بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه بکارگﲑى سیستمهاى اطلاعات جغرافیاﱙ - GIS - به عنوان ابزارى قوى جهت برنامهریزى و مدیریت هبینه رونق بسیارى یافته است، اما سیستمهاى اطلاعات جغرافیاﱙ موجود در ﳏیط ایستا - - static عمل میﳕایند. با افزایش کاربران و آشناﱙ آهنا با GIS اﳚاد سیستمهاى اطلاعات جغرافیاﱙ پویا رو به فزوﱏ گذاشته است. این مطلب، به عنوان ﳕونه با استفاده از تلفیق سیستمهاى GIS و GPS ﳑکن و میسر میشود. - در نگارش این مقاله GIS پویاﱙ که از تلفیق GPS وGIS بدست میآید مدنظر قرار گرفته است در حاﱃ که Dynamic Visualization و یا تلفیق DTM و GIS که در آن DTM بطور مداوم بروز میشود را نیز میتوان بنحوى Dynamic GIS بشمار آورد - .
سیستم اطلاعات جغرافیاﱙ پویا به صورت بلادرنگ - Realtime - دادههاى GPS مربوط به وسایل متحرک مانند یک وسیله نقلیه را به GIS انتقال داده و امکان ردیاﰉ، کنترل و مدیریت آهنا را بوجود میآورد. در این بﲔ سیستم ردیاﰉ آﱏ وسایل متحرک به عنوان ابزارى پیشرفته جهت ردیاﰉ و مونیتورینگ وسایل متحرک به عنوان پیشنیازى جهت راهاندازى یک سیستم اطلاعات جغرافیاﱙ پویا ﲝساب میآید. در این راستا مقاله فوق مفاهیم سیستمهاى ناوبرى، اجزاء ﳐتلف، چگونگی کارکرد هر قسمت، مزایاى ترکیب سیستم ناوبرى و GIS و نیز ﲡربه عملی اﳒام شده در این زمینه را ارائه کرده است.
-1 مقدمه
امروزه در اکثر کشورهاى پیشرفته جهان سیستمهاى ناوبرى وسایل متحرک بعنوان ابزارى قدرﲤند جهت مونیتورینگ و ردیاﰉ ناوگان اتوبوسراﱏ، تاکسیراﱏ، پلیس و غﲑه مورد استفاده قرار میگﲑند. اینگونه سیستمها با ﳕایش حرکت وسایل نقلیه بر روى نقشه رقومی مرکز کنترل، مدیریت هبینه و ردیاﰉ وسایل متحرک را امکانپذیر میکند. با اﳚاد ارتباط ﳐابراتی دو طرفه بﲔ وسایل متحرک و مرکز کنترل، سیستم ناوبرى را میتوان به یک شبکه هوﴰند ردیاﰉ تبدیل کرد.
بنابراین علاوه بر امکان ﳕایش وضعیت، موقعیت دقیق، سرعت و دیگر اطلاعات مربوط به هر کدام از وسایل متحرک، قابلیت ارسال و دریافت پیام، هدایت وسایل متحرک به ﲰت مقصد و ﳏدود کردن فعالیت وسایل متحرک براساس ضابطههاى تعریف شده اعم از مناطق ﳑنوعه، مناطق گشﱴ و … میسر میگردد سیستم ردیابی آنی وسایل متحرک و کاربردهای آن در مناطق شهری با تلفیق سیستم ناوبرى وسایل متحرک - Automatic Vehicles Location System - و سسیتم اطلاعات جغرافیاﱙ میتوان یک سیستم اطلاعات جغرافیاﱙ پویا - - DynamicGIS اﳚاد ﳕود، بطوریکه موقعیت وسایل نقلیه هر ﳊظه در سیستم اطلاعات جغرافیاﱙ هبنگام گردد. با وجود چنﲔ سیستمی که بر پایه دو سیستم GIS و AVLS میباشد، میتوان ﲡزیه و ﲢلیلهاى مرتبط با اطلاعات مکان مرجع را بر روى دادههاى موجود در سیستم اﳒام داد و تصمیمگﲑىهاى صحیح و هبینه ﳕود که از آن ﲨله میتوان به مواردى نظﲑ:
• تعیﲔ نزدیکترین وسیله متحرک - ماشینهاى پلیس، اتشنشاﱏ، آمبولانس و - … جهت اعزام به ﳏل حادثه
• کنترل وسایل متحرک به منظور عدم ورود به منطقه ﳑنوعه و یا عدم خروج از منطقه تعریف شده
• ردیاﰉ ﳏمولههاى با ارزش و کامیوهناى ﲪل بار و... اشاره ﳕود
در این راستا مقاله حاضر سعی در ارائه مفاهیم سیستمهاى ناوبرى، اجزاء ﳐتلف، چگونگی کارکرد هر قسمت و ﲡربه عملی اﳒام شده در این زمینه را دارد که طی آن یک سیستم ردیاﰉ به عنوان پیش نیاز اولیه سیستم اطلاعات جغرافیاﱙ پویا راه اندازى و آزمایش شده است.
-2 سیستم تعیین موقعیت و ردیابی آنی وسائل متحرک
در اینجا به بررسی کلی سیستمهای تعیین موقعیت آنی وسائل متحرک - وسائل نقلیه - و ردیابی این وسائل میپردازیم. این نوع سیستمها از سیستم تعیین موقعیت جهانی - GPS - استفاده نموده و جهت بالا بردن دقت تعیین موقعیت از تکنیک تفاضلی GPS بهره میبرند. این سیستمها معمولا از دو بخش سختافزار و نرمافزار تشکیل شدهاند. بخش سختافزار آن شامل گیرنده GPS و سیستم مخابراتی جهت ارسال و دریافت اطلاعات و تصحیحات GPS میباشد. بخش نرمافزار آن شامل نرمافزارها و برنامههای جانبی برای ایجاد پل ارتباطی بین اطلاعات ماهوارهای و نرمافزارهای ترسیمی، پردازش اطلاعات ماهوارهای و نمایش محل دقیق وسیله نقلیه بر روی صفحه نمایش میباشد.
2-1 ساختار سیستم تعیین موقعیت آنی وسیله نقلیه
این سیستم معمولا از دو ایستگاه مرجع و متحرک تشکیل شده است. ایستگاه مرجع ایستگاه ثابتی بوده و تمامی تجهیزات مربوط به یک سیستم تعیین موقعیت آنی را دارا میباشد. ایستگاه متحرک، وسیله نقلیه است که در اینجا نیز تمامی تجهیزات مربوط به سیستم تعیین موقعیت آنی وجود دارد. با توجه به کاربری و دقت مورد نظر، هر یک از ایستگاهها دارای تجهیزات و شرایط خاص خود میباشد.
هر یک از ایستگاهها از دو بخش اصلی سختافزار و نرمافزار تشکیل شده است: بخش سختافزار شامل سیستم تعیین موقعیت جهانی - GPS - مجهز به تجهیزاتی از قبیل گیرنده و آنتن GPS و گیرنده فرستنده رادیویی میباشد، همچنین در ایستگاه متحرک سیستم ردیابی آنی وسایل متحرک و کاربردهای آن در مناطق شهری دریچههای ورودی و خروجی نیز موجود است به نحویکه میتوان از سیستمهای تعیین موقعیت دیگر همانند سیستم تعیین موقعیت اینرشیال - INS - به عنوان سیستمهای کمکی استفاده نمود. شکل - 1 - نمایی از فرآیند عملیات ناوبری را ارائه میدهد.
