بخشی از مقاله
چکیده:
تاثیر شبکه آندوپلاسمی بر روی هسته منشا غشا هسته از شبکه آندوپلاسمی دانه دار است به این صورت که نقش ریبوزوم پروتئین سازی است و همین پروتئین ها در شبکه آندوپلاسمی وجود دارد از طرفی نزدیک ترین ارتباط هسته با شبکه آندوپلاسمی است که این شبکه به خاطر وجود ریبوزوم های خود باعث دخالت بیوسنتز هستک و تولید پروتئین هیستون ولامین وپروتئین های آنزیمی و در پردازش هسته می شود.
مقدمه:
شبکه آندوپلاسمی بزرگترین اندامک داخل سلولی محسوب میشود که ارتباط نزدیکی با هسته داردو از آنجایی که بر روی شبکه آندوپلاسمی ریبوزوم قرار دارد این ریبوزوم ها به طور خواسته و ناخواسته بر روی هسته تاثیر می گذارد.
شبکه آندوپلاسمی:
شبکه آندوپلاسمی بزرگترین اندامک داخل سلولی محسوب میشود. فضای داخل شبکه آندوپلاسمی لومن نام دارد. این فضا که اغلب همگن است از ماده زمینهای سیتوپلاسمی ، تراکم کمتری دارد و میتواند وسیع شده و حفرههایی را بوجود آورد. فضای داخل شبکه آندوپلاسمی یا لومن با فضای بین دو غشایی هسته نیز ارتباط دارد. غشای خارجی هسته با شبکه آندوپلاسمی دانهدار ارتباط دارد. غشای شبکه آندوپلاسمی شباهت زیادی به غشای سیتوپلاسمی دارد.
با این اختلاف که ضخامت کمتری دارد و مقدار پروتئین آن بیشتر از مقدار لیپید است. استخراج لیپیدهای غشای پلاسمایی موجب در هم ریختن ساختمان پلاسمالم میگردد. ولی استخراج لیپیدهای غشای شبکه آندوپلاسمی موجب درهم ریختن آن نمیشود و شبکه آندوپلاسمی جزو اندامکهای سلولی است که تسهیلات ارتباطات داخل سلولی را فراهم میکند.
شبکه آندوپلاسمی از چین خوردگیهای فراوانی تشکیل شده که یک غشا آنها را در برگرفته است. علاوه بر این، شبکه آندوپلاسمی وظیفه دارد تا پروتئینها و سایر کربوهیدارتها را به دستگاه گلژی، غشاء سلولی، لیزوزوم و هر جای دیگری که لازم باشد، منتقل کند. دو نوع شبکه آندوپلاسمی وجود دارد: نوع زبر یا خشن که سطح آن با ریبوزومها پوشیده شده و نوع صاف. نوع زبر محل پروتئین سازی است. پروتئینهایی که در شبکه آندوپلاسمی زبر ساخته میشوند به شبکه آندوپلاسمی صاف منتقل میشوند.
انواع شبکه آندوپلاسمی:
شبکه آندوپلاسمی دانهدار یا خشن یا - Rough ER -
شبکه آندوپلاسمی خشن را از آن جهت خشن میخوانند که در ریزنگارهای میکروسکوپ الکترونی، روی آن دانههایی دیده میشود. این دانهها ریبوزوم ها هستند. شبکه آندوپلاسمی خشن از کیسههای پهنی ساخته شده است که به یکدیگر متصلند. شبکه آندوپلاسمی خشن و شبکه آندوپلاسمی نرم - صاف - از نظر ساختار و عمل با هم متفاوتند، اما غشای سازنده آنها، به هم پیوسته است. همچنین، غشای شبکه آندوپلاسمی به غشای خارجی پوشش هسته پیوسته میباشد. دانههای متصل به RER ریبوزوم ها هستند.
این بخش در سنتز پروتئین بخصوص پروتئین های ترشحی و در پردازش بعدی آن شرکت دارند. سلول های ترشحی جانوران شبکه آندوپلاسمی دانهدار توسعه یافتهای دارند، ولی در سلول های گیاهی این شبکه گسترش کمتری دارد. در مجاورت هسته و بخش های خارجی سیتوپلاسم یا مجاور غشای سیتوپلاسمی شبکه آندوپلاسمی دانهدار بیشتر وجود دارد.
عوامل موثر در اتصال ریبوزوم ها به شبکه آندوپلاسمی: وجود گلیکوپروتئین خاصی به نام ریبوفورینI وایجاد پیوند یونی چون ریبوزوم دارای بار - و شبکه دارای بار + زنجیرههای پپتیدی در حال تشکیل بوسیله ریبوزوم ها: این مهمترین عامل اتصال ریبوزوم به شبکه آندوپلاسمی است.
پس ریبوزوم متصل شده به شبکه نقش سنتز پروتئین های ترشحی و در پردازش نقش دارد. پس یکی از نقش های شبکه آندوپلاسمی تولید پروتئین است.
وظایف شبکه آندوپلاسمی خشن:
-1 غشاسازی: بعضی از پروتئین هایی که به وسیله ریبوزومها ساخته میشوند و نیز فسفولیپیدهایی که توسط آنزیمهای شبکه آندوپلاسمی ساخته میشوند، درون غشای شبکه آندوپلاسمی جای میگیرند. در نتیجه، غشای شبکه آندوپلاسمی وسیعتر میشود، تا این که قسمتی از آن به دیگر اندامکها فرستاده میشود.
