بخشی از مقاله
چکیده –
یکی از نگرانیهای روز افزون در حوزهی سلامت، اثرات مخرب امواج RF بر سلامت ان سان ا ست و از این رو، ا ستانداردهای مختلفی در جهت کنترل میزان تشعشع این امواج تدوین شده است. این مقاله بهصورت مختصر به بررسی اثرات امواج RF بر روی سلامت انسان و مقایسه ا ستانداردهایی که در این زمینه وجود دارد پرداخته می شود و در ادامه با بهرهگیری از نتایج، پی شنهادهایی جهت مدت زمان و روند اندازهگیری ارائه شده و صحت آن در تحلیل اندازهگیری مورد ارزیابی قرارمی گیرد. سپس به منظور بررسی عملی این روش، سطح ایمنی امواج RF در بازههای فرکانسی 860 الی 950 مگاهرتز و 2/4 الی 2/5 گیگاهرتز در دانشکده برق دانشگاه صنعتی خواجه نصیر مورد اندازهگیری قرار گرفته شده و نتایج خروجی این اندازهگیریها به شکل نقشهی RF ، استخراج شده است. این نتایج صحت روش مذکور را تایید می کند.
کلیدواژه- استاندارد ایکنیرپ، بیوالکترومغناطیس، حد مجاز قرار گرفتن در معرض امواج ،.مقایسه استاندارد، نقشه . RF
-1 مقدمه
امروزه با پیشرفت فناوری، امواج RF در زندگی روزمره ان سان نقش غیرقابلانکاری دارد. باوجود طیف گ سترده فرکان سی موجود در محیط پیرامون زندگی و کار، ضرورت شناخت اثرات این امواج بر روی سلامت و سایر تجهیزات الکترونیکی و همچنین تحلیل و بررسی این اثرات بیش از پیش احساس میشود. امواج RF در محدودههای فرکان سی متفاوت، روی ان سانها تأثیرات متفاوتی از قبیل تحریک دردناک اعصاب و افزایش دمای مو ضعی بدن میگذارد که می تواند برای سلامت ان سان ب سیار خطرناک با شد. بی شتر آثار زی ستی زیانبخش نا شی از امواج در ان سان؛ بر چ شمها، د ستگاه تولیدمثل و بافتهاین سبتاً کمخون بدن ا ست . [1] بهویژه با توجه به پی شرفت روزافزون ا ستفاده از امواج و نگرانی افراد جامعه در خ صوص خطرات امواج 1 EMFدر سالهای اخیر تحقیقات زیادی در خصوص علل و عوامل بروز بیماریهای مختلف در گروههای مختلف افراد جامعه انجامشده است که ازجمله آنها میتوان بهاحتمال بروز سرطان و نورومهای صوتی - یک تومور غیرمعمول که عصبهای شنوایی در مغز - براثر استفاده از تلفن همراه در منابع [2] تا [6] مورد بررسی قرارگرفته است.
در منبع [7] تأثیر تابشهای غیر یونیزه بر کودکان، در منبع [8]، در خ صوص ا ستفاده نوجوانان از تلفن همراه و در [9] تأثیر امواج وای فای بر سلامت مادران موردبررسی قرار گرفته است. به علت وجود این آ سیبها و نگرانیها گروههای تخ ص صی تشکیلشدهاند که به بررسی اثرات این امواج و مشکلاتی که میتوانند در اثر استفاده نادرست آنها ایجاد شود میپردازند. نتیجهی این کارگروهها تبیین یک استاندارد جامع برای حفاظت در برابر خطرات احتمالی امواج بود. استانداردهایی که قوانین و محدودیتهایی بر پایه و اساس آزمایشها و پژوهشهای علمی ارائه کنند. از جمله این استانداردها میتوان به IEEE , ICNIRP2 در حوزهی بینالمللی و استانداردهای ملی از قبیل استاندارد ایران، استاندارد استرالیا، FCC ایالاتمتحده و سند سلامت شماره 6 کانادا 3 اشاره کرد.
در این مقاله در ابتدا استانداردهای ملی و بینالمللی به عنوان مراجع اصلی حوزه سیاست مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه به ارائهی شیوهی مطلوب دوزسنجی در بررسی سطوح محدودیت بر اساس استاندارد ایکنیرپ و ملی ایران خواهیم پرداخت و نتایج این بررسی را در اندازهگیری محلی مورد بررسی قرار میدهیم. درنهایت نتایج دوزیمتری محلی به شکل نقشه RF که دربرگیرنده دز امواج در محیطهای مختلف است، نمایش داده خواهد شد.
