بخشی از مقاله
چکیده:
بهره وری کل عوامل تولید 2 - TFP - ، نقش مهم و بسزایی در افزایش رقابت پذیری در سطح جهانی دارد در تحلیل پوششی داده ها - DEA - چندین روش برای اندازه گیری تغییرات بهره وری کل عوامل واحد تصمیم گیرنده - DMU - در چند دوره زمانی وجود دارد که یکی از مهم ترین آنها شاخص بهره وری مالمکوئیست است.
در بسیاری از فعالیت های اقتصادی و صنعتی در دنیای امروزی از جمله آنها در صنعت انرژی، بعضی از شاخص ها وجود دارند که میان دورههای زمانی مختلف انتقال می یابند و موجب آن خواهند شد که عملکرد یک واحد تصمیم گیرنده در یک دوره زمانی، تحت تاثیر عملکرد آن در دوره های زمانی دیگر قرار گیرد.
این شاخص ها ممکن است در یک دوره زمانی خوب - بد - و در دوره زمانی دیگر بد - خوب - باشند که در شاخص بهره وری مالمکوئیست سنتی به این شاخص های انتقال یافته توجهی نمی گردد. ما در این مقاله شاخص بهره وری مالمکوئیست را با در نظر گرفتن شاخص های انتقالی با استفاده از مدل غیر شعاعی SBM توسعه داده و سپس با بکارگیری آن عملکرد صنعت انرژی برق ایران را در دو سال متوالی مورد ارزیابی قرار خواهیم داد.
-1 مقدمه:
شاخص بهره وری مالمکوئیست یکی از شاخص های مورد توجه تحلیل گران اقتصادی در زمینه رشد بهره وری کل عوامل تولید است. این شاخص با بهره گیری از مدل های تحلیل پوششی داده ها به مقایسه رشد بهره وری تعدادی DMU طی دو دوره زمانی انجام می پذیرد که برای اولین بار در سال 1953 توسط [6] Malmquist معرفی شد و مبنای کار Caves و همکارانش در سال [3] 1982 برای تعریف شاخص بهره وری قرار گرفت. در ادامه Fӓ re و همکارانش در سال [4] 1989 از تکنیک های DEA به منظور محاسبه شاخص مالمکوئیست استفاده نمودند. همچنین این محققان در سال 1992 با فرض بازده به مقیاس ثابت، این شاخص ها را به دو مولفه تغییرات کارایی تکنیکی و تغییرات تکنولوژی تجزیه نمودند
-2 شاخص مالمکوئیست
Fӓ re و همکارانش ز تکنیک تحلیل پوششی داده ها برای محاسبه شاخص بهره وری مالمکوئیست استفاده نمودند و آن را بصورت میانگین هندسی شاخص های بهره وری مالمکوئیست ارائه شده توسط Caves و همکارانش >3@ که بوسیله تابع فاصله D - . - تعریف شده است، ارائه نمودند. فرض کنید در دوره های زمانی t و t+1 - W 1'…'7 - باشند و یک فاصله نسبی باشندکه بیانگر کارایی تکنیکی در دوره های زمانی بترتیب t و t+1 نسبت به مرز دوره های زمانی بترتیب t و t+1 هستند و بطور مشابه بیانگر کارایی تکنیکی در دوره های زمانی بترتیب t+1 و t نسبت به مرز دوره های زمانی بترتیب t و t+1 می باشند. حال تغییرات بهره وری از دوره زمانی t به دوره زمانی t+1 را می توان بصورت زیر محاسبه نمود:
شاخص مالمکوئیست - 1 - - که تغییرات بهره وری کل عوامل تولید TFP نامیده می شود - بصورت حاصل ضرب - TEC تغییرات کارایی تکنیکی - و TC - تغییرات تکنولوژیکی - خواهد بود. در ادبیات DEA هرگاه مقدار بزگتر از 1، کوچکتر و مساوی 1 باشد، به ترتیب نشان دهنده پیشرفت، پسرفت و عدم تغییر بهره وری واحد از زمان t به t+1 می باشد و بطور مشابه هرگاه مقدار TC بزرگتر از 1، کوچکتر و مساوی 1 باشد، به ترتیب بیانگر پیشرفت، پسرفت و عدم تغییر تکنولوژی - جابجایی مرز - واحد تحت ارزیابی از زمان t به t+1 است.
