بخشی از مقاله
چکیده:
از اصلی ترین مسائلی که تمام کشورهای پیشرفته و در حال توسعه در زمینه ساختمان با آن روبرو هستند، مشکل تأمین انرژی آنها می باشد، از آنجا که مراکز تجاری به مدت طولانی در طی روز مورد استفاده قرار می گیرند، لازم است در آن ضوابط مشخصی برای کاهش مصرف انرژی درنظر گرفته شود. از این رو چگونگی ساخت ابنیه به منظور تقلیل در مصرف انرژی در ساختمان، باید بگونه ای انجام پذیرد که هم از نظر طرح های تهیه شده و هم ازنظر مصالح بکار گرفته شده، تدابیر و پیش بینی های لازم بعمل آید. هدف اصلی، تأمین انرژی با صرف کمترین هزینه و بازدهی بلند مدت براساس اقلیم و میزان انرژی تأمین شده از منابع طبیعی است، که در این پژوهش به طراحی مجتمع های تجاری درشهر تهران که یکی از شهرهای بزرگ و آلوده کشور ایران است انجام می شود، از اهداف دیگر نشان دادن یک الگوی مناسب روابط فضایی برای مجتمع های تجاری که بتواند درعین القاء حس زیبایی شناسی و آرامش و آسایش مصرف کنندگان، پرت مصرف انرژی را نیز به حداقل برساند. روش تحقیق این پژوهش، در بحث های شناخت مجتمع تجاری و معماری سبز و اصول کاهش مصرف انرژی، بصورت توصیفی و در بحثهای تطبیق استانداردهای طراحی معماری مجتمع تجاری با رویکرد کاهش مصرف انرژی در منطقه، بصورت تحلیلی انجام پذیرفته استمطمئناً. میتوان از این راهکارها با تغییراتی اندک جهت همسازکردن با اقلیم هر منطقه در سایر شهرها و کشورهای سراسر جهان جهت تأمین انرژی ساختمان ها و بخصوص مجتمع های تجاری بهره گرفت.
کلمات کلیدی : طراحی مجتمع تجاری، معماری پایدار، معماری سبز. کاهش مصرف انرژی، انرژی صفر
مقدمه
از دیرباز فضاهای تجاری از ارکان هر مجموعه زیستی بوده و در واقع حکم قلب را برای آن ها ایفاء کرده است. هرچند این اهمیت در طول تاریخ دارای فراز و نشیب هایی بوده ولیکن هیچ گاه نقش خود را از دست نداده است.پیش بینی و برنامه ریزی مراکز تجاری از مهم ترین مسائل معماری و شهرسازی است که بسیاری از معضلات شهری را حل خواهد نمود. امروزه به دلیل مشکلات ناشی از شهرنشینی، کمبود فرصت و امکانات جدید، خریداران ترجیح می دهند با اتومبیل به مراکز خرید مراجعه و در کم ترین زمان ممکن کلیه مایحتاج خود را بصورت ماهیانه و یا هفتگی تهیه نمایند و به همین دلیل در سال های اخیر ایجاد فروشگاه های بزرگ زنجیره ای که در آن کلیه ملزومات و مایحتاج خریداران ارائه می گردد، بشدت رشد یافته و رقابت بین آن ها باعث ایجاد اندیشه های جدید در ارائه سیستم ها و خدمات مدرن جهت جلب رضایت مراجعین شده است.گرم شدن کره زمین، نازک شدن لایه ازن و در بخش هایی سوراخ شدن آن به علت استفاده از انواع آلاینده ها، افزایش روز افزون آلودگی محیط زیست و انقراض گونه های زیستی، تغییرات غیر قابل بازگشت محیط زیست، بر اثر دخالت های بشر، ضرورت توجه به مسائل زیست محیطی را برای آینده اجتناب ناپذیر می گرداند.
