بخشی از مقاله
مقدمه و هدف
مخروطیان (کاج ها) گیاهانی هستند همیشه سبز، به ندرت خزان کننده و به صورت درخت یا درختچه که در بین آنها گیاهان بزرگی مانند درخت غول با ارتفاعی حدود 50 متر دیده می شود. این گیاهان از کوردائیتها منشاء گرفته اند و دارای شباهت های مورفولوژیکی هستند. در روی عده ای از شاخه ها برگ ها فلسی شکل و فاقد کلروفیل و بر روی عده ای دیگر برگ های
واقعی وجود دارد. برگ ها سوزنی، فلسی و یا خطی هستند. گل ها یک جنسه هستند و ممکن است یه پایه یا دو پایه باشند و گل ها در گل آذین های شاتون قرار دارند که به صورت مارپیچی آرایش یافته اند. رده مخروطیان دارای راسته هستند که تعدادی از آن ها نسلشان منقرض شده است و مخروطیان زنده شامل این راسته هستند : راسته پنیال یا کاج ها، راسته کویر سال سا سرورها سروها، راسته تاکسال یا سد خدار، راسته آر و کارنیال و راسته پودوکارپال.
این تیره که متعلق به راسته پنیال است شامل 9 جنس و 300 گونه گیاهی است و در نیمکره شمالی و نواحی سرد و معتدل و یا در مناطق گرمسیری به سر می برند. از اختصاصات آن ها داشتن دو نوع شاخه بلند و کوتاه است. شاخه های بلند دارای فلسهای برگ مانند و شاخه های کوتاه حامل یک یا 5 برگ سوزنی شکل است که فتترکا در داخل یک غلاف قرار دارند. این برگ ها به حالت مارپیچی در روی ساقه قرار دارند. کاج ها گیاهانی هستند یک پایه با گل های یک جنسه که دستگاه زایشی نر آن ها به شکل مخروط هایی واقع در محور ساقه و یا ندرتالاس سلقه دیده می شوند و مخروط ماده را بگه های زیادی می پوشانند. از کنار هر برگه پایه کوتاهی که حامل فلس برچه ای است ظاهر می شود که این فلس حامل دو تخمک است.
ساختمان دانه گرده
دانه های گرده در کاج ها که به تعداد فراوان تولید می شوند از نوع دانه های گرده بالدار هستند و شامل یک جسم مرکزی هستند که در درون آن دو هسته قرار گرفته است. هسته درشت تر رویشی و هسته کوچک تر زایشی است. هسته رویشی گونه برده را ایجاد می کند و هسته زایشی و گامت را تولید می کند که یکی از آن ها با هسته او وسفر ترکیب می شود و یاخته تخم را به وجود می آورد و گامت دوم جذب می شود. در اطراف جسم مرکزی دانه گرده و بال دیده می شود. این بال ها که محفظه های تو خالی هستند از جدا شدن دو لایه تشکیل دهنده پوسته دانه گرده یعنی اگزین وانترین تشکیل می شوند. در سطح بال ها نقش و نگارهایی دیده می شود که معیار شناسایی جنس های مختلف کاج به شمار می رود.
ساختمان تخمک و میوه کاج
تخمک در کاج ها از نوع راست است و پروتال حجیم آن شامل چند آرکگون است. دانه ها دارای رویانهای متعدد هستند و میوه در مفهوم بیولوژیکی وجود ندارد و مخروط ماده تغییر شکل یافته گیاه به عنوان میوه کاج است.
جنس های مختلفی از کاج وجود دارد که به اختصار به برخی از آن ها اشاره می کنیم :
جنس پنیوس یا کاج
به صورت درختانی نسبتاً بلند با دو نوع شاخه کوتاه و دراز هستند. شاخه های دراز از فلس پوشیده شده اند و شاخه کوتاه در انتها دارای دسته ای از برگ های 2 یا 3 یا 5 عددی و در غلافی مشترک هستند. مخروط ماده در کاج ها پس از 2 یا 3 سال می رسد.
جنس لاریکس
برگ ها غیر پا یا و دوپاینه خزان شونده و دارای آرایش دسته ای و در شاخه های کوتاه و یا بطور منفرد در روی شاخه های بلند ظاهر می شوند. مخروط ماده کوچک و تخم مرغی و در پایان سال اول می رسد.
جنس سدروس
برگ ها به صورت دسته ای مجتمع، پایا، فلسهای مخروط، فشرده و یا رسیدن مخروط از آن جدا شده و می افتند. گونه های معروف سدروس عبارتند از : سدروس لیبانیکا، سدروس دئودرا، و سدروس آتلانکتیا.
جنس آبیس یا نراد
برگ ها در این جنس روی ساقه دارای آرایش مارپیچی، مخروط ها ایستاده و دارای فلس های غیرپا و یا زود افت هستند. گونه های معروف این جنس یکی آبیس پکشیاتوس یا نراد معمولی است و دیگری آبیس بالساما است که در کانادا می روید و از آن صمغ معروف سم دوکانادارا می گویند.
جنس پیسه آ
برگ ها در این جنس مشابه نراد است ولی کوتاه تر از ان در تمامی سطح ساقه پراکنده هستند. مخروط در این گیاهان به طرف پایین آویخته و شامل فلس های پایا است. تمام گونه های این جنس دارای لوله اورزین هستند و از آن ها تربانتین استخراج می کنند.
کلیاتی راجع به جنس کاج
کاج مهمترین و مشهورترین جنس در میان درختان چوبده صنعتی است تا امروز از این جنس مشتمل بر 106 گونه می باشد که در نیمکره شمالی انتشار دارند و از مناطق مجاور قطب در اروپا آمریکای شمالی و آسیا تا شمال آفریقا، گواتمالا، ویتنام و اندونزی در نزدیکی استوا رشد می کنند بیشتر گونه های این جنس در مناطق معتدله سرد واقع شده اند اما تعدادی از آنها مانند Pinus merkusii بومی جزیره سوماترا در اندونزی و p . krempfii از ویتنام در مناطق استوایی و نیمه استوایی رشد می کنند.
براساس مطالعات دیرینه شناسی گیاهی، فلسهای کاج که مربوط به دوره های ژوراسیک بوده اند از نواحی آسیایی روسیه، سواحل غربی فرانسه و ایالات متحده آمریکا پیدا شده اند. همچنین مواد فسیلی کشف شده از دوره مزوزوئیک نشان می دهند که دامنه انتشار جنس کاج در این دوره به طرف شمال گسترده شد و این توسعه در دوره ترشیاری نیز ادامه داشته است. اما در طول یخبندانهای شدید کواترنری کلیه گونه های کاج که در مناطق شمالی نیمکره شمالی رشد کرده اند منهدم شده اند تمامی گونه های جنس کاج درختانی هستند همیشه سبز، تک پایه ورزین دار بیشتر آنها درختانی بلند بوده و از این میان تعدادی هم به صورت درختچه یافت می شوند مانند گونه p . mugo از نواحیکوهستانی اروپا و p . pumuila از ژاپن، به طور کلی دیرزیستی این درختان زیاد می باشد به عنوان مثال سن p.aristata تا 4000 سال اندازه گیری شده است شاخه ها در کاج به دو صورت مختلف دیده می شوند.
