بخشی از مقاله
چکیده:
استفاده مناسب از تکنولوژي هاي روز دنیا عاملی مثبت و موثر در بهبود شیوه زندگی انسان و رابطه آنها با طبیعت است.بدیهی است پیشرفت روزافزون تکنولوژي جهان را پیوسته آبستن انقلابی دیگر می سازد. یکی از دغدغه هاي اصلی در دوره هاي آتی چگونگی برخورد با این دگرگونی ها به خصوص در رابطه با طبیعت است.طراحی فضاهاي مسکونی پاسخگو به ساکنین در آینده توجه و دقتی خاص می طلبد.،بطوریکه با طبیعت و نیازهاي او به عنوان سرپناه همسو باشد. در این راستا تحقیق حاضر در ابتدا سعی در شناخت معماري بومی و منطقه اي شهر گرگان به عنوان یک نمونه موردي از شهرهاي منطقه اي معتدل و مرطوب دارد.
سپس با هدف شناختتاٌثیرات تکنولوژي پایدار،با تعریف عوامل اقلیمی موجود تاٌثیرو گذار در معماري به ارائه راهکارهایی جهت استفاده از سایر انرژي تجدیدپذیر مانند انرژي باد و هدایت جریان هاي هوا با ابزار طبیعی اشاره می شود.این تحقیق کمی و کیفی بوده و روش استفاده در این راستا روش توصیفی تحلیلی می باشد. در ضمن ابزارهاي گردآوري اطلاعات: کتابخانه، اینترنت و مشاهده می باشند. نتیجه حاصل از این پژوهش به صورت راهکاري عملی جهت طراحی یک خانه مسکونی با استفاده از پتانسیل هاي اقلیمی در جهت معرفی سامانه خورشیدي ایستا با هدف ایجاد مجموعه اي مطابق با اصول معماري پایدار ومهندسی مکانیک صورت می گیرد.
-1 مقدمه
امروزه با تقلیل روز افزون سوخت هاي فسیلی و آلودگی هاي حاصل از آن توجه همه ي طراحان به استفاده از منابع طبیعی و بهره برداري مثبت از انرژي حاصل از این منابع جلب شده است و معماري را به سمت نوعی معماري به نام "معماري پایدار" سوق می دهد. شاید بتوان گفت این امر برگشتی از پتانسیل هاي اقلیمی هر منطقه، معماري آن را در انطباق با شرایط آن شکل می دهد. مقاله حاضر به پژوهشی جهت شناخت معماري بومی شهر گرگان - یکی از شهرهاي اقلیم معتدل و مرطوب در ایران - به عنوان یک نمونه موردي پرداخته و هدف آن بررسی انرژي تابش و عوامل تاثیر گذار بر روي هدایت و ذخیره آن در خانه ها می باشد.
تا کنون پژوهش هاي علمی زیادي در زمینه دور کردن رطوبت و ایجاد جریان هوا در اقلیم معتدل و مرطوب صورت گرفته ولی کمتر به نحوه وارد کردن تابش و انرژي خورشیدي پرداخته شده است. تابش آفتاب علاوه بر انرژي حرارتی که ایجاد می کند باعث افزایش نور طبیعی، میکروب زدایی، سرزندگی و نشاط می شود. همچنین طبق آمار و بررسی ها،مردم در این مناطق به دلیل ندیدن نورخورشید دچار افسردگی می شوند و این یکی از دلایلی است که ساکنین شهرهاي دیگر توانایی زندگی طولانی مدت در این مناطق را ندارد.{1}قابل ذکر است که این موضوع به روند کاهش جمعیت نسبی در این مناطق منجر می شود.
