بخشی از مقاله
چکیده
یکی از تنظیمکنندههای رشد گیاهی، اتیلن است که موجب رسیدگی محصول میشود. افزایش این ماده، نرم شدگی بافت محصول و تغییر در عطروطعم را در پی دارد. با مهار کردن اتیلن میتوان ماندگاری محصولات غذایی را بهبود بخشید. از انواع روشهای مهار اتیلن میتوان به تهویه محیط، هیدرولیز اتیلن با گاز ازن و استفاده از ترکیبات جاذب اتیلن همچون پرمنگنات پتاسیم و -1متیل سیکلوپروپن اشاره کرد. با جایگذاری ترکیبات جاذب، در بستهبندی مواد غذایی، میتوان از رسیدگی زیاد و پوسیدگی محصول جلوگیری کرد و ماندگاری محصولات غذایی نیز افزایش مییابد.
مقدمه
اتیلن نوعی تنظیم کننده رشد گیاهی است کهمعمولاً در جوانه گیاه تولید شده و فرآیندهایی مانند بلوغ1، رسیدگی2 و پیری 3 را کنترل میکند - شکل . - 1 این ماده به عنوان یک هورمون رشد عمل نموده و در ریزش اندا م ها و جدا شدن آن ها از گیاه نقش اساسی دارد. اتیلن میتواند اثرات مطلوب و نامطلوب متعددی روی محصولات باغبانی، داشته باشد. این ماده باعث تجزیه کلروفیل و سبزی زدایی در میوه ها می شود، اما تولید بیش ازحد آن، موجب تسریع در رسیدگی، بلوغ زودرس و تخریب بافت گیاهی می گردد. با افزایش تولید این ماده، فعالیت آنزیمهای پکتیناز، سلولاز و پلیگالاکتوروناز بیشتر می شود که با افزایش فعالیت آنزیمی، بافت میوه نرم شده و تغییراتی در عطروطعم و رنگ آن رخ میدهد .
مراحل رشد، بلوغ، رسیدگی و پیری در گوجهفرنگی
محصولات باغبانی با توجه به میزان تنفس و الگوی تولید اتیلن، به دودسته فرازگرا4 و نافرازگرا 5 طبقهبندی میشوند که در محصولات فرازگرا، عامل رسیدگی میوه هورمون اتیلن بوده و پس از برداشت نیز تولید آن ادامه دارد؛ که باعث افزایش میزان رسیدگی میوه می شود؛ اما در محصولات نافرازگرا، پس از برداشت هیچ تغییری در میزان رسیدگی و بلوغ میوه رخ نمیدهد. از طرفی میوههای فرازگرا، افزایش شدیدی در میزان تولید اتیلن و دیاکسید کربن، مصادف با رسیدن، از خود نشان می دهند.
درصورتیکه در طول رسیدن محصولات نافرازگرا، هیچ تغییری در تولید اتیلن و دی اکسید کربن دیده نمیشود. اتیلن در غلظت حدود 0/1 میکرولیتر در روز بهطور طبیعی تولید شده که باعث تسریع در رسیدن کامل میوهها میگردد. تولید بیش ازحد این هورمون علاوه بر تسریع در رسیدگی، باعث تشدید پیری در میوههای فرازگرا میشود. روشن است که پس از برداشت محصول، اتیلن با سرعت بیشتری ساخته می شود، زیرا قبل از برداشت، برگهای روی درخت از تولید اتیلن بیشتر جلوگیری میکنند.
ازجمله محصولات فرازگرا میتوان به موز، خرما، خرمالو، کیوی، سیب، گوجهفرنگی، زردآلو، آووکادو و گلابی اشاره کرد. بهطورمعمول، محصولات فرازگرا بهصورت نارس برداشت میشوند. پس از انبارداری این میوهها و سبزیها، از طریق احتراق سوختهای فسیلی و موادی مانند کلسیم کاربید، گاز اتیلن تولید میکنند؛ که باعث تسریع در رسیدگی محصول میشود؛مثلاً میوه موز،معمولاً به صورت نارس برداشت میشود و با رها کردن گاز اتیلن در محیط انبار، عملیات رسیدگی موز تسریع یافته و موزهای رسیده شده به بازار عرضه میشوند.
مراحل رسیدگی موز، توسط اتیلن
یکی از مشکلات عمده در ذخیرهسازی پس از برداشت محصولات فرازگرا، کنترل حضور اتیلن است. ازآنجاکه این هورمون بر بسیاری از فرآیندهای رسیدگی اثر میگذارد، عمدهترین اهداف حفظ کیفیت در مراحل پس از برداشت، باید بر اساس کاهش فرآیندهای متابولیسمی مثل تنفس و تولید اتیلن باشد؛ لذا در هنگام انبارداری و یا بستهبندی میوههای فرازگرا باید این ماده را به روشهای مختلفی از محیط نگهداری حذف کرد؛ تا عمر انبارمانی محصول و سایر ویژگیهای فیزیکوشیمیایی آن افزایش یابد. در این مقاله مروری به بررسی روشهای مختلف حذف اتیلن از محصولات فرازگرا میپردازیم.
بررسی روشهای حذف اتیلن تهویه
یکی از سادهترین روشهای حذف اتیلن از محیط انبار، تهویه است؛ که در پی آن هوای تازه، جانشین هوای اشباعشده انبار میشود. در انبارهای معمولی لازم است که حداقل در هر 10 ساعت هوای تازه جایگزین هوای انبار شود. البته تهویه درجایی امکانپذیر است که اختلاف دما بین داخل و خارج محیط زیاد نباشد. در این صورت با استفاده از دستگاههای مکنده و دمنده هوای انبار را خارج نموده و هوای تازه را به داخل محیط انبار هدایت می کنند.
استفاده از گاز ازن
یکی از روشهای حذف اتیلن استفاده از گاز ازن است که طی آن اتیلن به آب و دی اکسید کربن هیدرولیز میشود. ازن اکسیدکننده مناسبی برای خنثی کردن اتیلن بوده که بهراحتی از اکسیژن جو و تحت تأثیر پرتو فرابنفش تولید میشود. برای تولید ازن، هوای انبار را از کانالهایی که تحت تابش اشعهی فرابنفش قرار دارند، عبور میدهند و اکسیژن هوا به ازن تبدیل میشود - شکل . - 2
مراحل تولید گاز ازن توسط اشعه فرابنفش
ازن ماده بسیار فعالی بوده که اتیلن را به آب و دیاکسید کربن تجزیه میکند و از این طریق موجب کاهش غلظت این ماده میشود. البته باید توجه داشت که گاز ازن حتی در مقادیر کم باعث مسمومیت انسان شده و موجب خوردگی لولهها و اتصالات دستگاههای سردخانه نیز میگردد. از طرفی این ماده با مواد کاغذی مورداستفاده در بستهبندی واکنش می دهد و بهآسانی به فرآورده آسیب میرساند.