1 ) شاخه های بلند که در جوانی و ابتدای فصل رشد فقط از برگهای فلس مانند پوشیده شده اند.
2 ) شاخه های کوتاه که برگهای سوزنی بر روی آن قرار می گیرند.
بعلاوه این طرز نمو شاخه ها وسیله شناسایی بعضی گونه های این جنس است و کاجها از این نظر به دو دسته تقسیم می شوند:
1 ) گروه کاجهای یک گرهی که در یک فصل رویش فقط یک گره یا شاخه پیرامونی در تنه ایجاد می کنند.
2 ) گره کاجهای چند گرهی این گروه در یک فصل رویش چندین گره یا شاخه پیرامونی ایجاد می کنند پوست تنه، ضخیم و شیاردار است جوانه ها معمولاً رزین دار و از فلسهای فشرده و همپوش تشکیل شده اند برگهای بر دو نوع بوده برگهای اصلی که معمولاً فلسی شکل و بر روی شاخه های بلند قرار دارند و دیگری برگهای سوزنی شکل هستند که بر روی شاخه های کوتاه قرار دارند سوزنها در گروههای 2 تا 5 عددی ( به ندرت 1 یا 6 – 8 عدد ) درون غلافی مشترک قرار می گیرند. در مقطع عرضی سه گوشه، ناودانی و یا نیم دایره ایی شکل حاشیه آنها صاف یا کمی
دندانه دار، با 1 یا 2 ریشه آوند، مجرای تراوش رزین 2 عدد و یا بیشتر که محل آنها زیر هیپودرم بوده و تا نوک سوزنها امتداد می یابند. مخروط نر به صورت گل آذین شاتونی شکل، در دسته های چند تایی و پائین شاخه های جوان ظاهر می شوند و از فلسهایی که به شکل مارپیچی آرایش یافته اند تشکیل شده رنگ آن زرد، نارنجی، و یا قرمز و هر گل دارای دو کیسه گرده است مخروط ماده تنها و یا چند عدد با هم انتهایی یا نیمه انتهایی و محل آن نزدیک نوک شاخه هاست. فلسهای اوقات به صورت بسته برای چند سالی روی درخت باقی می مانند فلسهای مخروط چوبی، ضخیم و مارپیچی آرایش یافته اند قسمت بیرونی و قابل روئیت هر فلس که معمولاً دارای نقوش برجسته ای نیز هست آپوفیز یا آکسون نامیده می شود و بر روی آن زائده یا برآمدگی خار مانندی به نام امبلیک قرار دارد، شکل و چگونگی امبلیک بر روی آلسکون در مخروطهای رسیده درخت، وسیله شناسایی گونه های متنوع کاج از هم می باشد به علاوه کاجها از نظر شکوفا و یا ناشکوفا بودن فلسهای مخروط نیز تقسیم بندی می شوند دانه به تعداد 2 عدد با هم در هر فلس مخروط بالدار و یا بدون
بال لپه ها 4 تا 15 عدد و در برخی گونه ها مانند p.maximartinezii تا 23 عدد می باشد. بیشتر
گونه های این جنس از نظر سرعت رشد و تولید چوب صنعتی با اهمیت هستند و سهم زیادی از جنگل کاریهای بزرگ دنیار را به خود اختصاص دادند تعداد ی ازکولتیوارهای زیتی نیز از این جنس به صورت طبیعی و یا مصنوعی به وجود آمده اند در مورد طبقه بندی گونه های این جنس، روشهای مختلفی ارائه شده است. معروفترین آن توسط کروسمن ارائه شده که در این تقسیم بندی جنس کاج را در 3 زیر جنس و هر کدام را به سکشنهای متعددی تقسیم نمود ک
1 ) زیر جنس Ducampopinus این زیر جنس فقط دارای یک گونه به نام p.kermpfii از ویتنام است.
2 ) زیر جنس Haploxylon این زیر جنس به سه سکشن تقسیم بندی می شود و مشهورترین گونه های آن عبارتند از : p.strobus , p.aristata , p.wallichiana , p.cembra , p.flexilis , p.pumila , p.monticola
3 ) زیر جنس Diploxylon مشتمل بر 8 سکشن می شود و گونه های معروف آن عبارتند از : p.nigra , p.pondrosa , p.contorta , p.inusdensiflora , p.leucodermis , p.sylvetris , p.banksiana
کاج الدار pinuseldarica Medw , pinaceae , No English name
درختی است با تنه ای معمولاً کج، ارتفاع آن 15 مترولی گاهی تا 25متر رسیده وحد اکثرتا 70 سانتی متر قطر بدست می آورد کاجالدار یکی از کم گسترده ترین سطوح انتشار را در میان گونه های جنس کاج دارد و در واقع یکی از ساز و کارهای عمده منفک کننده گونه ها، اعم از جدایی جغرافیای و یا اکولوژیکی باعث این جدایی و انتشار مجرای ان در مناطق جنوبی کوههای ماورای قفقاز و دور از خویشاوندان نزدیک ان یعنی بروسیا شده است دیبازاک و توماسون کاج الدار را زی گونه ای از کاج بروسیا می دانند در حالی که کرایچفیدولتیل در تحقیقات خود آن را واریته ای از کاج بروسیا برده اند.
برگ : سوزنها در دسته های دو برگی درون غلاف کوتاه به رنگ نقره ای روشن تا خاکستری قرار دارند. معمولاً کلنت و بلند به طول 8 تا 15 سانتی متر و کمی پیچ و تاب خورده است. نوک تیز و حاشیه آن صاف بوده، و در سطح رویی شیاردار، رنگ آن سبزتیره و غبار کم رنگی سطح آن را می پوشاند سوزنها برای مدت دو سال روی درخت باقی می مانند.
جوانه : تخم مرغی شکل، فلسهای آن فشرده ، به رنگ قهوه ایی روشن و واجد رزین است.
گل آذین : مخروط باریک و سیلندری، نوک دار، به طول 2 تا 3 سانتیمتر، مخروط ماده تخم مرغی، و یا مخروطی کوتاه با فلسهای فشرده و محکم و رنگ آن سبز براق است.
