بخشی از مقاله
چکیده
استفاده کنندگان صورتهای مالی، جهت تصمیم گیری نیازمند اطلاعات مناسب از تمام منابع اقتصادی مورد استفاده واحد اقتصادی می باشند . یکی از منابعی که در دنیای حاضر کانون توجه نبوده و گزارش اطلاعات مرتبط با ان منجر به اخذ تصمیمات بهینه خواهد شد، منابع انسانی می باشد. ازاین رو در مقاله حاضر به بررسی اهمیت منابع انسانی، حسابداری این منبع و سیر تحول آن پرداخته شده است. پژوهش حاضر از نوع کیفی واسنادی می باشد. و نتایج پژوهش حاکی از آن است، که پنج دلیل برای عدم بکارگیری حسابداری منابع انسانی در ایران وجود دارد که مهمترین آن عدم آگاهی استفاده کنندگان و حسابداران کشورو نیز کوتاهی دانشگاه ها و مجامع حرفه ای در جهت معرفی آن، می باشد. حسابداری منابع انسانی دقیق ترین روش تعیین ارزش ریالی و اقتصادی منابع انسانی است.
.1 مقدمه
امروزه در بسیاری از کشورها, نیروی انسانی 1به عنوان یکی از منابع سرمایه ای مورد توجه مدیران تمامی واحدهای اقتصادی و نهادهای اجتماعی در جهت ارتقای سطح عملکرد و افزایش بازدهی آنان قرار گرفته است. و از جمله داراییهای نامرئی به حساب می آید که هزینه های مرتبط با آن چشمگیر تر از منافع آن است و چون دو عنصر کارایی و اثربخشی محور توجه اصلی مدیران است رسیدگی و بررسی به مبحث منابع انسانی چشمگیر به نظر می آید و انسان به عنوان رکنی محسوب می شود که در تولید و ارئه خدمات موثر تر از تجهیزات و تکنولوژی و پول است.
حسابداری منابع انسانی دقیق ترین روش تعیین ارزش ریالی و اقتصادی منابع انسانی است. و برای دستیابی به عملکرد مورد نیاز مدیران باید توانایی آنها را در حفظ و نگهداری و تخصیص و توسعه منابع جدید که لازمه انها بدست آوردن اطلاعات در مورد منابع است کوشید. و نگهداری و به کارگیری و تخصیص و توسعه منابع جدید که لازمه آنها بدست آوردن اطلاعات در مورد منابع است کوشید. در اقتصاد، هر منبع تامین درامد یک سرمایه تلقی می شود ولی حسابداری سرمایه به دو دسته تقسیم می گردد: سرمایه انسانی و سرمایه غیر انسانی. سرمایه انسانی به عنوان دارایی شناخته شده و به همین خاطر در حساب ها و دفاتر ثبت و در صورت حسابهای مالی گزارش می گردد، در حالیکه سرمایه انسانی به طور کلی برای حسابداران ناشناخته است و هیج جایگاهی در دفاتر و گزارشات آنها ندارد .
بنابراین حسابداری تنها بخشی از عوامل را که در هر سازمان موثر است را مورد توجه قرار می دهد و در این میان یکی از موضوعات مهمی که همواره از قلم افتاده است اطلاعات مربوط به منابع انسانی می باشد - آذر گون ،1389، صص . - 31-32 از این رو نیاز به یک نظام اطلاعاتی مربوط به مسائل منابع انسانی به وسیله بسیاری از صاحب نظران به عنوان یکی از مهم ترین کمبودهای نظام اطلاعاتی مورد تاکید قرار گرفته است.
حوزه ای که فارغ از رشدها و کمبودها در حسابداری ایران می تواند توسط نظریه پردازان حسابداری و حسابداران با تجربه و علاقه مند گشوده شود پاسخگوی بخش عمدهای از مشکلات و کاستی های حسابداری منابع انسانی در ایران باشد - محمدی و همکاران،1391 ،ص - 4، از این رو در مقاله حاضر سعی برآن است اهمیت منابع انسانی در سازمان ها، بویژه در کشورهای در حال توسعه همچون ایران را مورد بررسی قرار گیرد و دلایل عدم بکارگیری حسابداری این منبع، مورد بررسی قرار گیرد.
.2چهارچوب نظری توجه ویژه به منابع انسانی بهعنوان عامل مهم پیشرفت, نخستین بار بعد جنگ جهانی دوم توجه دولت و سازمانها را به خود معطوف نمود و پسازآن توجه به عامل انسانی بیش از گذشته در نظریات دانشمندان اقتصادی به چشم خورد - مارشال2، - 1964، یکی از پیشگامان تئوری سرمایه انسانی این موضوع را که - ارزشمندترین سرمایهگذاریها آن است که بر روی منابع انسانی سرمایهگذاری شود - را مطرح نمود.
