بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله نسبت علم دینی با معناي مدرن علم را بررسی میکند و این نسبت را با تطورات تاریخی این معناي از علم دنبال میکند. مراد از علم دینی یا علم قدسی علمی است که بر حسب ذات و یا ساختار نظري و معرفتی خود از هویت قدسی و معنوي برخوردار باشد. بر اساس مدعی این مقاله نه تنها بر مبناي پوزیتیویسم و معناي مدرن از علم بلکه بر مبناي تعریفهاي پست مدرن از علم نیز امکان علم قدسی وجود ندارد.
این مقاله براي تکوین علم دینی، شالوده شکنی علم مدرن را مطرح میکند که بر اساس آن به جاي رجوع و بازخوانی مجدد نظریات غربی جهت بسط و گسترش آنها نسبت به فرهنگ و تمدن اسلامی، به بازخوانی فرهنگ اسلامی و لایههاي عمیق معرفتی آن پرداخته میشود تا از این طریق معرفت علمی جدید در یک تحول ساختاري بازسازي شود و البته رهآورد این حرکت جدید پیدایش علمی نوین خواهد بود که بر اساس متافیزیک و هستی شناسی دینی شکل میگیرد و از منابع معرفتی فرهنگ و تمدن اسلامی بهره میبرد.
این علم طبیعت و امور حسی و تجربی را در ذیل 2006ارائه شد و اینک که آن گفتار به صورت مقاله عرضه میشود، عنوان شالوده شکنی علم مدرن و تکوین علم دینی براي آن برگزیده میشود. دلیل انتخاب عنوان این است که معنون یعنی مقاله بیشتر به نسبت علم دینی با معناي مدرن علم پرداخته و این نسبت را با تطورات تاریخی این معناي از علم دنبال کرده است. پرسش از علم قدسی و دینی هنگام پاسخ کامل خود را مییابد که تفسیر و تعریف علم سازگار با آن به گونهاي مستقل و یا کافی به بحث گزارده شود.
مقدمه
خصوصیت علم مدرن استقلال آن از حوزه دین و معرفت است و این استقلال هرگز مانع از آن نبوده است که دین و معنویت به عنوان یکی از موضوعات و حوزههاي مطالعاتی در نظر گرفته شود.
مباحثی را که مردمشناسان، جامعهشناسان و یا روانشناسان نسبت به دین و امور قدسی انجام دادهاند بخشی از فعالیتهاي علم مدرن نسبت به امور قدسی است.
پرداختن علم به موضوعات معنوي و دینی، به معناي معنوي ، قدسی و یا دینی بودن علم نیست، بنابراین مراد از علم قدسی و دینی علم به امور معنوي و مقدس نمیباشد. بلکه مراد علمی است که بر حسب ذات و یا ساختار نظري و معرفتی خود از هویت قدسی معنوي و یا دینی برخوردار باشد.
معناي پوزیتیویستی علم مانع از امکان شکلگیري علم قدسی و دینی میباشد،ولیکن به لحاظ تاریخی این معناي از علم در معرض تردید و اشکالات فراوانی قرار گرفته است ، و به دنبال آن معناي جدیدي از علم پا به عرصه وجود گذارده است، این معنا که در دامن فلسفه علم، از دهه 60 به بعد به طور جدي مطرح شد و در اندیشههاي پست مدرن بسط و گسترش یافت. امکان جدیدي را براي تصویر علم دینی و قدسی پدید آورد.
در این مقاله بحث علم قدسی و دینی بر اساس دو معناي مدرن و پست مدرن علم در طی دو قرن نوزدهم و بیستم پی گرفته میشود در تطوراتی که معناي پوزیتیویستی علم در طی مدت فوق پیدا کرده و فرصتهایی که براي عنوان علم قدسی و دینی پدید آمده است بازگو می شود.
مقاله مدعی است بر اساس تعریفهاي پست مدرن از علم نیز امکان علم دینی و یا قدسی وجود ندارد. پدید آمدن علم قدسی داراي الزاماتی است و این علم تنها با عبور از معناي پوزیتیویستی علم محقق نمیشود. شکل گیري علم دینی در گرو عبور از مفروضات پنهان اندیشههاي پست مدرن نیز میباشد، علم دینی و معنوي با تفسیر دیگري از علم سازگار است که فراتر از دنیاي مدرن و اندیشههاي پست مدرن امکان بروز و حضور مییابد، و آن تفسیر و تعریفی است که فرهنگ و تمدن اسلامی از دیرباز با آن آشنا بوده و اینک با مرجعیت علم مدرن از دسترس سازمانهاي رسمی علم کشورهاي اسلامی خارج شده است.
قداست دین و علم
نسبت قداست، معنویت و دیانت با علم را میتوان به گونهاي توصیفی پاسخ داد به این معنا که حقیقت معنویت قداست، دیانت و علم را شناخت و بر این اساس نسبت آنها را سنجید و لکن چون این کلمات و خصوصاً کلمه علم در دورههاي مختلف تاریخی کاربرد واحدي نداشتهاند، بحث ما شیوههاي تاریخی نیز پیدا میکند، یعنی ما در طی بحث، تطوراتی را که لفظ علم به لحاظ تاریخی و فرهنگی داشته است دنبال مینماییم و بر این اساس از نسبت آن با قداست ، معنویت و دین سخن میگوییم.
معناي پوزیتیویستی علم در قرن نوزدهم
بحث تاریخی خود را به گذشته دور نمیبریم بلکه از زمانی که علم به معناي مستعمل امروزي آن به کار رفت، علم در معناي مدرن آن که از آن با عنوان Science یاد میشود، ناظر به دانش آزمون پذیر است، این نوع از معرفت در قبال معرفتهاي دیگر بشري قرار میگیرد، که از آنها با عنوان عام knowledge یاد میشود.
از معرفتهاي غیرعلمی به حسب حوزههاي مختلف آن با عناوین گوناگونی میتوان یاد کرد مانند، ایدئولوژي، اسطوره، دین، فلسفه، مجموعه این معارف و از جمله معرفت علمی، در سطح ادراك و آگاهی عمومی بشر فرهنگ را تشکیل میدهند