مخروط : به شکل تخم مرغی واژگون، نا متقارن و گاهی در قسمت نوک کمی خمیده است. 5 تا 6 سانای متر طول و 3 تا 4 سانتی متر پهنا دارد معمولاً 2 تا 3 عدد با هم به ندرت منفرد و بر روی پا یکی کوتاه به طول 2 تا 3 سانتی متر به حالت راست، افقی و گاهی آویزان قرار دارند. اکوسون کمی برآمده و قسمت امبلیک آن فرو رفته و بدون خار است. دانه تخم مرغی نوک تیر و بالی پهن دارد.
پوست : در شاخه های جوان صاف و یا فلس دار، به رنگ سبز مایل به خاکستری و در شاخه های چند ساله و تنه درخت ناصاف دارای خطوط عمودی و موازی خاکستری رنگ که در فاصله این خطوط، شیارهایی نسبتاً عمیق به رنگ قهوه هایی تیره دیده می شود فلسهای روی پوست گاهی به صورت پلاکهایی مختلف و نامنظم ریزش می کند.
شاخ ها و تاج : شاخه های جوان باریک و بلند با آرایشی نامنظم و زاویه زیاد از هم ردیف شده اند، شاخه های اصلی تنه گسترده و افقی ، گاهی خمیده به شکل کمانی و یا آویزان، تاج در نمونه هایی که خارج از توده جنگلی قرار دارند تخم مرغی پهن یا کروی نامنظم است.
اکولوژی : کاج الدار گونه های کمیاب گیاهی که فقط در انحصار یک محدوده جغرافیائی معین واقع در جنوب کوههای قفقاز و در عرض 40 تا 41 درجه شمالی قرار دارد. این گونه بر روی کوهای مجزا و کم ارتفاعی الیار اوجی در انتهای شرقی کوه چوپان داغ و در مناطق نیمه خشک با تابستانهای گرم و زمستانهای سرد جنوب شرقی تفلیس در حوالی مرز جمهوری آذربایجان و گرجستان انتشار دارد.
سطح پوشیده شده توسط این گونه که به صورت آمیخته با سایر گونه ها است تنها در حدود 550 هکتار گستره آن است که در ارتفاع 200 تا 600 متری از سطح دریا واقع شده و در حال حاضر توده خالصی از آن در مساحت 110 هکتار وجود دارد به علاوه در منطقه ای به وسعت 50 هکتار و در شیبهای شمالی کوه الیار برجی و در ارتفاع 450 تا 600 متری از سطح دریا و در کناره های جنوبی رودخانه یوری در گرجستان انتشار دارد. کاج الدار از 5 سالگی شروع به گلدهی کرده و بذرآوری آن بین 6 تا 7 سالگی است و این پدیده همه ساله ادامه می یابد در بیشتر خاکها رشد می کند ولی تمایل زیادی به خاکهای عمیق و نسبتاً سنگین دارد. شوری کم خاک و سرپاهای شدید تا c 15- را به خوبی عمل می کند.
اهمیت و موارد استفاده
کاج الدار در مقایسه با سایر گونه های کاج پوب با کیفیتی تولید نمی کند و به صورت محدود در صنایع چوبی و محلی کاربرد دارد. تطابق سریع آن با شرایط سخت محیطی مانند خشکی این گونه را در ردیف یکی از مقاومترین گونه های جنس کاج معرفی می کند کاج الدار در بیشتر مناطق خشک و کم باران جهت احداث بادشکن و فضای سبز حاشیه خیابانها، پارکها و بلوارهای شهری کاشته می شود و درصد زیادی از حجم تولیدی نهالستانهای این مناطق به کشت و پرورش اینگونه اختصاص دارد.
کاج سیاه pinus nigra Arn pinaceae Black pine
کاج سیاه دامنه انتشار وسیع و گسسته ای ئدر ترکیه، جنوب اروپا و شمال آفریقا دارد و این گسستگی سطوح انتشار، باعث تغییرات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و آناتومیکی در این گونه گشته به طوری که واریته و زیرگونه های متعددی از آن در شرایط متفاوت رویشگاهی به وجود آمده که برخی از خصوصیات اکولوژیکی و گیاه شناختی آنها تفاوتهایی مشاهده می شود این گونه در جوانی تند رشد بوده و ارتفاع آن به بیش از 30 متر می رسد همچنین نمونه های 40 ت
ا 50 متری از آن نیز نام برده شده است.
برگ : سوزنها دوتایی درون غلافی با دوام به طول 10 تا mm12 با حاشیه و برگ ریشک دار قرار دارند معمولاً بستر و به حالت مستقیم و گاهی انحنادار با حاشیه صاف یا کمی دندانه دار هستند 8 تا cm15 طول و mm2 قطر و به صورت خیلی فشرده در انتهای شاخه ها و یا در طول آن ردیف شده اند، رنگ آن سبز تیره و مجاری رزینی در وسط قرار گرفته، دوام سوزنها خیلی زیاد و بین 3 تا 7 و یا 8 سال در تغییر است.
جوانه : تخم مرغی تا تخم مرغی واژگون، فلسها به رنگ قهوه ایی تا خاکستری و رزین زیادی از آن خارج می شود.
گل آذین : مخروط نر در دسته های 20 تا 35 تایی و با آرایش پیرامونی به رنگ زرد مایل به قرمز، مخروط ماده و تخم مرغی تا دوکی شکل و به رنگ قهوه ایی مایل به بنفش مشاهده می شود.
مخروط : به شکل تخم مرغی و تقریباً متقارن، بدون پایک مشخص و معمولاً به صورت افقی و به ندرت آویزان است، 4 تا 8 سانتی متر طول و 2 تا 4 سانتی متر پهنا دارد رنگ آن زرد مایل به قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره و براق است. آپوفیز یا آکسون ناهموار و برامده بوده و امبلیک روی آن به یک خار کوچکی منتحی می شود دانه دوکی شکل 5 تا mm7 طول، خاکستری رنگ، بالها 20 تا 25 میلی متر طول داشته و بر روی آن خطوط زیبایی به رنگ ارغوانی نقش بسته است لپه ها 6 تا 8 عدد، مخروط و دانه ها در پاییز سال دوم می رسند.
پوست : پوست شاخه های جوان صاف و به رنگ زرد مایل به قهوه ایی تا قهوه ایی نارنجی در شاخه های چند ساله دارای فلسهای کوتاه نوک برگشته، شاخه های قطور و تنه درخت به رنگ قهوه ایی تیره تا خاکستری و دارای شیارهای نسبتاً عمیق طولی است که به صورت پلاکهای فشرده با شکلهای مختلف و نامنظمی جدا می شوند.
