بخشی از مقاله
ارگونومي و راه هاي جلو گيري از خستگي در كار با كامپيوتر
محيطي (فيزيولوژي كار و روانشناسي صنعتي ) ، نيروهاي استاتيك و ديناميك روي بدن انسان (بيومكانيك )، احتياط (روانشناسي صنعتي ) ، خستگي (فيزيولوژي كار و روانشناسي صنعتي )، طراحي و آموزش و طراحي ايستگاه كاري و ابزارها (آنتروپومتري و مهندسي )، سر و كار دارد. بنابراين ارگونومي از خيلي از علوم و مهندسي تشكيل يافته است .
موضوع ارگونومي :
ارگونومي شغلي تلاش ميكند تا با بازبيني سيستم هاي كاري ، آنها را در جهت كاهش استرسهاي حرفه اي تغيير دهد .
اصول ارگونومي در صنعت :
- طراحي تغيير ، جايگزيني و نگهداري تجهيزات براي ارتقاي بهره وري ، زندگي كاري و كيفيت توليد
- طراحي و تغيير فضاهاي كاري و جانمايي كاري براي سهولت و سرعت عمليات خدمات و نگهداري
- طراحي و تغيير روشهاي كاري شامل اتوماسيون و تخصيص وظيفه بين اپراتور و ماشين
- كنترل فاكتورهاي فيزيكي (گرما ،سرما،صدا،ارتعاش ،نور) در محل كار براي توليد بهتر و ايمني كاركنان
فاكتورهاي استرس در محيط هاي كار :
هر محيط كاري فاكتورهاي استرس مخصوص خود را دارد. در زير فاكتورهاي استرس شناخته شده در محل كار آمده است .
- پيچيدگي و تعدد ابزارهاي مورد استفاده در محيط كار
- وضعيتهاي محيطي غير طبيعي (گرما ، صدا ، ارتعاش ، روشنايي ، مواد سمي و …)
- بار كاري فيزيكي و فكري
نتايج بكارگيري ارگونومي:
موارد زير تعدادي از نتايج بكارگيري اصول ارگونومي در محل كاراست .
- درك تاثير مخصوص نوع كار روي جسم كاركنان و كارايي شغلي شان
- پيش بيني پتانسيل اثرات طولاني مدت (يا تجمعي ) كار روي جسم كاركنان
- ارزيابي تناسب محل كار و ابزارها براي كارگران جهت انجام كار
- بهبود بهره وري و آسايش كارگران توسط (تطبيق كار براي شخص ) يا تطبيق شخص براي كار نتايج اين قبيل تلاشها دستيابي به بهترين هماهنگي ميان
قابليتهاي كارگر و نيازمنديهاي شغل است .
بيومكانيك :
بيومكانيك تركيبي از فيزيك مهندسي (مكانيك ) ، آنتروپومتري و پايه علوم پزشكي (بيولوژي و فيزيولوژي ) كه از طريق رياضي مرتبط گشته اند . آن قوانين فيزيكي را براي توصيف پديده هاي بيولوژيكي بدن انسان استفاده ميشود . اصول بيومكانيك جهت مطالعه پاسخهاي بدن انسان به بارها و استرس هايي كه در محيطهاي كاري بر آن قرار ميگيرد، ميباشد .
فيزيولوژي كار :
مطالعه عملكرد ارگانيسمهاي انسان توسط استرسهاي كار ماهيچه اي تحت تاثير قرار ميگيرد.
پاسخهاي فيزيولوژيك ناشي از كار فيزيكي شامل سيستمهاي ماهيچه اي اسكلتي و قلبي عروقي ميباشد.
ارزيابي توانايي كاري:
1- ضربان قلب
2- اكسيژن مصرفي
بيومكانيك حرفه اي :
بررسي فيزيكي كارگر و ابزار ، ماشين آلات و مواد به نحوي كه كارايي بهينه داشته و كمترين آسيبها متوجه شخص گردد اختلالاتي را كه بدليل عدم تطابق قابليتهاي فردي و نيازمنديهاي شغلي وجود دارد را به حداقل ميرساند و از بروز يك اختلال اسكلتي –عضلاني پيشگيري مينمايد .
جنبه هاي بهداشتي ارگونومي :
1- پيشگيري از بيماريها و اختلالات ناخواسته و غيبت
2- طراحي بهينه ايستگاههاي كاري
3- بهترين استفاده از انرژي تلاش كاري
4- بهترين استفاده از منابع و قابليتهاي كارگر
جنبه هاي اقتصادي ارگونومي :
1- استفاده بهينه از انرژي كه باعث كارايي بيشتر ميگردد
2- دوره هاي منظم كار و استراحت كه باعث بهره وري بيشتر ميگردد
3- حذف خستگي كه باعث افزايش كيفيت كار ميشود .
خستگي ناشي از كار :
خستگي ناشي از كارعبارتست از ضعف و ناتواني در تمامي حركات بدن بطوريكه اين نوع خستگي در صنعت بصورت خستگي عضلاني (جسمي ) و
خستگي روحي (رواني ) ظاهر ميشود .
