بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه مصرف کودهای شیمیایی منجر به پدید آمدن مشکلات زیست محیطی،افزایش هزینه تولید، تاثیر سوء بر چرخه های زمینی و زراعی شده است که تمام این عوامل لزوم نیل به کشاورزی پایدار با نهادهای کمتری ضروری می سازد. به همین منظور آزمایشی در سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد-گلبهار واقع در خراسان رضوی تحت مطالعه اثرات مقادیر مختلف ورمی کمپوست بر کاهش مصرف کود نیتروژن در ذرت شیرین انجام شد.آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار صورت پذیرفت. فاکتورهای مورد بررسی این آزمایش شامل کود نیتروژن در چهار سطح به ترتیب برابر؛ 35 ، 70، 105 و 140 کیلو گرم در هکتار و کود ورمی کمپوست در سه سطح؛ عدم مصرف، پنج و ده تن در هکتار بود.
صفات مورد مطالعه شامل ؛ وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد بلال با پوشش، بیوماس ، تعداد دانه در بلال ،طول بلال، تعداد دانه در ردیف و ارتفاع بوته تا اولین بلال بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که اثرات اصلی کود ازت و ورمی کمپوست بر صفات وزن هزاردانه، عملکرد دانه، عملکرد بلال با پوشش، بیوماس و ارتفاع ذرت در سطح پنج درصد معنی دار بوده و اثرات متقابل کود ها نیز به جز ارتفاع ذرت در سایر صفات در سطح پنج درصد معنی دار نشان دادند.
بیشترین وزن هزاردانه، عملکرد دانه، تعداد دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف بلال، طول بلال به ترتیب با 197 گرم ، 5/3 تن در هکتار ،828 عدد ، 46 عدد ،19/8 سانتی متر در تیمار 75 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن وده تن در هکتار کود ورمی کمپوست - N2V3 - بدست آمد که بهترین نتیجه را بدنبال داشت. براساس این مطالعه می توان با کاهش مصرف کودهای شیمیایی و جایگزینی با کودهای آلی ضمن نیل به کشاورزی پایدار وحفظ محیط زیست عملکرد مطلوبی نیز به دست آورد.
کلید واژه: عملکرد، بلال ، بلوک ،ارتفاع ذرت، وزن هزاردانه.
مقدمه:
ماده آلی کلید حاصلخیزی و باروری خاک است. برای حفظ سطح حاصلخیزی وقدرت تولید یک خاک میزان ماده آلی باید در سطح مناسبی حفظ شود. متاسفانه سطح مواد آلی خاکهای زراعی کشور عمدتا کمتر از یک درصد است که این امر معلول مصرف بی رویه کود های شیمیای به خصوص کود های ازته و عدم استفاده از کود های آلی در چند سال اخیر است.
یکی از راه حلهای افزایش مقدار مواد آلی خاکهای زراعی کشور، استفاده از کود های آلی از قبیل کود حیوانی و کود سبز می باشد. اما این کود ها به تنهای جوابگوی نیاز خاکهای زراعی کشور نیستند در این راستا استفاده از بقایای گیاهی و محصولات کشاورزی می تواند به عنوان منبع کمکی مورد استفاده قرار گیرد. هرچند کاربرد این کودها در چند دهه اخیر کاهش یافته ولی امروزه با توجه به مشکلاتی که مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به وجود آورده است استفاده از آنها در کشاورزی مجددا مطرح شده است.
در چند دهه اخیر مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی از جمله آلودگی منابع آب، افت کیفیت محصولات کشاورزی و کاهش میزان حاصل خیزی خاک گردیده است. مزیت کاربرد ورمی کمپوست ، در رابطه با سایر کمپوست های آلی را به دلیل فراهمی بیشتر عناصر غذایی در ورمی کمپوست دانستند.با توجه به اینکه در فرایند تولید این کود از هیچ ماده شیمیایی استفاده نمی شود. محصولات کشاورزی تولید شدهکاملاً طبیعی خواهند بود .
این ویژگی های منحصر به فرد توجه علاقه مندان به محیط زیست را نیز در سراسر جهان به خود جلب کرده و آینده رو به رشدی برای استفاده وسیع از ورمی کمپوست در کشاورزی ارگانیک را رقم خواهد زد. ذرت پرمحصول ترین گیاه از خانواده غلات به شمارمی رود که از نظر میزان محصول بعد از گندم و برنج سومین محصول غله ای جهان است.از آنجا که رویکرد جهانی در تولید محصولات کشاورزی به سمت استفاده از نظام های کشاورزی پایدار و به کارگیری روش های مدیریتی نظیر کاربرد کودهای بیولوژیک و کاهش مصرف کودهای شیمیایی به منظور ارتقاء عملکرد کمی و کیفی گیاهان زراعی می باشد، این تحقیق به منظور بررسی کاربرد ورمی کمپوست با هدف بهینه سازی مصرف کود شیمیایی نیتروژن در زراعت پایدار ذرت طراحی و اجرا گردیده است.
