بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله ابتدا به انواع آلاینده ها و آلایندگی رهاسازی مهمات در دریاها اشاره شده است. با توجه به آنکه تعیین تکلیف مهمات در فرآیند بازیافت از وظایف نیروهای مسلح کشور محسوب می شود که بخشی از آن ممکن است با عنوان دفع یا رهاسازی در دریاها انجام شود؛ این موضوع از اهمیت خاصی در یگان های دریایی برخوردار است. به همین منظور در ادامه الگوی تعیین تکلیف مهمات بلااستفاده ارایه شده است. در بخش بعد قوانین و مقررات بین المللی و الزامات تعیین تکلیف مهمات با عنوان رهاسازی در دریاها بررسی شده است.
عملیات رهاسازی و معدوم سازی مواد و اجزای غیر قابل مصرف اقلام مهماتی از جنبه های فنی و ایمنی رشد قابل توجهی نموده و از پیچیدگی خاصی برخوردار است که در این مقاله مدل بومی امکان سنجی معدوم سازی مهمات - رهاسازی: در دریا از جمله مناطق دریایی خلیج فارس، دریای عمان، دریاچه خزر - ارایه شده است. در نهایت نیز توصیه های کلیدی مربوط به جلوگیری و رفع آلودگی ها ناشی از رهاسازی مهمات در دریاها آمده است.
-1 مقدمه
دریاها و اقیانوس ها همواره تحت تاثیر فعالیت های بشری بوده اند. در برخی موارد این فعالیت ها در ابعاد گوناگون اثرات مختلف و مضری را در محیط زیست دریایی به جا می گذارند. عموما آلودگی ها در اثر دخالت انسان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و ورود مواد یا انرژی به محیط زیست دریایی بوجود می آیند که به این وسیله مضراتی را برای منابع زیستی، سلامت بشر بوجود آورده و سبب ایجاد اختلال کیفی در استفاده از آب دریا و کاهش امکانات دریایی می شوند.
به ورود آلایندهها به یک محیط که باعث ناپایداری، اختلال، آسیب و یا ناراحتی در آن محیط برای موجودات زنده شود آلودگی گفته میشود. آلودگی دریاها مشکل بزرگی است که هم بر دریاها و هم بر سایر بخشهای زمین تاثیرگذاشته و بطور مستقیم ارگانیسم های آبی و به طور غیر مستقیم سلامتی انسان را تهدید می کند. با توجه به ماهیت شیمیایی سامانه های مهماتی در فرآیند بازیافت نیاز به مدیریت و کنترل مناسبی وجود دارد؛ چراکه در حین عملیات تعیین تکلیف - فروش، واگذاری، توزیع مجد، امحاء و انهدام - و نت مهمات - تعمیر و بازسازی و یا تغییر و تبدیل - در طی فرآیندهای موجود جهت احیای مهمات و یا در صورت لزوم خروج مواد غیرقابل مصرف، پسماندهای ایجادی ناشی از بازیافت نامناسب و غیر ایمن این مواد، در آلودگی آب، خاک و هوا تأثیرگذار است. مشکلات پیش آمده در سه بخش زیر قابل ارزیابی است:
- آلودگی آب: دفع و دفن نادرست انواع پسماندهای مرتبط با بازیافت مواد پرانرژی، تأثیرات مخربی را در بهداشت و سلامت بدنبال خواهد داشت. نهرها، رودخانه ها، دریا ها و منابع آب زیرزمینی از طریق نشت شیرابه پسماند این مواد به آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی منجر می گردد. همچنین دفع مواد زائد در کانال های روباز و آبروهای موجود، سبب انسداد آنها، ایجاد سیلاب و در نتیجه انتشار بیشتر آلودگی ها در اماکن و مراکز بازیافت و غیرنظامی سازی می شود.
- آلودگی خاک: پسماندهای ناشی از بازیافت مواد پرانرژی در خاک ها، دارای عناصر سنگینی می باشند که مقاومت و پایایی آنها در خاک نسبت به سایرآلایندهها بسیار طولانی بوده و بعضا دایمی است. با توجه به اینکه %95 غذای انسان نیز از زمین حاصل می شود آلودگی خاک ها تأثیر بسیار زیان آوری بر چرخه غذایی موجودات زنده از جمله انسان می گذارد .
