بخشی از مقاله
چکیده
ساختمان بلند، ارمغان قرن اخیر است، که به واسطه پیشرفت در عرصه های مختلف تکنولوژی را ه خود را به دنیای معماری باز نموده، و در مدت کوتاهی به کشورهای اسلامی نیز نفوذ کرده است . به دلیل عدم قرابت ساختاری و عملکردی این گروه از ساختمانها با هنر اسلامی ، ناگزیر شکافی میان شهرهای جدید، و الگوهای اصیل ایجاد می گردد. از این رو پرداخت به موضع باززنده سازی این کهن الگوها در ساختمان های نوینی چون بلند مرتبه ها ضرورتی است که این نوشتار به دنبال آن است. در این مجال، با نگاهی به مستندات اسلامی در موضوع بلندمرتبه سازی، رقابت بلند مرتبه سازی در کشورهای اسلامی پیگیری می شود، و در ادامه ضمن تبیین جایگاه و اهمیت نقوش اسلیمی در ساختمانهای بلند، این مهم در بخش های سایت پلان، منظرسازی، پلان، ایده های سازه ای، نماهای ساختمانی و فضای داخلی بلند مرتبه ها دنبال می گردد، که در ذیل بیان امکان بهره گیری از هریک موارد در نمایش نقوش و هندسه اسلیمی، نمونه های اجرا شده ی آن نیز عنوان می شود.
در ادامه نقاط قوت وضعف بهره گیری از نقوش اسلیمی در هریک از موارد مطرح می گردد، که می توان اذعان داشت، که علی رغم امکان استفاده و ارزشمندی همه ی موارد، نمای بلند مرتبه ها به گونه ای فرصتی برای بومی سازی ساختمان بلند و برچسبی برای بلندمرتبه ای در کشور اسلامی است. از آنجا که هدف این مقاله بر ارائه راهکارهایی جهت بهره گیری از نقوش اسلیمی در ساختمانهای بلند مرتبه تمرکز دارد، و چون بسیاری از پژوهشهای معماری بین رشته ای بوده و نیازمند روشهای خاص ترکیبی می باشد، لذا اگر چه عمده مطالعات این نوشتار متکی بر روش کتابخانه ای و بررسی منابع موجود است، اما بسط چنین پژوهشی نیازمند تحقیق ترکیبی در حوزه های میان رشته ای مرتبط با معماری است.
واژه های کلیدی: ساختمان بلند، نقوش اسلیمی، هندسه اسلامی
مقدمه
تا قبل از قرن 19، بناهای مرتفع منحصر بودند به عبادتگاهها، اهرام، قلعهها، آمفی تئاترها، مسجدها و کلیساها که مظهر قدرت و ایمان به شمار می رفتند . اما بعد از این زمان رفته رفته اسکلت فلزی جای سازه بنایی سنگین را در ساخت بناهای چند طبقه گرفت، و همزمان با انقلاب صنعتی که شهرنشینی و رشد شتابان جمعیت را به همراه آورد، انبوه سازی رواج یافت، و دستیابی به تکنولوژی های نوین ساخت و همچینین تجهیزاتی نظیر آسانسور، راه را برای سرعت گرفتن رقابت بلند سازی باز نمود. تا سالیان متمادی برندگان این مسابقه عمدتا کشورهای امریکایی و اروپایی بوده که این مساله رفته رفته راه خود را به کشورهای آسیایی و عربی باز نمود، تا جایی که امروزه این کشورها گوی رقابت را از رقیب ربوده اند. از اینرو کشورهایی که خود پیشینه ای غنی در هنر و معماری اسلامی داشته اند، وارد بازی بلند مرتبه سازی گشته، و چه ناگزیر در بسیاری از موارد، پرداخت به آن هنر اصیل کمرنگ و یا به فراموشی سپرده شده است.
هنر اسلامی پرداخته ی ملت های ایرانی و هند وترک و عرب و یونانی و اسپانیایی و مصری است که هر یک صدها سال پیش از ظهور اسلام، در هنر گذشته ای تابناک و درخورداشته اند. اما چون اسلام سرزمین های پهناوری را فراگرفت و از هند تا آندلس گسترده شد، دورانی از رونق و شکوه پدیدار گشت و انچه به نام هنر اسلامی به دستیاری این ملت ها پدیدار شد، جلوه و درخششی خاص یافت. - El-said, 1976 - این رشد و گسترش هنر اسلامی در طول سده های متمادی موجب پیدایش گنجینه ای عظیم از الگوهای هندسی در هنر و معماری سرزمین های اسلامی شد، که امروزه پس از قرن ها استفاده از این نقوش و الگوها همچنان به قوت خود باقی است. اما آنچه این نوشتار به دنبال آن است پیگیری این الگوها و نقوش در تکنولوژی نوین بلند مرتبه هاست، تا شاید ردپایی از آن هنر اصیل در این سازه عظیم به درستی دیده شود.
