بخشی از مقاله
چکیده
اگرچه معماري و معماري داخلی را نمیتوان به تمامی از هم جدا انگاشت، لکن در شکل گیري فضا به عنوان جوهر معماري ، هم در بعد کامل آن و هم در معماري درونی بنا، عواملی دخیل هستند. درخلق معماري داخلی می توان عناصر فراوانی را مورد بررسی قرار داد ، آنچه در این بحث موضوع اصلی را تشکیل می دهد مطالعه اجمالی راهکارهایی براي طراحی و تحلیل معماري داخلی می باشد. علیرغم اهمیت این موضوع و تعدد پژوهش هاي صورت گرفته، همچنان جاي خالی اصولی که بتوان از آنها در طراحی فضاي داخلی معماري ایرانی بهره گرفت، نمود دارد. امروزه رجوعی معمارانه به معماري ایران با هدف ترمیم گسست و انقطاع صورت گرفته در سنت معماري این سرزمین و احیاي ارزش هاي زیبایی شناختی در معماري امروز با نگاهی آینده نگر به ساحت معماري و فضاي داخلی، ضروري می نماید. لذا تبیین مبانی اي که روند طراحی معماري داخلی را راهبري کنند هدف اصلی پژوهش حاضر قرار گرفته است.
روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است و گردآوري اطلاعات از طریق منابع کتابخانه اي و مشاهدات میدانی انجام گرفته است. بررسی ها حاکی از آن است که پیرایه ها و آرایه ها ، نماد و نشانه ها و نقوش، نیاز ها و رفتارها در سبک زندگی، نیرو ها و سازه و در نهایت استاندارد ها و مقررات را می توان به عنوان عناصر کلی در شکل گیري فضاي درونی دانست.هرچه میزان مداخله این پنج فاکتور و در کنار آن خلاقیت بیشتر باشد فضا به کمال خود نزدیکتر می شود. بسیاري موضوعات دیگر مانند ارگونومی در ذیل آنها قابل بررسی هستند. بررسی اثرات دوسویه میان فضا و انسان، در مطالعه نحوه ادراك معنا و دریافت آدمی از فضا ما را یاري داده و تئوري هایی به منظور تحلیل فرآیند طراحی و بررسی فضاي داخلی در اختیار قرار می دهد. این مباحث در تبیین سرفصل دروس دوره کارشناسی معماري داخلی قابل استفاده هستند.
واژه هاي کلیدي:پیرایه - رفتار- طراحی - نماد - معماري داخلی
مقدمه
بررسی چگونگی ادراك فضا در طراحی آن کاربرد اساسی خواهد داشت. بررسی فضاهایی که در طول زمان، بیشتر مورد توجه واستفاده و در هردوره به گونه اي قابل بهره برداري بوده اند میتواند طراح را به ویژگیهایی از آن جلب نماید.این ویژگیها ، خصایصی هستند که باعث مانایی فضا در زندگی انسان خواهد شد.در جریان ارتباط انسان و محیط مباحثی مطرح میشود که بعضی از آنها تابع قوانین و قواعد علمی صرف و برخی دیگر تابع قواعد علمی مبتنی بر آزمایشها و تحقیقات میدانی است از این بین مقوله فضا و ادارك آن که در ارتباط تنگاتنگ با معماري است بسیار حایز اهمیت است.
شکل گیري فضاها تنها براي تطابق معماري با نیازهاي زندگی مادي نیست، بلکه ساختار کلی معماري داخلی با تنوع هندسه، رنگ، تزئینات، پر و خالی، سقف هاي سر پوشیده و سرباز و ... همه در بوجود آمدن فضایی که در آن معانی مختلف جایگاه خود را در زندگی انسان باز می یابند سهیم هستند در نتیجه باید کوشش افزونتري در تحلیل عوامل انسانی، فرهنگی و مادي که موجب پیدایش فضاهاي داخلی دلنشین و مانا شده اند، انجام پذیرد.در این نوشتار بنا بر این است که عوامل موثر در موضوع مورد بحث جمع آوري ، غربال گري شده، به دسته بندي قابل استفاده در مباحث آکادمیک دست یابیم.در این روند معماري ایرانی و نگاه معمار ایرانی به فضاي درونی مورد توجه خواهد بود.در عین حال دیگر مباحث مطرح در معماري داخلی نیز بررسی خواهد شد.با توجه به مباحث مطرح شده سؤالات زیر در ذهن شکل می گیرند:
ویژیگیهاي فضاي درونی در معماري ایرانی چیست؟
عناصر اصلی تعیین کننده در شکل گیري معماري داخلی کدامند؟
پیشینه