شاخه ها و تاج ها : شاخه های جوان بسیار منشعب و فشرده، شاخه های اصلی با آرایشی پیرامونی و با زاویه زیاد از محور قرار دارند در درختان جوان نوک آنها به سمت بالای تاج بوده در حالی که در درختان مسن و قدیمی گسترده و فقط شاخه های بالایی تاج متمایل به نوک درخت هستند تاج در درختان جوان مخروطی پهن و در درختان کهنسال که بر روی خاکهای فقیر و کم عمق رش
د می کنند پهن و چتری است.
اکولوژی : چنانچه در پیش گفته شد کاج سیاه رویشگاههای گسسته ای دارد که جنوب اروپا تا شمال آفریقا را دربر گرفته است این گونه در عرض جغرافیایی 40 تا 41 درجه شمالی و از نواحی ساحلی تا ارتفاع 1200 متری از سطح دریا انتشار دارد. در اروپای جنوبی این گونه در جنوب شرقی اسپانیا بر روی ارتفاعات 12- متری پراکنده است از نواحی شرقی پیرنه به طرف جنوب فرانسه و سرانجام به سمت سیون و کرس که توده های آن در ارتفاع 900 تا 12 – متری از سطح دریا رویش
داشته و از انجا تا در ایتالیا گسترده شده است. کاج سیاه گونه ایی بازمانده از دوران سوم زمین شناسی است و در دوره پلیوس در بالکان، مکانی که در حال حاضر توده های آن نیزمشاهده می شود وجود داشت این گونه در زیستگاههای طبیعی خود در سن 15 تا 20 سالگی گلدهی می کند، محصول فراوان دانه هر 3 تا 4 سال بوده و این پدیده به نژاد جغرافیایی و اختصاصات اکولوژیکی گونه مربوط است، کاج سیاه یک گونه کم توقع است و بیشتر بر روی سنگ مادر آهکی، دولومیت و گاهی سیلیکات رشد می کند، مقاومت زیادی در برابر باد و خشکی محیط دارد این درخت توده های خالصی ایجاد می کند و کمتر به صورت آمیخته با سایر گونه ها است با توجه به تنوع اکولوژیکی زیرگونه ها و واریته های کاج سیاه مهمترین گونه برای جنگل کاری در زمینهای خشک وصخره ای مناطق شبه مدیترانه ای است و تقریباً به خوبی در بیشتر رویشگاههای مناسب مستقر می شود.
اهمیت و موارد استفاده
چوب کاج سیاه دارای صمغ است. کیفیت آن مطلوب و کارکردن با آن آسان است. در سنعت کاربرد فراوانی دارد. از جمله در تهیه چوبهای تیری و ساختمانی روکش گیری، کاغذ سازی، نجاری، مبل سازی و سوخت استفاده می شود و همچنین قابلیت یک درخت تزئینی را دارد و در ایجاد فضای سبز شهری و تزئین بلوارهای و پارک ها به کار می رود جنگل کاری آن بر روی زمینهای فقیر و کم بازده جهت حفظ خاک وایجاد بادشکن در اطراف مزارع وکشتزارها بسیار معمول است.
کاج بروسیا pinus brutia Ten pinaceae Brutian pine
کاج بروسیا یکی از معروفترین گونه ها از گروه کاجهای مدیترانه ایی است که در جنوب و شرق اروپا پراکنده است. بعضی از گیاه شناسان این گونه را واریته ای ازکاج حلب می دانند، در حالی که از نظر مشخصات گیاه شناسی بین این دو تفاوتهایی وجود دارد کاج بروسیا از درختان بردبار، کم نیاز و مقاوم به خشکی محسوب می گردد در تاوروس ترکیه درخت 75 ساله ایی از آن وجودد دارد که بیش از 25 متر ارتفاع دارد.
برگ : در هر غلاف 2 عدد سوزن باریک و راست با نوکی خمیده قرار دارد طول آن 8 تا 14 سانتی متر با مقطعی نیم دایره، رنگ برگهای جوان سبز براق و در قدیمی ترها سبز تیره و در سطح روی آن خط برجسته ای وجود داشته که در صورت کشیدن انگشتان دست بر روی آن احساس می شود. غلاف برگها لوله ای شکل به طول 15 – 10 میلی متر و رنگ آن خاکستری مایل به قهوه ایی است.
جوانه : مخروطی و نوک تیز به رنگ قهوه ایی روشن بوده و فلسهایی مثلثی شکل با نوکهای برگشته وحاشیه های ریشک دار آن را احاطه کرده اند.
گل آذین : مخروط نر سیلندری، 25 تا 40 عدد با هم، زرد روشن و در نوک شاخه های جوان تشکیل می شوند، مخروط ماده تخم مرغی با پایک کوتاه و ضخیم به رنگ سبز روشن که خطوط و
برجستگی های فرو رفته ای بر روی آن مشاهده می شود.
مخروط : تخم مرغی شکل، نا متقارن و بر روی یک پایکی به قطر 7 تا 10 میلی متر قرار دارد مخروط به تعداد 3 تا4 عدد در هر پیرامون از شاخه و معمولاافقی تا کمی خمیده به سمت پایین 7 تا9 سانتی متر طول و 4 تا5 سانتی متر پهنای آن است، موقع رسیدن قهوه ایی تیره بوده و معمولاً به صورت بسته چند سال بر روی درخت باقی می ماند پهنای آکوسون به 2 سانتی متر می رسد شکل آن نا متقارن و کمی برجسته امبلیک بدون خار و فرورفته است. دانه تخم مرغی، 7 تا 9 سانتی متر طول، دارای دو گوشه مشخص و نوک دار، در سطح آن خالهای تیره رنگ مشاهده می شود بال دانه پهن، 5/2 برابر طول دانه و در محل اتصال به دانه باریک نمی شود.
پوست : پوست شاخه های جوان زرد مایل به قهوه ایی روشن یا قرمز و از فلسهای برجسته و منظمی پوشیده شده است در شاخه های چند ساله صاف و خاکستری رنگ، فلسهای برجسته پوست به صورت لکه های افقی نمایان است. تنه درختان مسن به شدت شکاف دار و شیارهای طولی و عمیق «V» شکل می باشد فلسها به شکل صفحه های مقعر با حاشیه های برآمده بر روی آن مشاهده می شود رنگ آن آمیزه ای از قهوه ایی تا قرمز آجری و خاکستری است.