و این در حالی است که تا آن زمان اقتصاد دانان هیچ تفاوتی بین سرمایه انسانی و غیر انسانی قائل نشده بودن . - الیاسون3،. - 1990 اورینگ فیشر سرمایه انسانی را مانند سرمایه غیر انسانی، منبع درامدی می داند که به جهت قابلیت های فیزیکی و مهارت هی خاص در وجود یک شخص تجلی می کند. در قلمرو مدیریت منابع انسانی، حسابداری منابع انسانی موضوعی است که کمتر مورد توجه قرارگرفته است. این زیر مجموعه از مدیریت منابع انسانی که روزلندر باعنوان حسابداری برای افراد یا حسابداری اعداد نرم و گوتری و مورسی با عنوان حسابداری شایستگی های انسانی از آن یاد می کنند به اندازه گیری ارزش مهمترین منابع انسانی یعنی افراد می پردازد.
محور اصلی بحث در این حسابداری، اندازه گیری ارزش منابع انسانی است و اینکه آیا مخارج مربوط به افراد باید به عنوان هزینه تلقی و یا سرمایه گذاری شده و به عنوان یک دارایی شناسایی شود . - آدام استین 4و همکاران ، - 2011 حسابداری سرمایه انسانی فرایند شناسایی، اندازه گیری سرمایه انسانی و فراهم کردن این اطلاعات برای استفاده کنندگان به عنوان یک منبع است. هدف اصلی از حسابداری منابع انسانی5 فراهم کردن اطلاعاتی است که مدیریت را در امر تصمیم گیری کمک کند و نیز ارائه معیار هایی است برای قضاوت در مورد این مطلب که آیا استفاده از منابع موفقیت آمیز بوده است یا خیر؟ البته باید توجه داشت که هدف حسابداری منابع انسانی فقط شناخت ارزش منابع بکار رفته در موسسه و یا کنترل آنها نیست.
بلکه این هدف پیشرفت مدیریت منابع انسانی را شامل می شود بنابراین بهتر است حسابداری منابع انسانی قسمتی از فرایند مدیریت منابع انسانی تلقی شود و هدف آن نیز تنها به محاسبه و اندازه گیری6 منابع انسانی خلاصه نگردد. - صباح پور،1392،ص . - 2 .3حسابداری منابع انسانی حسابداری منابع انسانی کوششی است برای شناسایی گزارش سرمایه گذاری در نیروی انسانی که انتظار می رود منافعی مازاد بر منافع عادی در آینده برای شرکت ایجاد کند. براساس تعریف نیروی انسانی، هر سازمانی زمانی باید به عنوان دارایی در متن صورت های مالی شرکت ها گزارش شوند که انتظار برود می توانند موجب افزایش سوداوری آینده شرکت از طیق بهبود تولید و ارائه کالا و خدمات شوند - فلامهولتز7و همکاران ،2002، صص . - 60- 63 تعریف حسابداری منابع انسانی توسط انجمن حسابداری آمریکا - A.A.A - 8عبارتند از :
- فرایند تشخیص و اندازه گیری اطلاعات درباره منابع انسانی و گزارش این اطلاعات به افراد علاقمند و ذینفع.
- حسابداری منابع انسانی را می توان تلفیقی از دو حوزه حسابداری و مدیریت منابع انسانی دانست که عبارتند از: کاربرد مفاهیم و روشهای حسابداری در محدوده مدیریت منابع انسانی .
- حسابداری منابع انسانی؛ سیستم اطلاعاتی است که به مدیریت می گوید چه تغییراتی در طول زمان در منابع انسانی سازمان رخ داده است.
دلایلی برای ضرورت شناسایی منابع انسانی به عنوان منبع سرمایه گذاری :
الف - درصد نسبتا زیادی از سهم اشتغال نیروی کار در اقتصاد کشور به بخش خدمات اختصاص داردو نیز سایر بخش های اقتصادی - نفت ، گاز، کشاورزی ... - تا حدود زیادی از تکنولوژی کاربر استفاده می کنند. در سازمان های خدماتی که نیروی انسانی اهمیت بیشتری در مقایسه با دارایی های فیزیکی و مالی دارد صورت های مالی اگر ارزش منابع انسانی را ارائه کنند می توانند اطلاعات مطلوبتری را ارائه دهند - صفی خانی ،1380، ص. - 21
ب - براساس گزارش تهیه شده توسط بانک جهانی ثروت سرانه کشورها به عنوان شاخص مناسبتری نسبت به شاخص قبلی - تولید ناخالص ملی - جهت بررسی میزان توسعه کشورها برگزیده شده است. در این گزارش به سه شاخص سهم سرانه از ثروت منابع انسانی، ثروت منابع فیزیکی، و سرانه ثروتهای طبیعی مورد سنجش توام قرار گرفته است - بابایی و هاشمی،1378 ، ص. - 54
