بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیرات تیمارهای مختلف بستر کاشت، بر روی بذرها و نهالهای کاج سیاه با مبدأ ارومیه و کلاردشت در نهالستان دارلک مهاباد اجرا شد. برای این منظور بذرها در گلدانهای پلاستیکی با 4 ترکیب مختلف خاک شامل تیمار شاهد: "خاک :1 کود :1 ماسه "1، تیمار :1 "خاک :1 کود :1 ماسه "2، تیمار :2 "خاک :1 کود :1 ماسه "4 و تیمار 3، "ماسه خالص" و 5 تکرار در قالب طرح کامل تصادفی کاشته شدند. نتایج نشان داد که بهترین صفات جوانهزنی بذرهای کاج سیاه در بستر ماسهای - تیمار - 3 بوده است. همچنین بیشترین درصد زندهمانی و نهالهای با درجهی کیفی خوب در بستر کاشت ماسهای - تیمار - 3، حاصل شده است. از نتایج این تحقیق استنتاج میشود که بستر ماسهای سبب بهبود شرایط فیزیکی خاک و افزایش میزان جوانهزنی، شادابی و زندهمانی کاج سیاه با مبدأ بذرهای ارومیه و کلاردشت میگردد.
.1 مقدمه
در سراسر جهان "جنگلکاری" از اهمیت زیادی برخوردار است، به گونهای که مناطق جنگلکاری شده حدود 10% از جنگلهای دنیا را تشکیل میدهند .[11] در کشوری همچون ایران نیز، توسعهی سطح جنگلها به وسیلهی گونههای سوزنیبرگ و پهنبرگ، یکی از اهداف عمده محسوب میشود. از مهم ترین اهداف کاشت گونههای سوزنیبرگ در کشور ایران میتوان به مسائلی همچون حفاظت و حاصلخیزی خاک، ایجاد فضای سبز و احداث تفرجگاه در اطراف شهرها، تلطیف هوا، تولید چوب، احیای جنگلهای تخریب یافته، افزایش کیفیت و غنیسازی تودههای جنگلی برای تولید انبوه چوبهای صنعتی، افزایش مقدار محصول در واحد سطح، ایجاد پارکهای جنگلی و جنگلهای حفاظتی و بازسازی جنگلهایی که دچار خسارت زیاد شده و یا به طور کامل تخریب شدهاند، اشاره کرد 4]، 6 و ".[7کاج سیاه اروپایی " - Pinus nigra Arnold - نیز از گونههای سوزنیبرگ و با ارزش برای مناطق خشک و نیمه خشک است و تا ارتفاع 2000 متر از سطح دریا رشد و نمو کرده و رویشگاه طبیعی آن، اکثراً در کوهپایه های مرکزی و جنوبی اروپا است. به دلیل انعطاف پذیری اکولوژیک خوبی که دارد، نه تنها در مقابل سردی هوا و یخبندانها، مقاومت خوبی از خود نشان میدهد بلکه اغلب در خاکهای آهکی به خوبی رشد کرده و دارای ریشههای قوی و مناسبی میباشد و از طرفی نیز بعضی از گونهها، واریتهها و پروونانسهای دیگر آن در خاکهای اسیدی رشد ونمو میکنند. همچنین نیاز اکولوژیکی کاج سیاه به رطوبت و مواد غذایی خاک بسیار اندک است .[5] با توجه به اینکه با استفاده از جنگلکاری انسان در پی دستیابی به یک اکوسیستم جدیدو نسبتاً پایدار میباشد، لذا انتخاب گونههای مناسب، سازگار و با توان زندهمانی و رشد مطلوب بایستی مورد توجه قرار گیرد .[4] موفقیت همهی این برنامهها به تولید نهالهایی با ویژگیهایکمّی و کیفی مناسب در نهالستان بستگیخواهد داشت. در کمّیت و کیفیت نهالهای تولیدی در نهالستانها عوامل متعددی مؤثرند، از جمله، "بستر کاشت" که از طریق مطلوب کردن شرایط فیزیکی خاک موجب افزایش جوانهزنی بذر، رشد ریشه و بازدهی تولید نهال میگردد 17] و .[18 بررسی ها نشان می دهد که اصلاح خاک برای توفیق مدیریت جنگلکاری از مهمترین راهکارهاست. با این عمل ریشه دهی، رشد و استقرار اولیه نهالها بهبود یافته و پایداری آنها در مقابل تنشهای رطوبتی، گرمایی و بیماریها افزایش مییابد .[14] به همین منظور پژوهش حاضر در نظر دارد تا با آزمایشی بر روی تیمارهای مختلف خاک، بهترین ترکیب را جهت استقرار و رشد مناسبتر نهال کاج سیاه با مبدأ بذرهای ارومیه و کلاردشت معرفی نماید.