انواع خستگي :
1- خستگي چشمي
2- خستگي كل بدن
3- خستگي فكري
4- خستگي عصبي
5- خستگي مزمن
6- خستگي ناشي از بهم خوردن ريتم روز و شب
عوارض خستگي :
1- كاهش توجه
2- كاهش دريافت
3- كاهش سرعت عملكرد فيزيكي و ذهني
4- كاهش دقت و افزايش اشتباه
5- مصرف انرژي بالا جهت ثابت نگهداشتن راندمان
6- احساس خستگي ، گيجي ، و تحريك پذيري
ارگونومي كامپيوتر:
ارگونومي كامپيوتر يعني مطالعه و بررسي عوامل انساني در ارتباط با كامپيوتر اين دانش ، شيوه هاي تطبيق ابزارها و وسايل كار با بدن فرد را ارائه داده تا از بروز اثرات ناهنجار جلوگيري شود.
طي چند سال اخير به اين دانش در زمينه توليد وسايل مختلف كامپيوتر توجه زيادي شده است . توليد كنندگان و طراحان ابزارها و وسايل سعي دارند تا با رعايت اصول ارگونومي، ميزان تاثيرات سوء وسايل بر بدن انسان را كاهش دهند. توليد كنندگان تجهزات وسايل كامپيوتر ( مانند صفحه كليد، ماوس، ميزو صندلي و ساير وسايل كامپيوتر اكنون سعي مي كنند تا محصولات را مطابق با اصول ارگونومي طراحي و توليد كنند. رعايت اصول ارگونومي سبب كاهش ضايعات چشم، سردرد و كمر درد اپراتورهاي كامپيوتر خواهد شد.
كاربرد كامپيوتر در زندگي بشر بسيار زياد است و تعداد زيادي از افراد ساعتهاي متمادي با كامپيوتر كار مي كنند. به همين دليل شناخت عوامل موثر در محيط كار با كامپيوتر اهميت زيادي دارد وجود شرايط نامناسب در محيط كاري و عدم توجه به موارد ايمني هنگام كار با كامپيوتر ممكن است در بلند مدت سبب بروز بيماريها و ناهنجاريها شود.
بيشتر كاربران كامپيوتر در محيط هاي سربسته و فضاهاي كوچك كار مي كنند كمترين ويژگيهاي يك محيط كاري مناسب براي كاربران كامپيوتر به قرار زير است.
1ـ وجود سيستم تهويه مطبوع
2ـ نور كافي و مناسب
3ـ استفاده از ميز مخصوص كه داراي عرض و ارتفاع استناندارد باشد.
4ـ استفاده از صندلي مخصوص كامپيوتر كه ارتفاع آن طوري تنظيم شود كه ستون فقرات كاربر را آزار ندهد.
5ـ استفاده از زيرپايي براي جلوگيري از بي حسي پا.
6ـ كف پوش اتاق از جنس چوب يا پلاستيك باشد تا الكتريسيته ساكن توليد نكند.
با وجود رعايت كات فوق، باز امكان بروز بيماريهاي خاص براي اپراتور وجود دارد كم تحركي هنگام كار با كامپيوتر ، چشم دوختن در مدت طولاني به صفحه مانيتور و حركات يكنواخت و تكراري مچ دست ، ممكن است سبب بروز انواع ناهنجاريها شوند.
براي مقابله با اين ناهنجاريها نكات ساده و مهم بعدي را هنگام كار با كامپيوتر رعايت كنيد:
1ـ به تناوب از پشت ميز كامپيوتر برخاسته، كمي استراحت كنيد و با نرمشهاي خيلي ساده، گردن ، بازو ، مچ د دست و پاها را حركت دهيد.
2ـ صفحه مانيتور ( صفحه نمايش ) را طوري تنظيم كنيد تا ستون فقرات شما بطور مستقيم قرار گرفته و چشمان شما باصفحه نمايش در يك خط مستقيم قرار گيرند.
3ـ پاها را طوري روي ، زيرپايي قرار دهيد كه با بدنتان يك زاوية 90 درجه بسازد.
نظر به اينكه در وضعيتهاي طبيعي بدن ، تنه . بازوان . و پاها در گير كار استاتيك نميشوند حركات طبيعي يكي از مهمترين بخشها در انجام كار با راندمان بالا تلقي ميگردد . لذا بايد محيط كار را به گونه اي طراحي نمود تا با ابعاد بدن كارگر كاملا تطبيق داشته باشد در چنين وضعيتي نياز به دانستن اين ابعاد جهت طراحي محيطهاي كاري اهميت به سزايي داشته و پاسخگوي اين نياز مهم دانش آنتروپومتري است .
آنتروپومتري Anthropometery كلمه اي يوناني است كه از دو واژه Anthropo به معني انسان و metery به معني سنجش ، تشكيل شده است .
بطور كلي اندازه گيري ابعاد بدن در دو وضعيــت صورت مي گيرد:
1-وضعيت ساكن
2-وضعيت متحرك
دروضعيت ثابت اندازه گيري بدن در حالتي صورت ميگيرد كه بدن هيچ حركتي نداشته باشد واين اندازه گيري را اصطلاحا آنتروپومتري استاتيك ميگويند. در وضعيت متحرك اندازه گيري ابعاد بدن در حالتي كه بدن در حالت حركت ميباشد ، صورت خواهد گرفت . اين اندازه گيري نيز آنتروپومتري ديناميك گفته ميشود. بطور كلي آنتروپومتري شامل اندازه گيري اندازه هاي مختلفي از طول بدن ، وزن ، و حجم اندامها . فضاي حركتي و زواياي حركتي هر يك از اندازه ها بوده و در نهايت تهيه آمار و اطلاعات منتج از آن در تعيين شكل و اندازه ابزار و وسايلي است كه در محيط كار مورد استفاده اين افراد قرار ميگيرد.
