مقاله در مورد باغبانی وگلکاری

بخشی از مقاله

مقدمه

گیاهان و گل ها خاموش ترین و زیباترین شاهکار خلقت و یکی از بهترین هدایای الهی به انسان است که سرشار از طراحی برتر خداوند توانا ، مواد مغذّی و عناصر درمانی گوناگونی بوده و تماشای آن ها آرامش خاطر و لذّت روانی زایدالوصفی به شخص می دهد . تماشای گل و گیاه در کشور و هر اجتماعی به منزله سنبل شکوه و آرامش خاطر و هدیه ارزنده افراد به یکدیگر می باشد

. اازدیاد و پرورش و نگهداری گل ها به ترفندها وتجربه و اطلاعات پیشرفته علمی نیاز دارد . گلکاری و گلداری در دنیا امروز بیش از گذشته توسعه یافته است . گل و گلکاری از ازمنه کهن تا امروز با خون ایرانی آمیخته و هنوز هم آثار این عشق و علاقه در فرهنگ ایران زمین پایدار است ، پادشاهان پیشدادی مخصوصاً منوچهر شاه که علاقه وافر به گل و گیاه داشتند ، در حین کوچ ، بذور گیاهان

وحشی یا بوته آن ها را جمع آوری می کردند و وقتی که در فلات ایران اسکان یافتند ، خود طراحی باغ کرده و بوته گل ها و یا بذر آن ها را با ذوق و سلیقه خاص خود در آن مکان کشت می نمودند . اگر چه آن دوران هنوز گل ها به صورت امروزی اصلاح شده نبودند و حالت خودرو و وحشی داشتند ، ولی با تربیت و هماهنگی رنگ خود ، به محیط زندگی زیبایی خاصّی می بخشیدند . فرهنگ پرورش گل از همان دوران قدیم مرسوم وتا امروز ادامه یافته و موجب علاقه ی ایرانیان به گل و گیاه شده است .

عملیات ویژه ای که روی بذر قبل از کاشت انجام می گیرد

قبل از انتقال بذور تهیه شده و به خزانه باید عملیات مخصوص را برای سبز شدن آنان برای تندش بذر انجام داد . این عملیات بستگی مستقیم به چگونگی نوع ساختمان پوسته خارجی بذر دارد . تمتم فعل و انفعالات شیمیایی درون بذر بر اثر نفوذ رطوبت از خارج به داخل و تبادلات گازی از طریق پوسته خارجی بذر انجام می گیرد . بنابرین پوست سخت بذر اغلب یکی از علل دیر سبز شدن می باشد . زیرا این نوع پوست مانع ورود آب در درون دانه شده و بنابرین عملیات شیمیایی مقدماتی و لازم برای سبز شدن آن انجام نمی گیرد . برای سبز شدن کافی نیست که رطوبت در اطراف دانه موجود باشد ، بلکه باید آب داخل آن شود تا فعل و انفعالات شیمیایی عملی گردد . در پاره ای از بذور ، پوست سخت مانع عبور آب نیست ولی اکسیژن خیلی به سختی از آن عبور می نماید و گاز کربنیکی را که از تنفّس نطفه تولید می شود به سختی دفع می کند .
لذا برای این که بتوان این قدرت نفوذپذیری را برای آب و تبادلات گازی در بذور مختلف زیاد نمود می توان از چهار طریق مختلف این پدیده را در آن به وجود آورد که عبارتند از :
استراتیفیکاسیون ، استفاده از مواد شیمیایی ، استفاده از وسایل مکانیکی و خیساندن بذر در آب معمولی و یا آب ولرم که در گل های فصلی بیشتر از خیساندن بذر استفاده می شود مگر این که گیاهانی که بذر آن ها پوشش سخت و محکمی داشته باشد و نیازمند یک دوره سرمادهی جهت جوانه زنی می باشد . در کشت های گلخانه ای فرضاً برای تولید بنفشه در اواسط شهریور ماه و یا اوایل مهر ماه بذرپاشی در بستر اصلی انجام می شود تا رسیدن سرما گیاه 3-2 برگی می شود که در این صورت اگر هم پوشش به کار گرفته شود با توجه به قدرت بالای بنفشه نسبت به سرما گیاه می تواند در زیر برف زمستان گذرانی کرده و در بهار سال بعد آماده کاشت و انتقال می باشد .
خیساندن بذر
خیساندن بذر در آب قبل از کشت عملی است متداول و مدّت خیساندن بذر در آب بسته به سختی پوست بذر و درجه حرارت آب متفاوت است . مدت آن معمولاً در آب سرد 12 ساعت تا یک هفته بوده و بذرهای خیلی مقاوم را حتّی تا 12 روز هم می توان در آب نیم گرم قرار داد . یک عامل بسیار مهم دیگر نیز وجود دارد که در سبز شدن بذر کاملاً موثر می باشند و آن عامل قوه ی نامیه و قوه ی حیات بذر و گیاه حاصله از آن می باشد . یعنی دانه قادر به سبز شدن هست یا نیست و در صورت دوم اگر تمام شرایط گرما ، رطوبت ، هوا ، عمق کاشت به بهترین وجهی در زمین جمع باشد گیاه جدیدی نخواهیم داشت ، یعنی بذر سبز نخواهد شد .