.2 مواد و روشها
این تحقیق در نهالستان دارلک واقع در 20 کیلومتری شهرستان مهاباد - 45 43 شرقی و 36 55 شمالی - ، با ارتفاع 1288 متر از سطح دریا، متوسط بارندگی سالانه 410/2 میلیمتر و متوسط درجه حرارت سالانه 13/3 درجه سانتیگراد انجام شد. در این آزمایش بذر گونهی کاج سیاه با مبدأ کلاردشت با 89% قوه نامیه و وزن هزار دانه 12 گرم و با مبدأ ارومیه با 76% قوه نامیه و وزن هزار دانه 19/2 گرم از مرکز بذر جنگلی خزر خریداری و سپس 4 ترکیب مختلف بستر کاشت مطابق با جدول 1 تهیه شد. سپس 3عدد بذر در هر گلدان - مجموعاً 40 گلدان - به ابعاد 10*15*25 سانتیمتر در قالب طرح کامل تصادفی در 5 تکرار، تحت شرایط پوشش بذر خاک اره، تاریخ کاشت بهمن ماه و دور آبیاری هر روز کاشته شد. بذرها قبل از کاشت و همچنین خاک گلدانها - بستر کاشت - با بنومیل ضدعفونی شدند، بعد از آمادهسازی خاک گلدانها از هر تیمار یک نمونه تهیه شده و برای مشخص کردن خصوصیات فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه خاک فرستاده شد - جدول . - 2 شمارش بذور جوانهزده از اواخر فروردین ماه - مشاهده اولین بذر جوانهزده - آغاز شد و هر هفته تا سبز شدن تمامی بذور دارای قوه نامیه ادامه داشت. مراقبتهای لازم از جمله آبیاری هر روزه با شروع فصل خشک منطقه از فروردین ماه و عملیات وجین - به صورت دستی - به طور مرتب انجام میگرفت. بعد از سبز شدن بذور - اواخر خرداد ماه - ، مبادرت به حفظ یک نهال در هر گلدان - با حذف بقیه نهالها - گردید. اندازهگیری روند زندهمانی نهالها در پایان فصل رویش از طریق شمارش تعداد نهالهای موجود در هر تکرار خاک و با دادن رتبه 1 برای نهالهای زنده و رتبه 2 برای نهالهای غیرزنده بر حسب درصد محاسبه شد .[16] کیفیت نهالها - شادابی - نیز با استفاده از جدول 3 ثبت شد. به منظور بررسی مهمترین شاخصهای قابلیت جوانهزنی بذر، فاکتورهای درصد جوانهزنی، میانگین جوانهزنی روزانه، حداکثر جوانهزنی روزانه، سرعت جوانهزنی [19]، قدرت جوانهزنی [13]، ارزش جوانهزنی [12] و با استناد بر محققان ذکر شده و طبق روابط ارائه شده در جدول 4 تعیین گردیدند.
جدول -1 نسبت اجزای خاک در ترکیبهای مختلف خاک تیمارهای آزمایش
نام تیمار خاک کود ماسه
جدول -2 مشخصات تیمارهای خاک گلدانها - بستر کاشت -
جدول-3 معیارهای طبقهبندی نهالها از نظر شادابی
جدول -4 روابط محاسباتی صفات مورد مطالعه