شاخه ها و تاج ها : شاخه های اصلی در درختان جوان منظم و با زاویه 60 تا 90 درجه از محور تنه قرار داشته ولی به تدریج با افزایش قطر شاخه ها و سن درخت به همه اطراف گسترده شده و انتهای آنها کج و معوج متمایل به پائین و یا نوک تاج می گردد و این فرم بیشتر در درختانی دیده می شود که به صورت منفرد رشد می کنند ولی در داخل توده های جنگلی جنگل کاریها تاج و تنه ای کشیده و باریک ایجاد می کنند.
اکولوژی : مناطق انتشار کاج بروسیا در اروپا به صورت گسسته بوده و در دو ناحیه مجزا یعنی در شمال و شرق دریای مدیترانه و دیگری در جنوب اروپا پراکندگی دارد این محدوده انتشار در عرض 25 تا 42 درجه شمالی قرار دارد در جنوب ایتالیا و در منطقه بروتیوم که نام جدید آن کالابر است جنگلهای مسن و قدیمی آن بر روی تپه های کم ارتفاع دیده می شود که طبق شواهد و اظهارنظر دانشمندان اکولوژیست بومی بودن آن در این منطقه جای شک و تردید است. اما رویشگاههای طبیعی آن در مناطق شرقی مدیترانه از جمله در کشورهای عراق، سوریه، قبرس و منطقه ایجین در جزیره کرت، جزیره چیوس، ساموس و رادس وجو دارد. در یونان در منطقه پانوراما در ارتفاع 150 تا 350 متری و ناحیه سیچ سو منطقه بین المالی و کاس در ارتفاع 750 متری از سطح دریا یافت می
شود در غرب ترکیه در تاروی در ارتفاع بیش از 750 متری پراکنده شده به طور کلی از 100 تا 1550 متری از سطح دریا دامنه ارتفاعی این کاج است. کاج بروسیا گونه ای است مقاوم به سرما، درجه بالا و خشکی در بیشتر خاکها رشد می کند، ولی در خاکهای ریزبافت مرطوب و زهکشی شده نتیجه بهتری می دهد و مناسب برای جنگل کاری در مناطق خشک است از 7 تا 10 سالگی شروع به تولید دانه می کند و هر سال محصول دانه فراوانی می دهد مخروطها معمولاً یک تا دو سال دیرتر از کاج حلب تولید می شوند و این یک صفت قوی وراثتی و اکولوژیکی در تفکیک این دو گونه است.
اهمیت و موارد استفاده
کاج بروسیا چوب زیاد مرغوبی تولید نمی کند ولی در صنایع مختلف از جمله تهیه تراورس راه آهن، چوبهای ساختمانی، نجاری، جعبه سازی و سوخت استفاده می شود، یکی از گونه های مناسب جهت ایجاد بادشکن و حفاظت از خاک در مناطق شیب دار است و جنگل کاریهایی که با این گونه در شمال ایران به خصوص در منطقه حسن آباد و دشت نظیر صورت گرفته که در حال حاضر نسبت به سایر گونه های کاشته شده از وضعیت رشد بهتری برخودار است.
کاج دریایی pinuspinaster Ait pinaceae maritime pine
کاج دریایی از درختان شاخص جنگلهای ساحلی مناطق مدیترانه ای است. درختانی هستند نسبتاً تند رشد و تنومند با ارتفاع بیش از 30 و قطری در حدود 5/1 متر جزو گونه های صنعتی چند منظوره محسوب می شود و امروزه با توجه به اهداف مختلف به طور وسیعی در جزیره های کرس و ساردین کاشته می شود.
برگ : سوزنها 2 تایی، سخت و مستقیم، غیرقابل انعطاف و در صورت خم نمودن می شکند ولی از هم جدا نمی شوند، 10 تا cm22 طول و در حدود mm5/1 پهنا دارد. نوک آن تیز و خادار است. سطح برگها صاف، به رنگ سبز تیره و مجاری رزینی در وسط قرار دارند غلاف 20 تا 25 میلی متر
طول، به رنگ خاکستری تا مایل به سیاه سوزنها برای مدت سه سال بر روی شاخه ها دوام می آورند.
جوانه : دوکی شکل، بزرگ، به طول 20 تا mm35 و در حدود 8 تا mm11 پهنا دارد، قهوه ایی رنگ و بدون صمغ بوده، نوک فسلها برگشته و حاشیه آن سفید رنگ و ریشک داراست.
گل آذین : مخروط نر به رنگ صورتی تا ارغوانی و به تعداد خیلی زیاد در پیرامون نوک شاخه ها ردیف شده اند، مخروط ماده مخروطی شکل، کشیده و به رنگ قهوه ای روشن دیده می شود.
مخروط : به شکل مخروطی، نا متقارن و در انتها، کمی خمیده است، 10 تا cm 18 طول و 5 تا cm8 پهنا دارد. مخروط پایک دار، خمیده به پائین و در حدود 5/1 تا 5/2 سانتی متر طول دارد. رنگ آن قهوه ای تیره و نسبتاً براق است فلسها سخت و چوبی بوده، آپوفیز به صورت قائم، مثلثی یا مخروطی شکل، املیک روی ان دارای خار بلند و نوک خمیده ای است دانه تخم مرغی و یا بادامی شکل، صاف، 7 تا 8 عدد در هر مخروط، به رنگ خاکستری مایل به سیاه، بال پهن و 4 تا 5 برابر طول دانه، لپه ها 7 تا 8 عدد، مخروط معمولاً چند سالی به صورت بستر روی درخت باقی می ماند.
پوست : پوست شاخه های جوان به رنگ قهوه ای تیره و دارای فلسهای نوک برگشته است، در شاخه های چند ساله صاف به رنگ خاکستری روشن و یا نقره ای، سطح تنه پوشیده از فلسهای چروکیده به رنگ قهوه ایی تیره تا سیاه دارای شیارهای عمیق و طولی در امتداد تنه که دهانه شیار به سمت داخل باریک و V شکل می شود.
شاخه ها و تاج : شاخه های اصلی و پائینی تنه به صورت افقی و یا متمایل به سمت پائین بوده، در صورتی که شاخه های بالایی کمانی و نوک آن به سمت بالا است. شاخه های جانبی مایل و با زاویه 60 تا 80 درجه از هم و به تعداد زیاد و انبوه دیده می شود تاج در جوانی مخروطی است ولی به تدریج پهن و کروی می شود.