زمان کاشت بذور
بذور گل های یک ساله و مقاوم به سرما ، نظیر بنفشه ، شب بوی زرد ، جعفری ، اطلسی و ... را در اواخر مرداد در خارج از گلخانه در خزانه بذری کشت می کنند . سپس آن ها را در اواخر شهریور ماه به خزانه دوم منتقل ودر ماه مهر و آبان نشاء های مزبور به بستر اصلی منتقل می نمایند . گل های یک ساله حساس به سرما همانند گل آهار ، جعفری ، اطلسی و ابری و ... را باید در فصل بهاره و یخبندان کشت کرد . اگر منظور زودرس کردن این گلها باشد باید از مدت ها قبل (از 15 بهمن در مورد اطلسی ) آنها را در گلخانه در جعبه های چوبی و گلدانی کشت کرد .
مواظبت خزانه پس از سبز شدن بذر

مواظبت و مراقبت از خزانه در دوره های اولیه زندگانی گیاه سبب به وجود آمدن گیاهان قوی و ضعیف خواهد بود . بدین جهت نبات باید در ابتدای زندگانی خود مورد مراقبت کامل و هر روزه قرار گیرد تا گیاهی قوی و سالم به عمل آید و بتوان از آن انتظار استفاده کافی داشت مواظبت هایی که گیاه پس از سبز شدن بذر باید به عمل آید عبارت است از آبیاری ، وجین ، تنک کردن ، سیخک زدن یا سله شکنی زمین به منظور تهیویه آن و تکمیل مواد غذایی نبات می باشد .
آبیاری

هر اندازه زمین از مواد غذایی غنی باشد بدون وجود آب چنین زمینی عقیم و بی حاصل است . زیرا برای حمل و جریان این مواد در داخل زمین از طرفی و جریان آن در آوندهای گیاه از طرف دیگر محتاج وسیله ای می باشد که عامل آن آب است از آنجایی که آب مقدار کمی از مواد معدنی موجود در زمین را حل می کند و غلظت این محلول از حد معینی ( 17 تا 30 در هزار ) نباید تجاوز کند می توان به آسانی دریافت که مقدار خیلی زیادی آب برای زندگانی نبات لازم است . این احتیاج به آب در

نبات یک ساله و مخصوصاً نباتاتی که دارای ریشه سطحی می باشد بیشتر محسوس است . برای درختان و نباتاتی که دارای ریشه عمودی و طویل و عمیق هستند چون ریشه گل های یک ساله خیلی عمیق نیست و در 20 سانتی متری خاک قرار دارند پس آبیاری باید به گونه ای انجام گیرد که این قشر سطحی خاک همواره مرطوب باشد . اگر خاک خیلی سبک و شنی باشد مواد ازتی این قسمت به سرعت به وسیله آب شسته شده و به اعماق خاک می رود و در صورتی که خاک

سنگین باشد آبیاری باعث می شود که تمام فضای خاک غرق آب شود و گیاهان از کمبود هوا در داخل خاک در مضیقه باشند . آبیاری گل های یک ساله باید به میزان کمتر باشد و فاصله دو آبیاری را نیز به هم نزدیک کرد . بدین جهت در ماه های تابستان گل های یک ساله باید همه روزه آبیاری شوند . مواد آلی پوسیده که روی بستر کاشت پس از نشاء پاشیده می شود می تواند در جذب رطوبت و جلوگیری از تبخیر و تراکم سطح خاک مؤثر باشد . ضمناً باید سطح خاک اطراف گل ها را هر چند یک بار باید نرم کرد زیرا این عمل باعث می شود که آب بهتر در داخل خاک نفوذ کرده و در آن ذخیره شود و به مصرف گیاه برسد .