تغییراتی که با توجه به معیار های اقلیمی و پایداری پدید می آیند و هر روز اهمیت بیشتری می یابند. سخن از پایداری در معماری را می توان پندار و طراحی، ساخت و سازه های آینده تعبیر کرد. آن هم نه تنها با پایداری فیزیکی ساختمان بلکه با پایداری و حفظ این سازه و منابع انرژی آن، بدین ترتیب این گونه به نظر می رسد که می توان پایداری را بر پایه الگویی تصور کرد که در آن موارد و منابع در دسترس بیش از هدر رفتن و یا نادیده گرفتن آن ها با کارآیی بیش تری به کار گرفته شود این سبک از معماری از گرایش های نوین معماری می باشد که در پی سازگاری و هماهنگی با محیط زیست طبیعی است، که یکی از نیازهای اساسی بشر در جهان صنعتی کنونی است. این نگرش به طور کلی برای جلوگیری از تخریب طبیعت و حفاظت از محیط زیست و توجه به نسل های آینده می باشد. استفاده بهینه از انرژی و به کار گیری مصالح قابل بازیافت در ساخت بنا، توجه به جنبه های بومی و فرهنگی محل از مفاهیم اصلی کاربرد اکولوژی در طراحی معماری است، که در مبانی معماری در دو دهه اخیر گسترش یافته است.
-1 بیان مسئله:
آیا تا کنون راه حلی برایتأمین انرژی مجتمع های تجاری و جایگزین کردن سوخت های مرسوم و متداول که عمدتاً تجدید ناپذیر هستند با سوخت های پاک تجدید پذیر پیدا شده است؟
آیا امکان استفاده از انرژی های خورشیدی، بادی، بیوگاز و سایر انرژی های نوین در مجتمع های تجاری تهران وجود دارد؟
از عمده مشکلاتی که تمام کشورهای پیشرفته و در حال توسعه - چه در زمینه تولید و بهره برداری و چه در زمینه ساختمان - با آن روبرو هستند، مشکل تأمین انرژی و سوخت آن ها می باشد، پایانی داشتن، هزینه بالای تهیه انرژی و آلاینده بودن انرژی های فسیلی همه طراحان و مهندسین را بر آن داشته تا انرژی های پاک تر برای محیط زیست و ارزان تر برای کمتر کردن هزینه ها را جایگزین انرژی های فسیلی نمایند.برخی از روش ها برای حل مشکل انرژی از ساختمان ها از جمله مجتمع های تجاری، انرژی حرارتی خورشیدی و فتوولتائیک، طراحی بیوکلیماتیک و سیستم های انرژی منفعل، توربین های بادی کوچک و استفاده از زیست توده است.
به طور کلی هدف اصلی تأمین انرژی با صرف کم ترین هزینه و بازدهی بلند مدت بر اساس اقلیم و میزان انرژی تأمین شده از منابع طبیعی است، که در این پژوهش به طراحی مجتمع های تجاری در شهر تهران که یکی از شهرهای بزرگ و آلوده ایران است انجام می شود، و از اهداف دیگر نشان دادن یک الگوی مناسب روابط فضایی برای مجتمع های تجاری که بتواند در عین القاء حس زیبایی شناسی، آرامش و آسایش مصرف کنندگان، پرت مصرف انرژی را نیز به حداقل برساند. مطمئناً می توان از این راهکارها با تغییراتی اندک جهت همساز کردن با اقلیم هر منطقه در سایر شهرهای بزرگ و کوچک سراسر کشور جهت تأمین انرژی ساختمان ها و بخصوص مجتمع های تجاری بهره گرفت.
-2 فرضیات پژوهش :
- به نظر می رسد طراحی مجتمع تجاری بر مبنای صرفه جویی در مصرف انرژی در شهر تهران امکان پذیر است.
- به نظر می رسد کاهش مصرف انرژی در مجتمع تجاری بیشترین تأثیر بر کاهش آلودگی هوا و آلودگی های زیست محیطی شهر تهران داشته باشند.
- به نظر می رسد سیستم های فتوولتائیک، بیشترین تأثیر بر تامین میزان انرژی مورد نیاز در مجتمع تجاری در شهر تهران داشته باشند.
