بخشی از مقاله
مقدمه
در کنارعوامل طبیعی، همچون تغییر کیفیت آب که منجر به کاهش بازدهی فعالیتهای کشاورزی گردیده، عوامل دیگری نیز همچون صنعتی شدن، افزایش جمعیت، منفعت طلبی انسانها از جمله عواملی است که منجر به تغییر کاربری اراضی گردیده است. در منطقه سرخون استان هرمزگان صاحبان اراضی به منظور فروش زمین به قیمت بالاتر، کاربری اراضی کشاورزی خود را به مسکونی یا صنعتی تغییر داده و آن را آماده فروش نگه داشتهاند. منطقه سرخون در استان هرمزگان از جمله عرصه های کشاورزی فعال کشور بوده است که در نتیجه تغییر کاربری اراضی اکنون تولیدات کشاورزی آن به مقدار قابل ملاحظهای کاهش یافته است. این پژوهش به دنبال بررسی راهکار سریعتر و کم هزینه تری برای بررسی تغییرات کاربری اراضی و ارتباط آن با توسعه صنعتی در منطقه است. پردازش رقومی تصاویر ماهوارهای و بهرهگیری از GIS در این مطالعات و عللیابی این تغییرات اهداف اصلی این تحقیق است. در این زمینه مطالعات زیادی در ایران و جهان صورت گرفته است.
عبداللهی و همکاران - - 1385 در تحقیقی به بررسی اثرات زیست محیطی تغییر کاربری اراضی روی پوشش گیاهی مناطق شهری پرداختند. نتایج آنها نشان دادکه توسعه صنایع و افزایش جمعیت سبب شده است تا بخش زیادی از زمین های شهری در سالهای اخیر دستخوش تغییرات کاربری از زراعی به مسکونی و صنعتی شود. توسعه شهری و صنعتی بدون برنامه در حواشی کلان شهرهای ایران نه تنها اراضی کشاورزی را میبلعد بلکه منظرههای طبیعی، اکوسیستم های رودخانه ای، محیط زیست و حیات وحش را نیز تخریب و یا به کلی از بین میبرد. پدیدهی تغییر بیرویه کاربری اراضی در اطراف دیگر شهرها و روستاهای کشور هم تبدیل به چالشی بزرگ در راه تولید کشاورزی شده است. بررسیها مبین آهنگ سریع تغییر کاربری اراضی در حواشی کلان شهرهای کشور است. به طور متوسط هر سال بیش از 700 هکتار از اراضی موجود در حواشی شش کلان شهر کشور به مناطق شهری و صنعتی تبدیل میشوند. در 46 سال گذشته مساحت اراضی تغییر کاربری یافته در اطراف کلان شهرهای تهران، کرج، تبریز، اهواز، شیراز و مشهد به طور متوسط در هر سال به ترتیب برابر با 1540، 550، 180، 525، 710 و 760 هکتار بوده است - مومنی، . - 1384
فیضی زاده و حاج میررحیمی - 1386 - از تصاویرTMلندست وHDRماهواره اسپات استفاده نموده و تغییرات فضای سبز شهر تبریز را با استفاده از روش طبقه بندی شیءگرا مورد مطالعه قرار دادند بر اساس تحقیق این محققین مشخص شد که بیش از 46 درصد فضای سبز شهر تبریز در یک دوره زمانی 16 ساله تخریب شده است. امین و همکاران - - 2007 جنگلهای Lamontana را از لحاظ تخریب بررسی کردند. برای تشخیص تغییرات تصاویر ماهوارهای TM در دو دوره زمانی1988-2000 و 2000-2005 بررسی شد. نتایج نشان داد که نرخ تخریب بین سال های 1988 تا 2000 تا 3 درصد و بین سال های 2000 تا 2005 به 7 درصد افزایش یافته است، که این یک تغییر شدید را نشان میدهد. ناقامانی و راماچاندران - 2004 - نقشه کاربری اراضی و پوشش اراضی ناحیه پوندی چاری را با استفاده از تصاویر ماهوارهای و سیستمهای اطلاعات جغرافیایی تهیه نموده و نتیجه گرفتند که داده های سنجش از دور دارای قابلیت بی نظیری برای استخراج کاربری های اراضی و کشف تغییرات هستند. آنها در محدوده مورد مطالعه دریافتند که اراضی زراعی به نفع اراضی مسکونی در حال کاهش است.
مواد و روشها
دشت سرخون در15کیلومتری شمال بندرعباس واقع گردیده وازشمال به تپه ماهورهای سیاه تک، ازشرق وشمال شرقی به رودخانه شور، ازجنوب به ارتفاعات قادها و از غرب به کوه گنو محدود میگردد. منطقه مورد مطالعه دارای وسعتی برابر با 248 کیلومتر مربع می باشد - محدوده مورد مطالعه بر اساس تقسیمات سیاسی جدا شده است - . گستره مورد مطالعه براساس سیستم مختصات کارتزین - درجه ،دقیقه وثانیه - درحدود طول های جغرافیایی 56 درجه،20دقیقه و 28ثانیه تا 56 درجه، 29دقیقه و 59 ثانیه وعرض های شمالی27 درجه ،18دقیقه و 8ثانیه تا 27 درجه ،29 دقیقه و41ثانیه قراردارد. ودرسیستم UTM موقعیت منطقه از x:434748 ،تا x:450568 و y:3019978 ،تا y:3041331 میباشد.
به منظور جمعآوری دادههای مورد نیاز در این تحقیق، مستنداتی از سالهای مختلف و با بالاترین دقت موجود جمعآوری و مورد بررسی و مطالعه قرارگرفت. منابع اطلاعاتی موجود از منطقه شامل عکس هوایی، نقشههای رقومی و تصاویر ماهوارهای بود. در این تحقیق از نقشه توپوگرافی 1:25000سازمان نقشه برداری کشور، عکس هوایی سال1373 و تصاویر ماهوارهای لندست 7 محصول سال 1380، ماهواره IRS سال 1385 و گوگل ارث مربوط به سال 1391 جهت تهیه نقشه کاربری اراضی به کمک نرم افزار ARCGIS 10 استفاده گردید. بر روی تصاویر عملیات پیش پردازش انجام شد که شامل تصحیحات هندسی، بارزسازی کنتراست تصویر و بارزسازی مکانی میباشد. برای تعیین محل و نوع مکان های صنعتی در منطقه، بعد از جمع آوری اطلاعات مقدماتی، نیاز به بازدید میدانی و برداشت آن ها با دقت بالا بود، که این امر با استفاده از GPS صورت گرفت.
نتایج و بحث
برای بررسی تغییر کاربریهای منطقه مطالعاتی سرخونتمامی نقشهها ی کاربری ترسیم شده موجود بین سال های 1373 تا - 1391 شکل شماره - 1 در محیط نرم افزار ArcGISبا انجام عملیات Interset تبدیل به یک نقشه کرده وسپس تغییرات کاربری در مناطق مختلف بررسی و تحلیل شد که نتایج در جدول شماره 1 آورده شده است . مساحت کلیه پارامترها در جدول ذیل با در نظر گرفتن مساحت مستثنیات منطقه - 98/4کیلومتر مربع - می باشد