وجین
حذف و یا نابود نمودن علف های هرز را در مزرعه به وسیله آلات مختلف وجین کردن می نامند . به طور معمولی در مزارع یا خزانه در کنار بذر نباتات مفید کشاورزی مقدار زیادی نباتات هرز و مضر نیز وجود دارد که بر اثر وجود شرایط مناسب سبز شده و رشد و نمو می نماید . بنابرای برای جلوگیری و یا کم کردن میزان علف های هرز در واحد سطح خزانه و یا گلخانه باید چندین بار در طول دوران رویش گیاهان عمل وجین کردن را انجام داد .
تنک کردن
برای به دست آوردن محصول و نهال خوب باید تعداد بذر در واحد سطح در یم حد نصاب معیّنی قرار داشته باشد بنابراین باید با حذف بوته های زائد و انجام عمل تنک کردن فواصل و تعداد بوته ها را به صورت دلخواه در آورد . به طور کلّی بذری که در خزانه مورد کاشت قرار می گیرد پس از پیدایش گیاه آن را به مدت کوتاهی در خزانه نگهداری می نمایند و پس از مرحله چهار برگی شدن آن را به محل اصلی منتقل می نمایند که در این حالت اصلاً احتیاجی به عمل تنک کردن نیست و یا این که آن را به مدت زیادی بعد از کاشت و نگهداری در یک و یا چند خزانه دیگر در محل اصلی مورد کاشت قرار می دهند که در این صورت باید حتماً عمل تنک کردن را در آنان انجام داد
سله شکستن
سله شکستن یکی از عملیات بسیار مفید و لازم برای بهتر کردن شرایط محیطی و برای رشد و نمو گیاهان می باشد . این عمل مخصوصاً در عراضی سنگین و رسی که هر بار پس از آبیاری قسمت های فوقانی آن سفت و سخت می شود و از لحاظ تهویه هوا و همینطور رشد قطری در بعضی از موارد به طور کلّی سبب عدم خروج نهال جوان از خاک می گردد بسیار

لازم و ضروری به نظر می رسد .
کودپاشی های مورد مصرف در بستر گل های فصلی
قبل از انجام عمل بذر پاشی در خزانه باید زمین خزانه به درستی تهیّه و آماده نمود . در بسیاری از زمین ها مواد غذایی برای گیاهان به طور کامل موجود نمی باشد که از روی باید سعی نمود که با دادن کودهای حیوانی و همین طور در دسترس قرار دادن کودهای شیمیایی مخصوصاً کودهای ازته مواد غذایی مورد نیاز خزانه را تأمین نمود . همچنین پس از سبز شدن بذور برای تقویت گیاهان در خزانه بایستی مرتباً و به دفعات با افزودن ک.دهای شیمیایی مواد غذایی مورد نیاز را در اختیار گیاه قرار داد از آنجایی که تاکنون در ایران متأسفانه هیچ گونه آزمایش کودی در این باره انجام نشده که بتوان دقیقاً میزان کود لازم برای بعضی از گل های مهم مانند اطلسی ، بنفشه و غیره را ذکر کرد . ولی به صورت خیلی کلّی میتوان توصیه کرد که در بستر کاشت گل ها در برنامه کودی سالیانه به مقدار 30 گرم ازت ، 15 گرم فسفر و 15 گرم پتاسیم در هر متر مربع می توان به کار برد . علاوه بر این که از این کودهای شیمیایی سالیانه می توان به صورت گرد خشک در اوایل فصل بهار به بستر گل ها اضافه کرد برخی از سموم نظیر کود آهن و یا عناصر میکرو که در بازار به نام های الیت سبز

، قرمز و آبی موجو.د می باشند . برای این که تأثیر سریع و مفیدتری داشته باشند به طریق محلول پاشی بر روی سیستم هوایی گیاه ( شاخ و برگ ) انجام می پذیرد که در سیستم های گلخانه ای معمولاً این کودها به صورت سم پاشی در اختیار گیاهان گلخانه ای قرار می گیرد . ولی در فضای سبز از سمپاش های دستی یا موتوری برای این منظور استفاده می شود . گاهی اوقات گل های سبز علائم کمبود موادی را از خود نشان می دهند ، که در این صورت می توان میکرو المان های مهم را نیز از طریق محلول پاشی هر ماه یک بار به کار برد . اگر در دادن کود ازتی زیاده روی شود ،

شکوفه های برخی گل ها عقب می ماند . از جمله گل هایی که به زیادی ازت در خاک حساسیّت نشان می دهند و فصل گل دهی آن ها به تأخیر می افتد می توان گیاهان زینتی نظیر رعنای زیبا ، کاغذی یک ساله کلاً خانواده کاسنی را نام برد .
انواع بیماری ها و آفات
معمولاً گلخانه های مختلف آفات و بیماری های خاص خود را دارند . ولی شلیعترین آفات در میان گل های زینتی و آپارتمانی بیشتر شته ، سپردار ، کنه می باشد و از بیماری های رایج نیز می توان به بیماری سفیدک ، زنگ اشاره کرد و بیماری ههای ریشه ای نیز که عمدتاً قارچی هستند شایع می باشد .