- آلودگی هوا: سوزاندن باز و انفجار باز مواد پرانرژی - OB/OD - 1 و همین طور عملیات حرارتی صنعتی نظیر سوزاندن در کوره و تبدیل شدن به خاکستر و دفع نادرست پسماندها، منجربه تولید گازهای مختلف از جمله آمونیوم، دی اکسید کربن، منو اکسید کربن، هیدروژن، سولفید هیدروژن، متان، نیتروژن و اکسیژن و CFC ها - عامل اصلی تخریب لایه ازن - می شود. با تخریب ازن درلایههای بالای اتمسفر، کره زمین اشعه ماورای بنفش را دریافت می نماید که موجب بروز سرطان پوست، بیماری آب مروارید چشم و تضعیف سیستم دفاعی بدن میشود.
با نفوذ بیشتر اشعه ماورای بنفش از لایههای اتمسفر، اثرات منفی آن روی سلامتی بیشترمی شود و بهره وری محصولات کشاورزی و اکولوژی دریا تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. با توجه به کلیات گفته شده، مدیریت و کنترل تاثیرات بازیافت مواد پرانرژی در محیط زیست و همین طور التزام به مقررات و قوانین از اهمیت بالایی برخوردار بوده و لازم است برنامه ریزی مناسبی توسط نهادهای مسوولان و فعالان این بخش در نظر گرفته شود.
-2 انواع آلاینده های دریا و آلایندگی رهاسازی مهمات
آلاینده های دریا را از ابعاد مختلف می توان دسته بندی نمود که به سه نمونه آن اشاره میشود:
-1-2 انواع مواد زائد و آلاینده دریا از نظر پایداری
مواد زائد و آلاینده ورودی به دریا را از نظر پایداری می توان به سه بخش کلی تقسیم نمود:
- زائدات قابل تجزیه: نمونه های آلاینده های قابل تجزیه که وارد دریا می شود عبارتند از: فاضلاب شهری، فاضلاب کشاورزی فاضلاب کارخانجات صنعتی و نشت مواد نفتی.
- زائدات قابل پخش: بخشی از زائدات صنعتی به محض ورود به دریا ها خواص تخریبی خود را از دست می دهند. در نتیجه اثرات سوء آنان محدود به منطقه تخلیه می گردد، نمونه این زائدات عبارتند از:اسیدها، قلیاها وسیانید.
- زائدات پایدار: برخی از مواد تحت تجزیه باکتریایی قرار نگرفته، پخش هم نمی شوند، اما به صور مختلف و غالباً با تأثیرات مرگ بار و مضر، با گیاهان و جانوران وارد واکنش می شوند. به دلیل اثرات مضر و پایداری شان، تهدیدی جدی به شمار می روند . انواع اساسی این زائدات عبارتند از : فلزات سنگین - جیوه ، مس ، روی ، سرب و غیره - ، هیدروکربونهای هالوژن دار، مهمات و مواد رادیو اکتیو
-2-2 انواع آلاینده های دریا براساس منشاء انواع آلاینده های دریا براساس منشاء به سه دسته تقسیم می شوند:
- آلایندههای با منشاء خشکی : مانند انواع فاضلابهای شهری، صنعتی و کشاورزی ×
- آلایندههای با منشاء دریایی : مانند آلایندههای ناشی از تخلیه آب توازن کشتی ها، اکتشافات، استخراج و دیگر فعالیتهای صنعتی در دریا ×
- آلایندههای با منشاء اتمسفری : مانند ذرات معلق با منشاء طبیعی و مصنوعی ×
-3-2 انواع آلاینده های دریاها بر اساس ماهیت
انواع آلاینده های دریا براساس ماهیت به سه دسته تقسیم می شوند:
- آلایندههای بیولوژیکی : مانند آلودگیهای باکتریایی ، قارچی ، ویروسی و حتی گونههای مهاجم
- آلایندههای شیمیایی : شامل آلایندههای آلی ، معدنی و رادیواکتیو
- آلایندههای فیزیکی : مانند آلودگیهای حرارتی ، صوتی و کدورت با توجه به موارد فوق جایگاه دفع غیراصولی مهمات در آلودگی دریا "بعنوان زائدات پایدار با منشای خشکی و دریایی و براساس ماهیت شیمیایی و بعضا بیولوژیک".