سوال تحقیق
این تحقیق بر پایه این پرسش اصلی صورت گرفته است که آیا الگوهای اسلیمی در ساختمان های بلند جایگاهی دارند؟ بلند مرتبه سازی داستانی معاصر است که زاده ی پیشرفت های عظیم تکنولوژی و سازه است، و طبیعی است که توجه کمتری به هندسه و نقوش چندین هزار ساله داشته باشد، اما آیا راهکارهایی در خصوص باززنده سازی این الگو ها در این ساختارهای بلند وجود ندارد؟
ضرورت تحقیق
با توجه به سرعت رشد تکنولوژی، و پیدایش عملکردهای نوین بعد از انقلاب صنعتی، ساختمان هایی نظیر فرودگاه ها، استادیوم ها، بیمارستان ها و در نهایت ساختمان های بلند و... وارد عرصه ی معماری گشتند. عملکردهایی که در ذات خود نقطه ی وفاقی با رویکردهای چند هزار ساله هنر اسلامی نداشتند، و خطر به فراموشی رفتن این هنر غنی را تهدید می نماید. از این رو پرداخت به موضع باززنده سازی این کهن الگوها در ساختمان های نوینی چون بلند مرتبه ها، ضرورتی است که نباید از آن غافل شد.
روش تحقیق
از آنجا که هدف این مقاله بر ارائه راهکارهایی جهت بهره گیری از نقوش اسلیمی در ساختمان های بلند مرتبه تمرکز دارد، و چون "بسیاری از پژوهش های معماری بین رشته ای بوده و نیازمند روش های خاص ترکیبی می باشد". - وانگ ، - 1388 لذا اگر چه عمده مطالعات این نوشتار متکی بر روش کتابخانه ای و بررسی منابع موجود بوده است، اما بسط چنین پژوهشی نیازمند تحقیق ترکیبی در حوزه های میان رشته ای مرتبط با معماری است.
نگاهی به مستندات اسلامی در موضوع بلندمرتبه سازی پیامبر اکرم صلی االله علیه و آله فرمودند: »روز قیامت تا ظهور ساختمان های بلند در میان ساکنان شبه جزیره عربستان فرا نمی رسد. بنابراین، در صحیح البخاری، خوانده می شود که در میان نشانه های روز قیامت آمده است که، "زمانی که کمپانی های فقیر در ساخت سازه های بلند رقابت می کنند" در صحیح مسلم نوشته شده است: "شما باید پابرهنه ها را ببینید، چوپانان برهنه، بیچارگان را که در ساختن سازه های بلند رقابت می کنند. " - URL.1 - با بررسی تکامل دستاوردهای مادی انسانی، می توان اذعان داشت که برای قرن ها "آسمان خراش مدرن" برای جهان ناشناخته بوده است. آسمان خراش های مدرن با موادی مانند فولاد، شیشه، بتن مسلح و...
ساخته شده اند و از تجهیزات مکانیکی مانند پمپ های آب و آسانسور و...استفاده می کنند. این در حالی است که تا قرن نوزدهم ساختمان های بیش از شش طبقه، داستانی نادر بود، زیرا تعداد زیادی از پله ها برای صعود برای ساکنان غیر عملی بود و انتقال آب برای ارتفاع های زیاد مقدور نبود. - Charles, 1950,P25 - در زمان پیامبر، یعنی همان زمانی که در باب ساختمان های بلند سخن گفته شد، بلندترین ساختار "هرم بزرگ" در گیزا در مصر بود که ارتفاعی بالغ بر 146,5 مترداشت .این ساختار برای تقریبا 700 سال پس از گذشت پیامبر، همچنان بلندترین ساختار ساخته شده انسان باقی ماند. در کل، "هرم بزرگ" بزرگترین سازه در جهان از حدود 2570 قبل از میلاد تا سالهای 1300 میلادی بود. حتی تا