نحوه بسته بندی گل ها
معمولاً از پوشش ها و کاورهای نایلونی با شرایط خاص هوادهی و قرار دادن آن ها در داخل کاورهای مقوایی عملیات بسته بندی انجام می شود .

اطلسی ایرانی petunia

مشخصات گیاه شناسی
سرزمین اصلی گل اطلسی از امریکای جنوبی می باشد که قسمتی از تیره سیب زمینی Solaneas است . اطلسی جزء گیاهان یکساله بوده و گل هایش به صورت قیف و دو گونه اصلی یکی به رنگ بنفش به نام P.Violacea دیگری به رنگ سفید معطر P.nictaginiflora است . از هیبرید طبیعی و مصنوعی که بین این دو به عمل آمده گل اطلسی دو رگه P.hybrida و گونه های دیگر آن به وجود آمده است . به طور کلی رنگ های متنوع در گل اطلسی همانند سفید ، قرمز ، بنفش ، صورتی ، زرد ، گلی ، آبی و دو رنگ که خود در رنگ های مختلف دو یا سه رنگ می باشد موجب شده است این گل در فضای سبز کاربرد بیشتری داشته باشد .

طرز کاشت و ازدیاد : وارتیه های کم پر را به وسیله بذر و انواع پٌرپَر را به وسیله بذر و قلمه تکثیر می کنند . برای تهیه بذور اطلسی گل درشت پٌرپَر ، بایستی اطلسی گل درشت ساده ( کم پر ) را با گرده گل اطلسی گل درشت پٌرپَر مورد نظر ، تلقیح مصنوعی نمود ، که حدود 50 – 60 درصد گل های اطلسی گل های اطلسی گل درشت پٌرپَر خواهند داد . در این صورت اطلسی های گل درشت پٌرپَر بذر نخواهند داد و برای نگهداری بوته مادری انتخاب شده آن ها را به وسیله قلمه زیاد می کنند .
جهت کاشت بذر در صورتی که بخواهند اطلسی زودرس به عمل آورند بذر را در آخر زمستان داخل شاسی کاشته و بعداً گیاه حاصله را در گلدان های کوچک و در هر گلدان یک بوته نشاء می کنند . بدین ارتیب پس از آن که گیاه را در محل اصلی زودتر نشاء کردیم در اوایل تابستان گل خواهد رفت ولی اگر منظور تهیه اطلسی دیررس باشد بذر را در اواسط فروردین در خزانه هوای آزاد و در روی خطوطی به فواصل 10- 15 سانتی متر از هم دیگر کاشته و روی بذور کاشته شده را با مقدار کمی خاک برگ با ماسه می پوشانند . در اواخر اردیبهشت ماه گیاه حاصله را می توان در محل اصلی به فواصل 30 سانتی متر از هم نشاء نمود . این نشاء ها از اواخر ماه اول تابستان تا اواسط پاییز سرگل خواهند بود .
خاک : خاک اطلسی بایستی سنگین باشد یعنی 3/2 خاک باغچه و یا خاک رس ، 3/1 ماسه و خاک برگ . آبیاری بایستی به گونه ای باشد که پای بوته ها همیشه مرطوب باشد پس از این که گل ها شکوفا شدند دادن کمی کود مناسب است . محل کاشت بایستی آفتاب کامل باشد .
کاربرد : اطلسی به مناسبت فراوانی گل و تنوع در رنگ برای تزئین تپه گل ها و حاشیه های صاف یا شیب دار مورد استفاده قرار می گیرد . انواع پٌرپَر آن نیز در سالن ها به ویژه جهت استفاده در گل جایی جلو پنجره ها و گلدان ها پرورش داده می شوند .

گل ابری Agertum L.

