تغییرات موجود در منحنیها را به بهترین وجه منعکس کند. از بین رشته فعالیتهای صنعتی مورد بررسی، برخی از صنایع با وجود اثرگذاری بسیار کم در شاخص کل تولید، پراکندگی زیادی دارند که اجرای روش تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی بر روی این دادهها، موجب انحراف نتایج این روش خواهد شد. لذا در مرحله اول، صنایع پرنوسان و در عین حال کماثر - صنایعی که مجموع سهم ارزش افزوده آنها در صنعت کشور کمتر از 10 درصد است - را از تحلیل کنار میگذاریم و روش تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی را روی مجموعه باقیمانده که متشکل از 33 رشته فعالیت - کد صنعت - است اجرا میکنیم. نمودار شماره - 2 - ، تغییرات شاخص تولید در سطح این کدهای صنعت را نشان میدهد که مجموعا بیش از 90 درصد از ارزش افزوده کارگاههای بزرگ صنعتی را در اختیار دارند. نمودار شماره - 2 - هسته مرکزی منحنیهای اولیه را نشان میدهد. در جدول شماره - 1 - ، فهرست این رشته فعالیتها آمده است.پس از اجرای روش تجزیه و تحلیل مولفههای اصلی و بهکارگیری روش جونز و رایس، در نهایت 15 رشته فعالیت صنعتی انتخاب میشوند که روند تغییرات آنها به همراه روند شاخص کل تولید در نمودار شماره - 3 - رسم شده است.