-2 استانداردهای موجود
1-2 معرفی استانداردها
سازمان مستقل و بینالمللی حفاظت از اشعه غیر یونیزه - ایکنیرپ - بهعنوان معتبرترین سازمان ارائهدهنده ا ستاندارد بین مللی مواجهه با امواج الکترومغناطیس، از سال 1974 با عنوان انجمن بینالمللی حفاظت در برابر تشعشع IRPA با همکاری سازمان بهداشت جهانی WHO باهدف ایجاد محدودیتهایی برای است فاده از امواج الکترومغ ناطیس در محیط های مختلف تشکیل شد. [3] سطوح محدودیتهای ارائهشده در این سند با بررسی اثرات مستقیم و غیرم ستقیم امواج الکترومغناطیس در بدن و بر ا ساس مقالات معتبر، نتایج آزمای شگاهی و مطالعات ایپدمولوزیک و برای فرکانسهای مختلف از 1 هرتز تا 300 گیگاهرتز تعیینشده است - شکل - 1 که با توجه به گروههای خاص جمعیتی، مانند افراد ضعیف، بیماران، افراد سالخورده، کودکان و نوزادان ارائهشده ا ست. این ا ستاندارد سطوح محدودیت خود را در دو سطح برای محیط شغلی و محیط عمومی ارائه شده که با توجه به اطلاعات تکمیلی که در [3] تو ضیح داده شده ا ست معیار منا سبی برای ارزیابی خطرهای احتمالی در محیط است.
استاندارد IEEE بهعنوان دیگر استاندارد معتبر بینالمللی در سال 2001 با تصمیم این سازمان برای تشکیل کمیته بینالمللی ایمنی الکترومغناطیس با کد C95 تو سط این سازمان ارائه و توسعه داده شده است. هدف این سازمان از ارائهی استاندارد، توصیههایی برای حفاظت در برابر اثرات نامطلوب قرار گرفتن در معرض انتشار میدانهای الکترومغناطیسی در محدوده 3 کیلوهرتز تا 300 گیگاهرتز برای گروههای مختلف، بوده است. مبنای ایجاد محدودیتها در این استاندارد بر اساس منابع و مطالعات دیگران است که توسط کارگروهی متشکل از گروههای تخصصی صحت و کیفیت تحقیقات انجام شده را موردبرر سی قرار میدهد. بر ا ساس نتایج این برر سیها، محدودیتهایی برای محیطهای در معرض انت شار امواج الکترومغناطی سی، ارائه شده ا ست. این محدودیتها تحت عنوان محدودیتهای محیط کنترلشده به منظور ایمنسازی محیط شغلی در برابر انتشار امواج و محدودیت محیطهای کنترل نشده که محیطهای عمومیتر را دربرمی گیرد در فرکانسهای 100 کیلوهرتز تا 300 گیگاهرتز منتشر شده است. - شکل[4] - 1
در بسیاری از کشورها جهت حفاظت افراد جامعه در برابر اثرات مضر امواج الکترومغناطیسی، دستورالعملها و استانداردهایی را بر اساس منابع بینالمللی و تحقیقات خود منتشر میکنند. سازمان بهداشت کانادا در سال 1991 با تشکیل گروهی به بررسی اثرات این امواج پرداخت و سرانجام در سال 1999 بر اساس مطالعات علمی در خصوص آثار بیولوژیکی محتمل قرار گرفتن انسان در معرض انتشار امواج توصیهنامه خود را با نام سند شماره شش منتشر کرد. هدف این سازمان از انتشار این سند همانند سایر استانداردها تعیین حداکثر سطح مجاز برای قرار گرفتن ان سانها در محیطهای کنترل شده و کنترل ن شده در بازه فرکانسی 300 کیلوهرتز تا 300 گیگاهرتز است. - شکل - 1
استاندارد ملی ایران تحت عنوان استاندارد "پرتوهای غیر یونساز– حدود پرتوگیری" در سال 1385 هجری شمسی 2006 - میلادی - ارائه شد که با نظر کمیسیون مربوطه برای دومین بار در سال 1395 هجری شم سی 2016 - میلادی - مورد تجدیدنظر قرارگرفته است. [5] هدف این استاندارد تعیین حدود پرتوگیری پرتوهای غیر یونساز بهمنظور اعمال حفاظت کافی در محیطهای شغلی و عموم مردم است. در این استاندارد حدود پرتوگیری برای پرتوهای غیر یون ساز و پرتوهای فرا صوت برای محیطهای پرتوگیری شغلی و عموم در محدوده فرکانسی صفر تا 300 گیگاهرتز - شکل - 1 بهصورت جداگانه و مطابق با استاندارد بینالمللی ایکنیرپ ارائه شده است. [11] با توجه به اینکه در حال حاضر به علت ضعف تحقیقات در آزمایشها، اطلاعات کافی در خصوص خطرات قرار گرفتن بدن در معرض انتشار امواج در طولانیمدت در اختیار محققان قرار گرفته نشده است، محققین استانداردهای حد ایمنی را بخصوص برای عموم مردم، حداکثر تا چند برابر کمتر از محدودهی محاسبهشده در تحقیقات خود، قرار میدهند.