این صنعت با توجه به اینکه در حفظ و استفاده بهینه از محیط زیست و کاهش هزینه های حمل و نقل و دفع زباله ها و فضولات نقش قابل توجهی دارد میتواند در پیشرفت اقتصاد و توسعه پایدار کشور بسیار مفید باشد.
مواد وروشها:
به منظور بررسی اثرات تاثیرمقادیر مختلف ورمی کمپوست بر کاهش کود نیتروژن در ذرت شیرین آزمایشی در خرداد ماه سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی گلبهار در45 کیلومتری مسیر مشهد چناران واقع دراستان خراسان رضوی با مختصات 36 درجه 29 دقیقه عرض جغرافیایی و 59 درجه 17 دقیقه طول جغرافیایی در ارتفاع 1175 متری از سطح دریا اجرا گردید. متوسط بارندگی سالیانه مشهد245 میلی متر وآب و هوای آن خشک و سرد می باشد میزان بارندگی در سال زراعی1391حدود 200 میلی متر بوده و حداکثر درجه حرارت زمان آزمایش38 درجه سانتیگراد بود.خاک محل اجرای آزمایش دارای بافت سیلتی لوم، بدون محدودیت شوری وقلیائیت برای ذرت بود.
آزمایش به صورت فاکتوریل در پایه طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرارانجام شد. عامل نیتروژن در چهار سطح شامل 35، 70، 105 و 140 کیلو گرم و کود ورمی کمپوست در سه سطح به نسبت 0، 5 و10 تن در هکتار بود.با توجه به نوع آزمایش بکار رفته تعداد کل واحدهای آزمایشی، 36 کرت در زمینی به مساحت تقریبی 800 متر مربع در سه بلوک قرارگرفتند ابعاد هر کرت آزمایشی2 5 به مساحت 10 متر مربع تعیین گردید هر کرت آزمایشی دارای چهار ردیف و به فاصله 50 سانتی متر از هم و فاصله بین بلوک ها 2 متر در نظر گرفته شد.
پس از تهیه نقشه عملیات زراعی شامل شخم ،تسطیح و دیسک ، لولر عمود برهم، کود پاشی وایجاد فارو انجام گردید . با توجه به کوتاه بودن فصل رشد ذرت شیرین، در تاریخ 6 خرداد ماه سال 1391 کاشت انجام شد. در مرحله دو تا سه برگی بوته ها با فاصله 20سانتی متری از یکدیگر تنک گردید. کلیه عملیا ت داشت در همه کرتها به طور یکنواخت انجام گرفت برای اطمینان از سبز شدن بذر، آبیاری اول سه روز بعد از کاشت و آبیاری دوم چهار روز بعد از آبیاری اول اقدام و آبیاری پس از سبز شدن واستقرار گیاهچه ها بسته به نیاز گیاه و با توجه به شرایط جوی تقریبا به فاصله هر هفته یک بار انجام شد.
کود نیتروژن پس از توزین و مطابق برنامه کاشت در سه مرحله4-2 برگی ، 7- 5 برگی و قبل از گل دهی به خاک اضافه گردید. کود ورمی کمپوست چند روز قبل از کاشت مطابق نقشه طرح به صورت یکجا به مزرعه اضافه گردید. عملیات سله شکنی و جمع آوری علف های هرز و حذف پاجوش ها و تقلیل بوته ها به صورت دستی و به وسیله کارگر انجام گرفت. قبل از اولین مصرف نیتروژن در انتهای هر بلوک کانالی جهت خارج کردن فاضلاب همان بلوک ایجاد گردید.
جهت اخذ نتایج آماری صحیح و حذف اثرات حاشیه ای ، ردیف های اول و چهارم هرکرت و همچنین یک متر از هر طرف ردیف حذف گردید. جهت رعایت اصول پایداری کشاورزی واستفاده کمتر از نهاده ها هیچ یک از سموم علف کش وحشره کش در مراحل مختلف کشت استفاده نشد.زمان برداشت در ذرت شیرین ،ابتدای خمیری شدن دانه می باشد.در پایان فصل رشد پس از اندازه گیری اجزای عملکرد در بوته های رقابت کننده گیاه ،جهت اندازه گیری عملکرد گیاه از هرکرت دو ردیف کناری بعنوان حاشیه واز ابتدا و انتهای هر ردیف یک متر از بوته ها حذف گردید. سپس بوته ها شمارش و به صورت دستی برداشت گردید. بطور کلی بر روی ده بلال که به صورت تصادفی انتخاب شد صفاتی همچون طول بلال، عملکرد کل بلال با پوشش، ارتفاع ساقه، وزن هزار دانه وبیوماس در مقاطع مختلف به شرح ذیل برداشت وثبت گردید.
داده های بدست آمده توسط نرم افزار mstat-c مورد محاسبه وتجزیه و تحلیل قرار گرفت و نمودارهای مربوطه با استفاده از صفحه گسترده Excel رسم شدند. و جهت مقایسه میانگین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح %5 استفاده گردید.