- به نظر می رسد می توان برای کاهش انرژی فسیلی مصرف شده جهت سرمایش و گرمایش مجتمع تجاری از دودکش خورشیدی و سیستم فتوولتائیک استفاده کرد در حالی که شرایط فضای داخلی در حد آسایش حفظ شود.
- به نظر می رسد می توان با استفاده از فناوری ها و تکنولوژی های نوین عایق های حرارتی به بازدهی بیشتر در صرفه جویی در انرژی، هزینه و سازگار با محیط زیست پرداخت.
-3 پیشینه مراکز تجاری:
خرید و فروش و تجارت همواره بخشی مهم از زندگی بشر بوده است. با ظهور کشاورزی انسان چادرنشین ، یکجانشین شد و شیوه زندگی پایدارتری بوجود آورد که منجر به پیدایش تخصص ها و حرفه ها در جامعه گردید . در جامعه کشاورزی نیازهای اولیه غذایی یک جامعه توسط درصد کوچکی از کل جمعیت تأمین می شود تا سایرین به حرفه های دیگر از جمله تولید کالا و ارایه خدمات بپردازند .بازارها که اغلب مرکز تجاری و اجتماعی شهر محسوب می شدند، این امکان را فراهم کردند تا مردم کالاهای مورد نیاز خود را براحتی از طریق مقایسه اجناس مشابه ، براساس کیفیت ، کمیت و قیمت تأمین کنند و همین عوامل بود که منجر به ایجاد رقابت میان فروشندگان شد و بدین ترتیب به تدریج اساس فروشگاه های مدرن شکل گرفت.
در حقیقت مراکز خرید وفروش - بازارها - ،مجموعه ای از فروشگاه ها و فضاهای وابسته به آنهاست که به اشکال مختلف از زمانهای بسیار دور وجود داشته و تا به امروز به حیات خود ادامه داده و عامل پیشرفت و ترقی و قلب تپنده شهرها بوده است. - رحیمی، الناز، - 1391احداث اولین مرکز تجاری به مفهوم امروزی در ایتالیا و به سال 110 میلادی درزمان امپراتوری تروژان باز می گردد .در این سال شخصی یونانی، مرکز خریدی مجاور میدان عمومی شهر رم بنا نمود. این مرکز در دو طبقه احداث گردید و در آن حجره ها بصورت ردیفی استقرار یافته و دارای سیستم تهویه بود.در قرون وسطی بازارهای خیابانی لندن، بازارچه های بلژیک و بازارهای خاورمیانه شکل گرفت. بعد از جنگ جهانی دوم با حرکت و اسکان مردم در حومه شهرها، مراکز تجاری نیز به این مکان ها انتقال یافت که هدف آن ها در دسترس بودن مشتریان بود که این تفکر تا امروز نیز ادامه یافته است.
با نگرش به تاریخچه مراکز تجاری در آمریکا نیز مشخص می گردد که مراکز تجاری در آنجا نیز همانند سایر نقاط در مرکز شهرهای کوچک و بزرگ قرار داشتند و تجمع واحدهای مستقل، مجموعه های جذابی را ایجاد می کردند. - فرزام شاد، - 1386در سال 1950 در سیاتل آمریکا نخستین مرکز تجاری بزرگ احداث شد که به آن Mall گفته شد. طرح کلی این مرکز خرید شبیه نمونه فرانسوی خود Bon Marche بود: حدود هفت هکتار فضای تجاری که بصورت پاساژ حول یک محور پیاده خطی به عرض تقریبی سیزده متر طراحی شده بود . واژه Mall از بازی انگلیسی Pall-Mall - مخلوطی از کریکت و گلف - اقتباس شده، زیرا این بازی روی چمنزاری وسیع انجام می شد. دو سال بعد در کالیفرنیای جنوبی یکی از بزرگ ترین مراکز خرید آن دوره با یک صد فروشگاه، 12000 محل پارک اتومبیل، فروشگاه بزرگ مجزاء، 2 سوپر مارکت بزرگ و محوطه ای وسیع ساخته شد.