از این رو، ا ستانداردی که سختگیرانهترین سطوح محدودیت را برای تمام بازههای فرکان سی در نظر گرفته با شد، ایمنی بی شتری در اختیار استفادهکنندگان قرار میدهد و از طرف دیگر موجب نارضایتی تولید کنندگان دستگاههای RF و ارتباطات جمعی خواهد شد. در شکل 1 مقای سهای بین سطوح محدودیتهای ا ستانداردهای مختلف ارائه شده است که در آن استاندارد ایکنیرپ بهعنوان یک استاندارد بینالمللی معتبر جامع است که بالاترین حد سختگیری را در تعیین سطوح محدودیت مواجهه با امواج الکترومغناطیس در تمامی فرکانسهاخ، صو صاً در مورد محیطهای عمومی اعمال کرده ا ست و ایمنی بی شتری ن سبت به سایر ا ستانداردها فراهم میکند. به همین دلیل استاندارد ایران و ویزایش جدید استاندارد کانادا سطوح محدودیت خود را مطابق با این استاندارد در نظر گرفتهاند.
-2-2 روش اندازهگیری در استانداردها
مرح له مهم در بررسی ن تایج محیط های مختلف در برابر انتشار امواج مضر، شیوه مناسب اندازهگیری و نحوه بررسی نتایج حاصل از اندازهگیری بخشهای مختلف استاندارد است. مناسبترین شیوه اندازهگیری، آن است که اطلاعات لازم را با کمترین هزینه در کمترین زمان در اختیار پژوهشگر قرار دهد. در استاندارد ایکنیرپ و تمام استانداردهای بحث شده، بخش ویژهای جهت محا سبهی مقادیر اندازهگیری شده و مقای سه با ا ستاندارد بیانشده است. این مقاله با توجه به ویژگی استاندارد ایکنیرپ و سازمان ملی ا ستاندارد پی شنهادهایی در خ صوص شیوه اندازهگیری و مقای سه آن با جدول سطوح محدودیت استاندارد و نحوه نمایش ارائه میدهد و صحت آن را مورد ارزیابی قرار میدهد.
استاندارد مورد بحث، در خصوص بررسی باند GSM و 2/4 تا 2/5 گیگاهرتز تو صیه میکند که میتوان هر یک از پارامترهای میدان الکتریکی، مغناطیسی و یا چگالی توان را در محیط اندازهگیری کرد. سطوح محدودیتی که این استاندارد برای هر فرکانس ارائه میکند، بر اساس استخراج مقادیر مؤثر نمونههای حوزهی زمان در یک پنجره به طول 6 دقیقه ا ست که انتخاب طول این پنجره به ازای بی شترین واریانس نمونههای بهد ستآمده - بدترین حالت ممکن - خواهد بود. به این منظور از م عاد له های - 1 - ، - 2 - و - - 3 علاوه بر محاسبهی مقدار موثر، برای مقایسه به حداکثر میزان انتشار در هر نقطه، مقدار موثر فضایی در یک نقطه و در یک مساحت خاص که نمونهای از سطح بدن در معرض انتشار است، اندازهگیری تکرار میشود با استفاده از - 4 - ، - 5 - و - 6 - متوسط مقدار موثر فضایی به دست میآید. طبق م عاد لهی - 7 - و - 8 - اگر محیط ت حت تأثیر چ ند منبع مختلف امواج الکترومغناطیس باشد برای سهولت اندازهگیری و مقایسهی آن با استاندارد، مقادیر اندازهگیری شده را با مقدار ارائهشده در استاندارد نرمالیزه کرده و پس از نرمالیزه کردن،