برخی پژوهش هاي انجام گرفته در این زمینه توسط تئوري پردازانی همچون یورگ گروتر - 1383 - مبانی تئوریک رابطه بین انسان و فضا را بررسی نموده است. روانشناسان نیز فضا و زمان را از دیدگاه این علوم بررسی نموده اند . از دیگر سو مردم شناسانی مانند ادوارد تی هال - - 1376 نیز فضا و معماري را مورد مداقه قرار داده و هنر را به عنوان عامل مهم رابطه با فضا معرفی نموده اند. برخی نویسندگان نیز مانند چینگ - - 1386 به کلیات و یا عناصر،اجزاء و مصالح در معماري داخلی پرداخته اند. برخی از پژوهشگران ایرانی نیز به مقوله معماري اسلامی ایران در برون و درون پرداخته و در بخش داخلی بنا توجه خود را بیشتر بر هندسه و تنوع سقف ها معطوف ساخته اند - نوایی، حاجی قاسمی،. - 1390 و یا به نحوه ادراك فضا و تأثیر حواس ظاهري و حواس باطنی افراد در این روند اشاره دارند - حجت، - 1377
وسخن از ارتباط میان طراحی و کیفیت زندگی - مادي و معنوي - به میان می آورد - حجت، . - 1386آنچه ما در این نوشتار بدان خواهیم پرداخت، مباحث پنجگانه ایست که در شکل گیري فضاي داخلی موثر می باشند. که برخی از آنها مانند مبحث نیروها و سازه در در دیگر پژوهش ها به صورت مستقیم در معماري داخلی وارد نشده اند. در حالیکه در معماري ایرانی یکی از پایه هاي اصلی شکل گیري فضاي درونی، نظام استواري بنا است که به طرز شگرفی درون معماري را ساخته و پرداخته است.روش تحقیق: در این پژوهش عوامل گوناگون تأثیر گذار بر شکل گیري فضاي داخلی از طریق منابع کتابخانه اي و مشاهدات میدانی نویسندگان جمع آوري و دسته بندي شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و سعی شده با دسته بندي این عوامل مفیدترین اطلاعات در زمینه طراحی داخلی ارائه گردد.
فضا
فضا مقوله اي است که در علوم مختلفی مورد بحث و توجه قرار میگیرد؛ معماري، شهرسازي، فلسفه، جامعه شناسی و روان شناسی و ... . و در هر کدام نقشی اساسی در میان دیگر عناصر کلیدي داراست.بنابراین متفکرین هر رشته آنرا به گونه اي تعریف و تحلیل نموده اند.البته با ارتباط فراوان رشته هاي گفته شده و تاثیر آنها بر هم توجه به نگرش هاي موجود شایان توجه خواهد بود. همچنین در دو مقوله ادراك و احساس بیش از همه روانشناسان به کند و کاو پرداخته اند. به لحاظ نقش این موضوع در شکل گیري نگرش انسان به فضا و نحوه تعامل رفتاري در آن اي نظرات نیز قابل بررسی هستند....فضا نه در عرف فارسی واجد معنایی است که امروز معماران ایرانی از آن اراده می کنند و نه در عرف عربی.
به ظنقوي این واژه ظرف نیم قرن اخیر از طریق ترجمه و گرته برداري به واژگان فارسی تخصصی معماري وارد شده است، زیرا در زبان انگلیسی واژه space هم به معناي عام » فضا« ست و هم در قرون اخیر به معناي معمارانه» فضا.[1] «براي خلاصه کردن مطلب خواننده را به مقاله » فضا « نوشته دکتر حجت در نشریه رواق شماره 1 سال 1377 ارجاع میدهیم. کتابهایی که در منابع ذکر شده اند براي مباحث ادراك و احساس مفید واقع می شوند.» فضا، نخستین ساخت مایه طراح و عنصري اصیل در طراحی داخلی است. ما نه تنها در حجم فضا حرکت میکنیم بلکه در آن فرم ها را دیده، صداها را شنیده، نسیم ملایم و گرماي خورشید را احساس و رایحه گل هاي شکوفان را استشمام می کنیم. فضا ویژگی هاي حسی و زیبایی شناختی را وام دار محیط پیرامون خود است.[2]«
واژه ھا / موضوعات
شناخت واژگان مرتبط با موضوع و بررسی ارتباط میا ن مفاهیم راهی است براي شناخت کلی و اجمالی از موضوع مورد پژوهش، این گستره قابل بسط خواهد بود و امید می رود پژوهشی مستقل در باب واژه شناسی مرتبط با فضاي داخلی انجام پذیرد. هر کدام از این واژه ها دستمایه اي براي تحقیقات آتی میتواند باشد. بر اساس ایجاد رابطه همبستگی بین واژه ها، عناوین اصلی که این موضوعات ذیل آنها قابل بررسی هستند را به شرح زیر و نمودار 1 بیان می کنیم.
•پیرایه ها و آرایه ها
•نماد و نشانه ها و نقوش
•نیاز ها و رفتارها در سبک زندگی
•نیرو ها و سازه
•استاندارد ها و مقررات