-3 متدولوژی
در تمامی تحقیقات صورت گرفته در زمینه شاخص بهره وری مالمکوئیست به شاخص هایی که میان دوره های زمانی مختلف انتقال می یابند توجهی نگردیده است و عملکرد یک DMU در هر دوره زمانی بطور مستقل و جدا از عملکرد آن در دوره های زمانی ماقبل مورد ارزیابی قرار می گیرد این در حالی است که در بسیاری از فعالیتهای اقتصادی و صنعتی امروز جهان این گونه نمی باشد و عملکرد یک DMU در یک دوره زمانی مشخص بواسطه وجود شاخص های انتقال یافته می تواند تحت تاثیر عملکرد آن در دوره های زمانی ماقبل خود باشد و همچنین بواسطه وجود همین شاخص های انتقال یافته عملکرد آن می تواند در دوره های زمانی بعدی نیز تحت تاثیر قرار گیرد
و همچنین این امکان وجود دارد که این شاخص های انتقال یافته برای واحد تحت ارزیابی چه بعنوان ورودی و چه بعنوان خروجی آن دارای ماهیت good یا bad باشند و همچنین این امکان نیز وجود دارد که ماهیت و مقدار انها در دوره های زمانی مختلف تغییر نمایند لذا شاخص های انتقال یافته می توانند در عملکرد یک DMU و در نتیجه در پیشرفت و یا پسرفت بهره وری آن نقش بسزایی داشته باشند لذا ما در این مقاله شاخص بهره وری مالمکوئیست یک DMU را با لحاظ شاخص های انتقال یافته در میان دوره های زمانی با استفاده از مدل غیر شعاعی SBM در حالت بازده به مقیاس متغییر - VRS - توسعه داده و با استفاده از آن در بخش 4 صنعت انرژی برق ایران را در دو سال متوالی مورد ارزیابی قرار خواهیم داد. با توجه به مطالب گفته شده این شاخص های انتقال یافته را می توان به دو دسته زیر طبقه بندی نمود:
-1-3 good
این شاخص ها، شاخص هایی می باشند که افزایش آنها در دوره های زمانی موجب بهبود عملکرد DMU خواهند شد بنابراین واحد های تحت ارزیابی بدنبال افزایش آنها در دوره های زمانی مختلف خواهند بود و از اینرو ما در مدل به آنها نقش خروجی می دهیم مانند سود خالص حاصل از سرمایه گذاری، مازاد انرژی تولید شده، مازاد عایدی حاصل ازمیزان فروش انرژی و ارزش افزوده اموال و دارایی ها که از یک دوره زمانی به دوره زمانی بعدی انتقال می یابند.
-2-3 bad
این شاخص ها، شاخص هایی می باشند که کاهش آنها در دوره های زمانی مختلف موجب تضعیف عملکرد DMU خواهند شد و از اینرو واحد های تحت ارزیابی بدنبال کاهش آنها در دوره های زمانی مختلف خواهند بود. بنابراین ما در مدل به آنها نقش ورودی می دهیم مانند مطالبات معوقه، ضرر ناشی از سرمایه گذاری، میزان ضرر ناشی از کمبود تولید انرژی در یک دوره زمانی که به دوره زمانی بعدی انتقال می یابد، بار مالی ناشی از عدم وصول بخشی از انرژی فروخته شده در یک دوره زمانی که باید در دوره بعدی جبران گردد، اتلاف انرژی در یک دوره که موجب کاهش در تامین تقاضا شده و باید در دوره بعدی جبران گردد و غیره.
- M 1'…'Q ' W 1'…'7 - بترتیب شاخص های انتقال یافته ای می باشند که در دوره های زمانی t و t+1 به انتقال و از آن به دوره بعدی ارسال می گردند و و و و - G 1'…' - نشان دهنده good یا bad بودن مولفه dا م هر یک از بردار شاخص انتقال یافته می باشند ولی در هر صورت فرض می شود که مجموع تعداد مولفه های good و bad در هر شاخص انتقال یافته D تا باشد بعبارتی اگر فرض کنیم که ngood - in - t - - و nbad - in - t - - و ngood - o - t - - و nbad - o - t - - به ترتیب تعداد شاخص های انتقال یافته good و bad ی باشند که در دوره زمانی t به یک DMU بعنوان ورودی وارد و یا از آن بعنوان خروجی خارج می گردند