مشخصات گیاه شناسی
سرزمین اصلی این گیاه در مکزیک می باشد و از آنجا به خاطر تنوع رنگ و زیبایی به سایر نقاط دنیا گسترش یافته است . ابری گیاهی است بوته ای شکل و دائمی ولی در عمل آن را همانند گیاهان یکساله کشت می نمایند و دارای بوته های کوچکی است . ارتفاع این گیاه به 60 سانتیمتر می رسد ولی ارقام پاکوتاه آن به ارتفاع 15-20 سانتیمتر است . برگ ها دندانه دار ، قلبی شکل یا بیضی با پرزهای کم و به رنگ سبز تیره تر می باشد .
گل آذین دیهیم ، بسیار متراکم که در کلاپرک های کوچک یا بزرگ که دارای گل های لوله ای سفید قرمز یا آبی رنگ هستند تشکیل شده است . وقتی که گل ها کاملاً باز می شوند ، برگ ها را می پوشانند به طوری که برگ ها دیده نشده و بوته غرق گل می شود .
بعضی واریته ها دارای ارتفاعی در حدود 50-60 سانتیمتر هستند که به صورت گل بریده از آن ها استفاده می شود مانند : "Varie "
طرز ازدیاد : تکثیر ابری از طریق بذر ساده بوده و آسان می توان آن را از این طریق تکثیر نمود برای این منظور بذر آن را در اواخر زمستان (بهمن ماه) در شاسی و همچنین می توان بذر را مستقیماً در بستر اصلی آغاز اردیبهشت ماه کشت نمود که در این صورت از نشاءکاری صرف نظر می نماید . در صورتی که در کوشک یا شاسی کاشت گردد بایستی آن ها را که قابل نشاء شده اند از هم جدا و در محل های لازم به فاصله 15-25 سانتیمتر از هم دیگر نشاء نمود .

گیاهان جوان نشاء شده را باید یک تا دو بار پنسمان نمود تا بوته ها شاخه های بیشتری تولید کرده و گلدهی بیشتری داشته باشند . این گیاهان در تابستان به گل می نشینند و گلدهی آن ها تا اواخر پاییز ادامه دارد .
چون گیاهان تولید شده از بذر یا قلمه در اواخر پاییز و حتی در آذر ماه بذر زیادی تولید می کند بدین جهت بذر گیری آن بسیار راحت می باشد . ممکن است بعضی بوته ها در اوایل پاییز از زمین در آورد . و در گلدان گذاشته و زمستان را در گلخانه نگهداری نمود .
خاک : ابری خاک های قابل نفوذ و مرغوب را می پسندد و مکان های گرم و آفتابی را ترجیح می دهد . آبیاری آن می بایستی به قدر کافی باشد و به کود نیازی ندارد .
ابری همان طوری که بیان شد مکان های آفتابی را می پسندد و گل ابری در سایه آفتاب هم به خوبی رشد می نماید ولی هر چه آفتاب بیشتر ببیند پر گل تر و پا کوتاه تر می گردد .
کاربرد : واریته های بلند قد در حاشیه ها و یا برای گل بریده و زینت تپه ها استفاده می شود ولی واریته های پاکوتاه برای تزئین حاشیه پارک ها و نقشه های موزائیکی و به صورت یکنواخت و یا همراه با شمعدانی به طور مخلوط یا کنار هم و در کنار جعفری نارنجی روشن به صورت ردیفی کاربرد داشته و در پارک ها و میادین و فضای سبز منازل منظره زیبایی را پدید می آورد .

گل آهار Zinnia L.
مشخصات گیاه شناسی
سرزمین اصلی آهار کشور مکزیک می باشد . از گیاهان یکساله بوده و کاشت آن از زمان های گذشته در ایران معمول بوده است .ساقه ها راست و برافراشته ولی به آسانی شکسته می شوند . بزرگی گل ها بین 5-15 سانتی متر بوده و یا به صورت ساده یا مضاعف در انتهای ساقه قرار گرفته است . گل ها ساده یا پر پر می باشد که بسته به گونه های مختلف رنگ های متنوعی دارد . در تجارت تمام رنگ ها به استثنای رنگ آبی وجود دارد . آن چه که سابقاً در ایران کاشته می شد پا بلند ، کم پر یا نیمه پر پر بودند که جلوه خاصی نداشتند ، ولی در سال های اخیر در اروپا و امریکا گونه های پا کوتاه و گل درشت پر پر به دست آورده اند که گل های آن بسیار جالب توجه و زیبا است .
گل آهار ظریف که نوع Z.elegans در ابهر کاشت می شود که دارای گ

ل های رنگارنگ و کوکب مانند بوده و این گل دارای رنگ های مختلف می باشد .
طرز کاشت و ازدیاد : گل آهار از طریقه بذرکاری تکثیر می شود ، کاشت در خزانه و روی کوش گرم که پس از رشد و مرحله نشاء با دقت آن ها را از خزانه اول در آورده و بایستی دقت نمود که خاک کاملاً بر ریشه ها چسبیده و جدا نشود ، سپس آن ها را به محل اصلی منتقل کرده و به فاصله 30 – 40 سانتی متر از همدیگر با دقت لازم کاشته می شود . طریقه دوم کاشت بذر در محل اصلی است .