اکولوژی : کاج دریایی برمی کشور فرانسه و بعضی از کشورهای حوزه مدیترانه است، عرضه
های جغرافیایی 33 تا 48 درجه شمالی محدوده انتشار و پراکنش جغرافیایی این درخت می باشد، از نواحی غربی مدیترانه و سواحل آتلانتیک واقع در کشورهای فرانسه، پرتغال، اسپانیا و صربستان تا یونان دیده می شود این گونه توده های خالص و یا آمیخته ای با کاج حلب تشکیل می دهد. کاج دریایی از گونه های کم توقع و بردبار است که به راحتی در خاکهای شنی و سیلیسی رشد می کند، رطوبت بالای محیط برای رشد سریع آن مناسب است در برابر بادهای ساحلی مقاومت زیادی از خود نشان می دهد. در حدود 6 سالگی شروع به گلدهی نموده ولی معمولاً در سنین 10 تا 15 سالگی مشاهده می شود، دوره بذرآوری و محصول فراوان آن هر 3 تا 5 سال است.
اهمیت و موارد استفاده
کاج دریایی در میان کاج های اروپایی، بیشترین میزان رزین را تولید می کند و از این نظر بسیار با اهمیت است به راحتی در اراضی شنی مستقر شده و زمینهای اطراف خود را از هجوم شنهای روان حفاظت می کند چوب آن در ساختمان سازی، نجاری، مبل و جعبه سازی کاربرد فراوان دارد. سطح وسیعی از جنگل کاری مناطق مدیترانه ای و سواحل شنی آتلانتیک به کاشت این گونه با ارزش اختصاص دارد.
کاج تدا pinustedal pinaceae loblollypine
کاج تدا بومی مناطق معتدل گرم ایالات متحده آمریکا است، نام انگلیسی این گونه از خصوصیات اکولوژیکی و زیستگاهی این گونه است که معمولاً زیستگاه آن مناطق باتلاقی و آبگیرها می باشد درختی تند رشد و پر تولید بودهف ارتفاع آن به بیش از 30 متر می رسد و در شرایط مطلوب گاهی تا 50 متر ارتفاع و 1 متر قطر به دست می اورد.
برگ : سوزنها در دسته های 3 تایی درون غلاف خاکستری رنگ و بلند به طول mm25 قرار دارند به صورت راست و مستقیم و گاهی پیچیده، نواری شکل با نوکی کوتاه و خمیده 12 تا cm22 طول و در حدود mm 5/1 پهنا دارند، مجاری رزینی 2 عدد و در وسط سوزنها جای داشته، رنگ آن سبز تیره تا روشن و هر دو سطح آن صاف و یاکمی شیاردار و دوام آن در حدود 3 تا 4 سال است.
جوانه : به شکل تخم مرغی واژگون و نوک دار، به طول 5 تا mm12 ، رنگ آن قهوه ایی روشن و رزین دار، نوک فلسها برگشته و ریشک دار است.
گل آذین : مخروطهای نر 15 تا 25 عدد و به صورت پیرامونی در انتهای شاخه های جوان قرار دارند مخروطهای ماده استوانه ای تا مخروطی و دارای فلسهای ناهموار به رنگ سبز مایل به قهوه ایی هستند.
مخروط : به شکل تخم مرغی کشیده تا مخروطی، متقارن، بدون پایک و چسبیده به شاخه ها، به تعداد 2 تا 5 عدد با هم و به صورت آویزان هستند، 7 تا cm14 طول و 3 تا cm5 عرض و رنگ آن قهوه ایی مایل به خاکستری است آپوفیزه برآمده و بلند بوده، امبلیک دارای خار سه گوشه و نوک برگشته و تیز است، دانه کوچک، 6 تا 7 میلی متر طول و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز، بال 3 تا 4 برابر طول دانه است.
پوست : پوست شاخه های جوان زرد مایل به قهوه ای روشن، صاف و بدون کرک و یا کمی کرکدار است، در شاخه های چند ساله ناصاف و دارای فلسهای برآمده است پوست تنه درختان جوان خاکستری تا مایل به زرد و در تنه دارای پلاکها و یا فلسهای مستطیلی شکل و بریده به رنگ خاکستری تیره تا مایل به قهوه ای قرمز و همچنین بر روی آن شیارهای عمیقی مشاهده می شود.
شاخه ها و تاج : شاخه های اصلی و پائینی با زاویه 70 تا 90 درجه از محور تنه قرار داشته، معمولاً نامنظم بوده و به صورت شعاعی در پیرامون تنه قرار نمی گیرد، شاخه های بالایی با زاویه 30 تا 45 و متمایل به نوک درخت هستند، شاخه های جوان انبوه، نامنظم و در هم رفته بوده، شکل تاج کروی و پهن و گاهی به شکل واژ تخم مرغی است.
اکولوژی : کاج تدا در قسمتهای جنوبی و جنوب شرقی ایالات متحده آمریکا و در عرضهای بین 26 تا 36 درجه شمالی پراکنده است این گونه در کوهپایه های جنوب نیوجرسی به طرف جنوب و مرکز فلوریدا، از غرب تا شرق تگزاس و شمال دره می سی سی پی انتشار دارد، دامنه پراکنش ارتفاعی آن خیلی محدود بوده و از ارتفاع هم سطح دریا تا 250 متر و به ندرت تا 600 متری است درختانی که در نواحی تگزاس رویش دارند از دامنه انتشار پیوسته ای برخوردار بوده و از سایر نقاط مجزا می باشد و یک اکوتیپ مقاوم نسبت به خشکی و گرمای هوا است. چنانچه گفته شد رطوبت فراوان محیط از خصوصیات زیستگاهی و اکولوژیکی این گونه است و در کنار جریانهای دائمی آب آبگیرها و باتلاقها به صورت خالص و یا آمیخته با سایر گونه ها رشد می کند، مناطق معتدل گرم و مرطوب مانند فلوریدا شرایط مطلوب رویشگاهی برای این گونه بوده که در چنین مناطق خیلی سریع و تند رشد بوده، سرمای تا c10 زیر صفر را برای مدت کوتاهی تحمل می کند از سن 3 تا 4 سالگی شروع به تولید مخروط نموده ولی بلوغ جنسی آن معمولاً حوالی 10 سالگی است.
اهمیت و موارد استفاده
از درختان با ارزش و پر تولید بوده که چوب آن از کیفیت مناسبی برخوردار است، در صنایع مختلف چوبی از جمله روکش گیری، مبل سازی تخته لایه، نجاری، حصار اطراف مزارع و سوخت به کار
برده می شود از این گونه جهت جنگل کاری در مناطق مرطوب و اطراف باتلاقها به فراوانی استفاده می کنند.
کاج جنگلی pinussylvestrisl pinaceae scots pine
کاج جنگلی یک گونه از اروپا – آسیایی است و سرزمینهای وسیعی را در عرضهای جغرافیایی بالای نیمکره شمالی از سیبری در آسیا تا اروپا را تحت سیطره قلمرو رویشی انتشار خود گرفته و
در میان گونه های جنس کاج بیشترین سطوح انتشار طبیعی را به خود اختصاص داده است. کاج جنگلی درختی زیبا بوده که انعکاس رنگ تاج توده های جنگلی آن از دور به رنگ سبز – آبی تیره بسیار زیبایی دیده می شود 30 تا 40 متر ارتفاع و در حدود 2/1 متر قطر به دست می آورد و این گونه از نظر علم جنگلداری و تجارت جهانی و الوار بسیار با اهمیت است.
