بخشی از مقاله
چکیده
پدیده خشکسالی هنوز در مباحث منابع آب تعریف دقیق و مشخصی را دارا نیست و هر یک از رشته های علوم مختلف تعریف خود را از این پدیده دارند . طراحی و توسعه سیستمهای منابع آب، توزیع و انتقال آب و بخشهای مختلف کشاورزی تا حد زیادی با نحوه مدیریت خشک سالی و تعیین راههای مقابله با این پدیده ارتباط دارد. بررسی علمی این پدیده و روند آن ما را در برنامه ریزی و تصمیم گیری های مسائل مرتبط با منابع آب یاری می رساند.در این تحقیق منطقه مورد مطالعه ما شهرستان بروجرد واقع در استان لرستان می باشد.
بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود 500 میلی متر است که بیشتر در فصل بهار انجام میگیرد و میانگین دمای سالانه 14/6 است. بدین منظور از شاخصهای خشکسالی برای بیان کمی این پدیده در این منطقه استفاده میگردد
خشکسالی با استفاده از نرم افزار DIP و با استفاده شاخصهای درصد نرمال - - PN، استاندار بارش - - SPI، Z چینی - - CZI،Zچینی اصلاح شده - MCZI - ،نمره - ZSI - Z مورد بررسی قرار گرفت. و ما به این نتیجه دست یافتیم که همه این شاخص ها قابل اعتماد و استفاده در طرح های می باشند. که در آخر همه ی این شاخص ها بیان گر این نتیجه هستند که دردوره ی آماری مورد مطالعه - 1356-1386 - این منطقه تنها در سال آبی - 1375-1376 - خشکسالی شدید وجود داشته است.
-1 مقدمه:
پدیده خشکسالی هنوز در مباحث منابع آب تعریف دقیق و مشخصی را دارا نیست ، و هر یک از رشته های علوم مختلف تعریف خود را از این مسئله دارند و از دیدگاه خود خشکسالی را بررسی می کنند . ولی در اکثر این تعاریف خشکسالی یک دوره مشخص است که از لحاظ مقدار آب از مقدار متوسط به اندازه قابل توجه کمتر می باشد .خشکسالی به طور واضح بیان گر تغییرات اقلیمی یک منطقه می باشد ، بررسی علمی این پدیده و روند آن ما را در برنامه ریزی و تصمیم گیری های مسائل مرتبط با منابع آب یاری می رساند .ما با بررسی این روند می توانیم راهکارهای مناسب برخورد با این پدیده را اتخاذ کنیم تا بتوانیم از آسیبهای ناگوار این پدیده در امان بمانیم .ما در این تحقیق به بررسی شاخص های خشکسالی پرداخته ایم .
ویلهایت و گلانتر - 1985 - خشکسالی را به چهار دسته تقسیم کرده است ; خشکسالی هواشناسی ،هیدرولوژیکی ،اقتصادی-اجتماعی تقسیم کرده است . اصولا خشکسالی هواشناسی زمانی رخ می دهد که میانگین ریزش های جوی در یک دوره زمانی از میانگین بارش های آن منطقه کمتر باشد .اقدامات اولیه در خصوص بررسی خشکسالی با تحلیل فراوانی منطقه ای خشکسالی در مقیاس کوچک آغاز شد - ویپل - 1966 و سپس توسط دیگر محققین ادامه یافت . منطقه مورد مطالعه ما شهرستان بروجرد واقع در استان لرستان می باشد. بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستانهای پر برف و سرد و تابستانهای معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از 70 روز میرسد.
میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود 500 میلیمتر است که بیشتر در فصل بهار انجام میگیرد و میانگین دمای سالانه 14/6 است. در زمستان بارشها بیشتر به صورت برف استبه اعتقاد بسیاری از کارشناسان آب و هوای شهرستان بروجرد، اقلیم این شهرستان و طول و عرض جغرافیایی آن هم عرض بسیاری از نقاطکشورهای اروپایی است. این شهرستان در ارتفاع 1620 متری از سطح دریا و در 9/33 درجه شمالی و 8/48 درجه شرقی واقع میباشد.که از لحاظ اقلیمی نسبتا معتدل به حساب می آید . ما با داشتن داده های هواشناسی 30 ساله این شهرستان و با بررسی شاخص های خشکسالی به بررسی روند این پدیده در این منطقه جغرافیایی پرداخته ایم.
-2 مواد و روش ها:
در این تحقیق ایستگاه بروجرد مورد مطالعه قرار گرفت و داده های ثبت شده در آنها برای بدست آوردن شاخص های خشکسالی تجزیه و تحلیل شدند و یک دوره ی آماری 30 ساله - 1356-1386 - انتخاب شده و پس از انجام آزمون مربوط به داده های پرت ، همگنی داده ها - روش جرم مضاعف - ، نواقص آماری داده ها ازروش همبستگی برطرف گردید و سپس شاخص های خشکسالی به کمک نرم افزار Dip و Excel محاسبه گردید .
شاخص هایی استفاده شده :
1-2 شاخص درصد بارندگی - : - PN
درصد نرمال بارندگی یکی از ساده ترین شاخصهای خشکسالی است.این امر سبب شده است تا محققین زیادی، به خصوص محقیق استرلیایی، از آن استفاده نمایند.این شاخص از رابطه زیر بدست میآید:
که در آن بارندگی سالi و ̅ میانگین بارندگی در سالهای آماری میباشد.این شاخص همواره مثبت بوده واز سمت پایین محدود به صفر واز قسمت بالا از نظر تئوری محدودیتی ندارد.طبقات مختلف این شاخص در جدول 1 آمده است.
جدول : - 1 - طبقه بندی درصد از نرمال - PN -
2-2 شاخص - SPIشاخص بارش استاندارد شده - :
از بهترین و جامع ترین و در عین حال ساده ترین روش مطالعه خشکسالی و ترسالی و خصوصیات آنها محسوب می شود.اساس این شاخص انحراف از میانگین نسبت به انحراف معیار داده های آماری است.به عبارت دیگر در این روش علاوه بر انحراف از میانگین بارشهای رخداده در طی یک دوره آماری،انحراف معیار داده ها نیز مورد استفاده است
