بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت از لوازم اصلی زندگی و اساس و محور همه ي فعالیت هاي اجتماعی است. سامان دادن به امور زندگی فردي و اجتماعی، بدون التزام به قانون و مقررات امکان پذیر نیست. هدف از نگارش این مقاله بیان شمه اي از رهبري و مدیریت اسلامی است. این مقاله که به رسم معمول با روش مطالعات کتابخانه اي و با استفاده از منابع معتبر دینی و علوم مدیریت تدوین شده، به بررسی انسان از نظر قرآن، چارچوب و مشخصه هاي مدیریت اسلامی، معیار سنجش عملکرد مدیران، ویژگی هاي مدیر مسلمان و ... پرداخته است.
واژه هاي کلیدي: رهبري، مدیریت اسلامی، انسان در قرآن، شایسته سالاري، مدیریت از دیدگاه آیات و روایات.
-1 بیان مسئله
مدیریت در نظام توحیدي براساس ارزش هاي الهی شکل می گیرد و به جز رضاي حق تعالی و خدمت به انسانیت به چیز دیگري نمی اندیشد.مدیریت و رهبري در نظام اسلامی وسیله ي ارضاي خواهش هاي نفسانی وتأمین منافع و مصالح شخصی و قومی نیست، بلکه مجرا و ابزاري براي انجام تکلیف و خدمت به همنوعان و کسب رضاي خداوند متعال است.
مدیر جامعه ي اسلامی همواره خود را امانت دار جامعه و امین مردم می داند و هرگاه شایستگی و صلاحیت امانتداري را از دست بدهد، جاي خود را به دیگري واگذار می نماید. واگذار ي کار به کاردان یک اصل خدشه ناپذیر در اسلام است و تحت هیچ شرایطی حاکمیت جاهل بر عالم و نادان بر دانا ممدوح و پسندیده نیست.
در نظام اسلامی هر کس در جاي مناسب خود قرار می گیرد و واگذاري پست ها و مناصب اجتماعی براساس قابلیت ها، توانمندي ها و صلاحیت ها است. مدیر جامعه اسلامی سراسر هستی را تجلی مدیریت خداوند می داند و با سیر آفاقی و انفسی شکوه و عظمت مدیریت خداوند را به نظاره می نشیند و خداوند سبحان را به بزرگی و عظمت یاد می کند و خاشعانه پیشانی برآستان کبریایی او می ساید و بر هدفمندي آفرینش تاکید میورزد .
از آنجا که انسان موجودي مدنی الطبع و اجتماعی خلق شده است نیاز به قوانینی دارد تا از بروز تنش و ناسازگاري بکاهد و ازحقوق همه ي شهروندان دفاع کند و زمینه ي رشد و تکامل در ابعاد مختلف را فراهم نماید. توسعه زندگی اجتماعی و شکل گیري موسسات و نهادهاي مختلف و پیشرفت فزاینده انسان در عرصه هاي اقتصادي، اجتماعی و سیاسی اهمیت و ضرورت مدیریت را آشکارتر می نماید.
مدیریت در جهان امروز ابزار قدرتمندي است که بر همه ي شئونات زندگی اثر گذاشته و نقشه ي سعادت و شقاوت جامعه را به دست خود گرفته است.جامعه اي که خواستار عزت، سربلندي و قدرت است، باید گمشده ي خود را در وجود رهبران و مدیران با کفایت و با صلاحیت جستجو کند. مدیریت سالم و آگاه به منزله ي ناخداي کشتی بزرگی است که با هوشیاري و تیزبینی، اوضاع و احوال را زیر نظر دارد و کاروان بشریت را از میان همه امواج و بحران هاي سهمگین به ساحل نجات هدایت می نماید.
مدیریت و رهبري مهم ترین و حیاطی ترین عامل رشد و کمال در هر جامعه است. شکوفایی استعدادها قوام و دوام جامعه و عزت و سربلندي ملت در گرو کار و تلاش خردمندانه ي مدیران و رهبران جامعه است.تاریخ گواهی می دهد که هیچ ملت و کشوري پیشرفت نمی کند، مگر این که برخوردار از مدیران و کارگزارانی عالم و عامل باشد.
حساسیت و عظمت امر مدیریت اقتضا می کند که مدیران قبل از هر چیز بر خود مسلط باشند و از منابع ارزشمند وجودي خود به نحو شایسته اي استفاده نمایند.آدم احساساتی و شهوتران که قادر به کنترل خود نیست، صلاحیت مدیریت جامعه را ندارد. به عبارت دیگر ، پیش شرط مدیریت بر جامعه مدیریت بر خود است.
هر انسانی برخوردار از سرمایه هاي عظیمی است و کسی که در نگهداري از سرمایه هاي ذاتی خود و استفاده ي بهینه از آن توفیق را نداشته باشد نخواهد توانست بر جامعه ي بزرگتري حکومت کند.حکومت بر خود و کنترل عواطف و احساسات و غرایز خود و مهذب نمودن سرزمین وجود خود و همین طور، مجهز شدن به زیور عقل و هوشیاري و تدبیر پیش شرط رهبري بر جامعه است.
پیامبر گرامی اسلام و جانشینان بزرگوار ایشان حلقه هاي ارزشمند نظام مدیریتی اسلام بوده و همه ي کسانی که در نظام اسلامی داراي مسئولیت می باشند، باید در همه ي زمینه ها به آن بزرگان اقتدا کنند و راهی جز رضاي حق تعالی نپیمایند. مدیریت اسلامی عزت را متعلق به خدا و رسول و مومنین دانسته و براي استقرار عدالت و تثبیت قانون و ایجاد امنیت و رشد و اعتلاي همه جانبه تلاش می کند.بعثت تجلی مدیریت بر اساس ارزش هاي الهی است .
در جامعه ي اسلامی همه روابط، مقررات، ارزش ها و منصب ها در چارچوب اصول بنیادي و اعتقادي اسلام تعریف می گردد. - ساجدي نیا، - 28 - 21 : 1383 مدیریت پیامبر گرامی اسلام و سایر پیامبران الهی الگوي ارزشمندي است که در فراسوي بشریت قرار داده شده است تا با تمسک جستن به آن بزرگواران سعادت دنیا و آخرت خود را رقم زنند.