برگ : سوزن ها در گروههای 2 تایی درون غلاف کوتاه و بادوام قرار دارند 4 تا cm7 طول و در حدود mm2 پهنا، معمولاً راست بوده، ولی بر روی شاخه های جوان درشت تر و گاهی پیچ بر می دارند رنگ برگ سبز – آبی تیره ویا سبز مایل به خاکستری است در حاشیه کمی دندانه ای و مجاری تراوش صمغ در حاشیه آن قرار دارد سوزنها برای 2 تا 3 سال بر روی شاخه ها دوام می آورند.
جوانه : به شکل تخم مرغی تا واژ تخم مرغی 60 mm12 طول داشته، فلسهای پایینی آن کوتاه و کمی برگشته، به رنگ قهوه ای روشن تا مایل به قرمز و معمولاض بدون رزین هستند.
گل آذین : مخروطهای نر به رنگ زرد مایل به قهوه ایی و مخروطهای ماده تخم مرغی شکل و کشیده بوده، سطح فلسهای آن ناهموار و به رنگ قهوه ایی روشن دیده می شود.
مخروط : به شکل مخروطی تا تخم مرغی پهن، متقارن، در مقایسه با بیشتر گونه های کاج مخروطهای آن بسیار کوچک 3 تا cm7طول وcm 5/2 تا 5/3 پهنا دارد به صورت تنها و یا 4 تایی، پایک آن بلند به طول 10 تا mm13 و خمیده به سمت پایین رنگ آن قهوه ایی و در موقع رسیدن متمایل به خاکستری می شود. آپوفیز لوزی شکل و برآمدگی آن به صورت هرمی بوده، امبلیک نوک کوتاه و سری تخت دارد، دانه تخم مرغی تا دوکی شکل، 3 تا mm5 طول، به رنگ قهوه ایی تیره تا
خاکستری، بالها 3 برابر طول دانه و بر روی آن نقوش زیبا و قهوه ای رنگ مشاهده می شود.
پوست : پوست شاخه های جوان صاف، ابتدا به رنگ سبز مایل به زرد و بعد قهوه ایی خاکستری می شود، پوست تنه ناصاف و دارای شیارهای باریک و طولی ولی عمیق همراه با فلسهای بشقابی شکل است و محل ریزش آنها به رنگ قهوه ایی روشن تا سرخ بوده و این یک مشخصه بارز پوست در شناسایی درخت کاج جنگلی است.
شاخه ها و تاج : شاخه های جوان دارای مقطعی گرد، به صورت فشرده با زاویه کمتر از 45 درجه از هم قرار دارند شاخه های اصلی تنه نامنظم و تقریباً مجموع آنها به صورت چتر ناقص و گسترده به اطراف و یا شکل کمانی و خمیده به خود می گیرند این فرم در درختان منفرد و خارج از توده های جنگلی بیشتر مشاهده می شود در حالی که در توده های پر درخت، تنه مستقیم و فرم تاج کمی کشیده می شود شکل عمومی تاج مخروطی تا هرمی پهن و یا چتری است.
اکولوژی : کاج جنگلی از گونه های پرگستره در مناطق شمالی اروپا – آسیا است که به صورت پیوسته و یا گسسته در مناطق وسیعی از شمال اروپا واقع در اسکاتلند و اسکاندیناوی و همچنین قسمتهایی از جنوب و مرکز اروپا و شمال یونان انتشار دارد مهاجرت اصلی کاج جنگلی در اروپا در دوره پلیوستوسن به وقوع پیوست چون در آن دوره دستخوش بیشترین تغییرات مورفولوژیکی و اکولوژیکی در اثر تغییرات پی در پی اقلیم شده بود. کاج جنگلی بر روی اراضی مختلفی مانند
آهکی، سرپانتین، سنگ ماسه ای و غیره رشد می کند با توجه به پراکنش جغرافیایی و اشغال زیستگاههای مختلف توسط این گونه و نیز تحمل دامنه وسیع اکولوژیکی کاج جنگلی درختی بین منطقه ای است در رویشگاههای فقیر و کم بازده و محیط تناوبی بین خشکی و رطوبت به خوبی رشد می کند. در خاکهای ماسه ای به خوبی خاکهای او رشد می کند به علاوه در طول و حاشیه بستر رودخانه های کم آب نزدیک دریاچه ها و ساحل شنی تا باتلاقی شور رشد می کند. بردباری این درخت در برابر سیل و طغیان رودخانه ها و یخبندان بسیار زیاد و شگفت انگیز بوده به طوری که برودت c 50 زیر صفر را به خوبی تحمل می کند معمولاً توده های آن خالص و یا آمیخته با دیگر
سوزنی برگان به خصوص نوئل سبز، نراد سفید و کاج سیاه است. گلدهی و تولید مخروط در کاج جنگلی مقداری دیرتر از سایر گونه های کاج شروع می گردد در درختان تنها در حوالی 10 سالگی شروع به تولید مخروط نموده در صورتی که در داخل توده کمی دیرتر آغاز می گردد بازدهی و محصول دهی فراوان آن 2 تا 3 صورت می گیرد.
اهمیت و موارد استفاده
کاج جنگلی یکی از مهمترین گونه های چوبده و تجاری اروپا است چوب آن از کیفیت مطلوبی برخوردار بوده و در صنایع مختلفی همچون روکش گیری، کاغذ سازی، کارهای ساختمانی، تجاری، مبل سازی، پارکت و کفپوش، تزئین داخل منازل، جعبه سازی، سوخت و غیره استفاده می شود، جنگل کاری توسط این گونه در اروپا بسیار رایج است به علاوه از درختان مقاوم به دود و آلودگیهای شهری و در ایجاد فضای سبز و آرایش پارکها بسیار مورد توجه است.
کاج کاشفی pinus roxburghii sarg pinaceae chir pine
نام قدیمی کاج کاشفی p.longifolia Roxb بود که اشاره آشکاری به برگهای بلند و زیبای آن داشت ، این درخت زیبا بومی کوهستان های هیمالیا است در زیستگاه اصلی خود تا ارتفاع 50 متر و قطری cm70 به دست می آورد.