-2 موقعیت عمومی شهر گرگان
شهر گرگان به علت قرارگیري در نزدیکی دریاي خزر از یکسو و وجود جبال البرز در جنوب و جنوب شرقی آن از سوي دیگر تحت تاثیر انتقالات آب و هوایی حوزه دریاي خزر قرار دارد. این شهر در عرض جغرافیایی 49 و 36 و با ارتفاع 155 متر از سطح آب هاي آزاد در جنوب دریاي خزر قرار گرفته است. آب و هواي آن به دلیل مجاورت با دریا مانند آب و هواي مازندران و گیلان معتدل است، اما تناسبات بارندگی کمتري دارد. عوامل طبیعی مانند باران، باد،تابش نور خورشید و زلزله اثر گذار بر معماري اقلیمی می باشند. گرگان داراي تابستان هاي گرم با متوسط دماي27\7 درجه سانتی گراد بوده ودر زمستان رطوبت نسبی 71\5 درصد می باشد. لازم به ذکر است که هر اندازه از دریا به سمت شرق می رویم از این رطوبت کاسته می شود. این شهر داراي 183 آبادي است که طبق آمار سرشماري سال 1365 و 1375 نرخ جمعیت رو به کاهش است. ایلات گرگان از سه بخش کاملا جداگانه تشکیل شده است:
-1 جلگه در شمال: بسیار پهناور بوده، در ساحل دریاي مازندران و پایین تر از سطح دریا قرار دارد.داراي آب و هواي کاملا بیابانی و پوشش گیاهی آن نیز چمن و نیزار است.
-2 ناحیه اي کوهستانی در جنوب شهر: ادامه رشته کوه هاي البرز بوده و پوشیده از برف و در تابستان سبز و خرم است.
-3 گرگان و بلوك هاي اطراف آن:داراي آب و هواي معتدل و خوش، درختان بسیار و تابستان هاي گرم می باشد.2}، ص: {5-10
-3 ویژگی هاي معماري مناطق معتدل و مرطوب
مرطوب بودن زمین،دیوارهاي کم ضخامت، پنجره هاي بزرگ، سایبان براي محافظت از بارش باران و تابش آفتاب، سقف ها با تیرهاي چوبی، بام هایی با شیب تند، از ویژگی هاي معماري بومی مناطق معتدل و مرطوب می باشند3}،
-4 عناصر اصلی معماري
در طرح ساختمان هاي بومی شمال کشور حداقل سه عنصر اصلی وجود دارد که بدین ترتیب به آنها اشاره می شود:
اتاق: در واقع فضاي بسته چند عملکردي است. در این خانه ها به منظور جریان هوا و تهویه طبیعی، اتاق ها به صورت ردیفی در کنار هم قرار گرفته و از هر دو سمت با هواي آزاد ارتباط دارند.
ایوان، بالکن، و تراس: در واقع نیم بسته، نیم باز و سر پوشیده است و ارتباط بین اتاق ها و حیاط را برقرار می کند و وظیفه محافظت از دیوارهاي خارجی ساختمان در زمان بارندگی و جلوگیري از نفوذ تابش آفتاب تابستانی به فضاي داخلی را دارد.
حیاط: از عناصر مهم خانه هاي سنتی است و مساحت آن معمولا بیشتر از سطح اشتغال ساختمان می باشد. استخوان بندي خانه هاي شمالی بر سه محور استوار است: محور از پایین به بالا، محور از راست نماي خانه به سمت چپ و محور از پشت به جلو، که دو قطب هر یک از این سه محور بر ارزش هاي متقابل دلالت دارد. مثلا پایین در تقابل با بالاست، مثل تقابل سرما و گرما یا نسل سالمند در تقابل با نسل جوان.2}، ص: {71
-5 جهت استقرار ساختمان
جبهه اصلی نورگیري اکثر اتاق ها و ایوان ها در خانه هاي سنتی منطقه شمال کشور سمت جنوب است تا ایوان ها نه تنها از نفوذ بادهاي توأم با بارش در امان بمانند بلکه از آفتاب زمستانی بهره مند شوند. حیاط اصلی ساختمان نیز در سمت جنوب قرار دارد که در زمستان آفتاب گیر و داراي شیب منفی است. در زمین شیب دار بخش میانی شیب هاي رو به جنوب مناسب ترین مکان است. محوطه سازي باید به گونه اي انجام شود که هدایت آب هاي سطحی از طریق افزایش پوشش گیاهی و کاهش نفوذ آب از طریق به حداقل رساندن سطح اشغال ساختمان صورت گیرد. همچنین محوطه سازي باید به هدایت هوا و جریان باد کمک کند از طریق ایجاد فضاي سبز در قسمت هاي غربی و شمال شرقی.3}، ص: {171
-6 الگوي پلان
پلان خانه هاي سنتی کوچک و غالبا خطی یا L شکل می باشند، اما دیوارهاي شرقی غربی کاملا بسته هستند و هیچ پنجره و روزنی ندارندص 3}.، کوران هوا، محوطه ي خانه ها به صورت پراکنده می باشد.