برگ : در گروههای 3 تایی درون غلافی خاکستری تا متمایل به قهوه ای رنگ به طول 12 تا mm25 قرار دارند سوزنها باریک و حاشیه ی آنها کمی دندانه ای بوده به صورت فشرده و انبوه در انتهای شاخه ها آویزان هستند 15 تا cm30 طول و 7/0 تا mm1 پهنا دارد مجاری رزینی در حاشیه قرار داشتهف رنگ آن سبز تیره تا روشن و نوارهای استوماتی در هر دو سطح آنها مشاهده می شود دوام سوزنها نسبتاً کم و بین 1 تا 3 سال در تغییر است.
جوانه : تخم مرغی شکل، درشت، فلسهای آن نازک، به رنگ قهوه ایی روشن و دارای مقداری رزین هستند.
گل آذین : مخروط نر سیلندری شکل و کشیده، مخروط ماده تخم مرغی با فلسهای کوتاه و در سطح آن برآمدگی های هرمی شکل و قهوه ایی رنگ مشاهده می شود.
مخروط : مخروط بزرگ و نا متقارن به شکل تخم مرغی تامخروطی و نوک آن کمی خمیده است. 10 تا Cm 15 طول و 5 تا Cm8 پهنا دارد، پا یک مخروط کوتاه و قطور، منفرد و یا 2 تا 3 عدد بر روی شاخه ها به صورت آویزان هستند فلسهای پایینی و بارور مخروط کلفت با آپوفیز بر آمده، هرمی شکل برگشته امبلیک روی ان بدون خار 10 تا 14 میلی متر طول با بالی پهن به طول mm 25 که تا وسط دانه پیش می رود.
پوست : پوست شاخه های جوان خاکستری تا قهوه ای روشن و در سطح آن فلسهای پهن و زائده دار مشاهده می شود در شاخه های چند ساله دارای فلسهای نامنظم به رنگ خاکستری روشن، پوست تنه دارای شیارهای عمیق و پهن و فلسهای سطح نامنظم به رنگ خاکستری تا قهوه ای تیره و محل ریزش فلسها به رنگ قهوه ای مایل به قرمز مشخص است.
شاخه ها و تاج : شاخه های جوان نا منظم و کیانی شکل و معمولاً کم منشعب می شوند شاخه های اصلی تنه و با زاویه 90 درجه از تنه قرار داشته، گاهی نوک آنها خمیده به طرف بالا است
شکل تاج تخم مرغی و در درختان مسن پهن می گردد.
اکولوژی : کاج کاشفی نیمه گرمسیری و مناطق مونسونی شیبهای هیمالیا در هند تا نواحی کوهستانی معتدل سرد شرق افغانستان دپراکنده است و در عرضهای بین 27 تا 35 درجه شمالی می شود دامنه ارتفاعی حضور این گونه از 45 متر شروع و تا 2300 متری از سطح دریا بیش می رود. اغلب جنگلهای آن پیوسته و خالص بوده گاهی بصورت پراکنده تا ارتفاع بالاتر از مرز معمول انتشار خود پیش رفته و با درختان کاج گریان جامعه تشکیل می دهند. کاج کاشفی در برابر سرما مقاومت زیادی از خود نشان می دهد سیستم ریشه ای قوی و عمیقی دارد بشتر در خاکهای سبک شنی لومی رشد می کند ولی نسبت به خاکهای زیاد مرطوب و خشک حساس است و در دوره های آبی برگهای خود را از دست می دهد اقلیم مناسب آن معتدل گرم بوده و در این شرایط از رشد سریع و فابل توجهی بر خوردار گردد.
اهمیت و موارد استفاده
چوب آن دارای استفاده صنعتی و محلی دفراوانی است بیشتر در احداث ساختمانهای چوبی، رو کش گیری، تهیه چوبهای تیری و الوار، نجاری و سوخت به کار می رود بعلت فرم زیبا و برگهای آویزان و تاج آن در تزیین و طراحی پارکها، حاشیه خیابانها، باغها، بلوارها، ویلاها، پارکهای جنگلی و آربراتومها مورد توجه است.
کاج رادیاتا pinus radiate D.Don pinaceae Monterey pine
کاج رادیات درختی است با ابعاد متوسط، معمولاً ارتفاع آن تا 30 متر بوده ولی در شرایط مطلوب رویشگاهی تا 47 متر ارتفاع و تا 2 متر نیز گزارش شده است. بومی جنوب غربی ایالات متحده امریکا است کاج رادیاتا کاج معروف و بی نظیر در علم جنگلداری است چون با توجه به کوچکی محدودۀ انتشار طبیعی آن بیش از سایر گونه های کاج مورد توجه قرار گرفته و در مقیاس وسیهی در دنیا به خصوص در کشور نیوزلند کاشته می شود امروزه سهم بزرگی از صادرات این کشور را به خود اختصاص داده است.
برگ : سوزنها در دسته های 2 و یا 3 تایی در داخل غلاف خاکستری رنگ و بر روی شاخه های کودتاه قرار دارند. معمولاً کوتاه نرم و نوک تیز هستند 10 تا 15 سانتی متر طول و در حدود 1 میلی متر پهنا دارند، رنگ آن سبز روشن بوده، مقطع آنها در سطح زیرین گرد و در سطح رویی دو انحناء کوتاه و کی برآمدگی در وسط دارد دوام سوزنها زیاد و 3 تا 4 سال یر روی شاخه ها باقی می ماند.
جوانه : به شکل دوکی ، 10 mm 18 طول ، به رنگ قهوه ای تیره بدون رزین است.
گل آذین : مخروط نر استوانه ای و به رنگ زرد ، مخروط ماده تخم مرغی کوتاه و رنگ آن قرمز تیره است.
مخروط : مخروط بزرگ و نا متقارن ، در یک سطح آن انحنای بیشتر و فلسها درشت تر بوده در حالی که سوی دیگر آن انحنا کم و فلسها کوچک فشرده هستند ، پا یک کوتاهی دارد ، تنها و یا در دسته های 3 تا 5 تایی و معمولاً آویزان بوده ، 7 تا cm 15 طول و 5 تا cm 6 عرض داشته. رنگ آن قهوه ای روشن ، آپوفیز درشت و بر آورده بوده و امبلیک خار کوچکی دارد. مخروطها به صورت بسته برای چند سالی بر روی درخت باقی می مانند دانه تخم مرغی و به رنگ سیاه ، 5 تا mm 7 طول ، بال بلند و حدود 3 برابر طول دانه است.
پوست : در شاخه های جوان زرد مایل به قهوه ای روشن و صاف در شاخه های چند ساله و اصلی تنه صاف و خشن و فلس دار است تنه درختان مسن به رنگ قهوه ای تیره و شیارهای عمیقی در روی آن مشاهده می شود.