-2 ساخت پروتئین: ساخت پروتئینهایی که قرار است به خارج از سلول ترشح شوند - مثل پادتنها - بر عهده شبکه آندوپلاسمی خشن است.
شبکه آندوپلاسمی صاف یا نرم : - Smooth ER -
این شبکه فاقد ریبوزوم بوده، ادامه شبکه آندوپلاسمی دانهدار است. در نواحی میانی سیتوپلاسم شبکه آندوپلاسمی صاف و حفرهای بیشتر است. از وظایف شبکه آندوپلاسمی صاف میتوان سنتز چربی ها، هیدرولز گلوکز- 6 فسفات و متابولیسم گزنوبیوتیک ها یا مواد آلی خارجی مانند حشره کش ها را نام برد. در سلول هایی که متابولیسم چربی ها در آن روی میدهد و سلول های عضلانی SER گسترش بیشتری دارد. SER واجد ناحیهای موسوم به Transition است که از این ناحیه وزیکول های حاوی مواد از ER جدا و به دستگاه گلژی فرستاده میشود. شبکه آندوپلاسمی نرم شبکه به هم پیوستهای از لولهها و کیسههای غشادار و بدون ریبوزوم است که درون غشای آن، آنزیمهای متعددی جای گرفته است. این آنزیمها کارهای اصلی این شبکه را انجام میدهند.
وظایف شبکه آندوپلاسمی نرم - صاف - :
-1 یکی از مهمترین کارهای شبکه آندوپلاسمی نرم، ساخت موادی مانند اسیدهای چرب، فسفولیپیدها و استروئیدهاست. هر یک از این فرآورده ها توسط نوع خاصی سلول تولید میشود.
-2 در سلولهای جگر انسان، این شبکه توسط آنزیمهای خاصی به تنظیم مقدار قندی که از سلولهای جگر به خون وارد میشود، کمک میکند.
-3 از دیگر کارهای این اندامک میتوان سمزدایی را نام برد. این اندامک توسط آنزیمهای خاصی داروها و دیگر مواد شیمیایی مضر را تجزیه میکند.
-4 در بافت ماهیچهای یون کلسیم برای انقباض ماهیچهها لازم است، این یون در شبکه آندوپلاسمی نرم ماهیچهها - که شبکه سارکوپلاسمی نیز خوانده می شود - ، ذخیره میشود.
وظایف شبکه آندوپلاسمی:
دخالت در متابولیسم قندها آنزیم گلوکز - 6 فسفاتاز در سطح داخلی یا سطح لومنی غشای شبکه آندوپلاسمی قرار دارد و گروه فسفات را از کربن شماره 6 گلوکز جدا میکنند. گلوکز را به فضای درونی شبکه و گروه فسفات را به سوی سیتوزول هدایت میکند. همچنین با وجود آنزیم گلیکوزیل ترانسفراز در شبکه آندوپلاسمی بخشی از گلیکوزیلاسیون پلیپپتیدها و لیپیدها در این محل صورت میگیرد.
دخالت در متابولیسم لیپیدها عدهای از آنزیم های سنتز کننده اسیدهای چرب در شبکه آندوپلاسمی بخصوص شبکه آندوپلاسمی صاف وجود دارد که تری گلیسریدها، گلیکولیپیدها و استروئیدها را میسازند. همچنین آنزیم های تجزیه کننده چربی ها نیز در ER وجود دارد. دخالت در متابولیسم پروتئین ها در قسمت درونی شبکه آندوپلاسمی پپتیدازها وجود دارند. همچنین آنزیم اکسید کننده اسید آمینه، مانند سرین اکسیداز شناخته شده است. مرحله اول گلیکوزیلاسیون یا انتقال الیگوساکاریدها به پروتئین در شبکه آندوپلاسمی صورت میگیرد. این شبکه با داشتن ریبوزوم در سنتز پروتئین ها بخصوص پروتئین های ترشحی نقش دارند. عمل افزودن سولفات به پروتئین ها و یا لیپیدها در شبکه آندوپلاسمی و دستگاه گلژی صورت میگیرد.
دخالت در جابجایی مواد - ترکیبات قندی و پروتئینی - عبور دادن زنجیره پلی پپتید در حال تشکیل به درون شبکه، پمپ کلسیم به درون شبکه، عبور دادن گلوکز به درون شبکه مربوط به انتقال عرضی میباشد. انتقال امواج الکتریکی درون سلولی با انتقال بار الکتریکی بخصوص در سلولهای عصبی و عضلانی. عمل سم زدایی با الحاق -UDBگلوکورونیک اسید به متابولیت های سمی آنها را بی خطر میکند. سموم ابتدا بوسیله سیتوکوروم- b 450 کبدی هیدروکسید میشود که به این ترتیب، حلالیت آنها در فاز آبی بالا میرود. سپس به منظور دفع در کبد به اسید گلوکورونیک وصل میشود.
تجزیه هموگلوبین خون شبکه آندوپلاسمی سلولهای کبدی در جداسازی گروه هم از گلوبین نقش دارد.
غیر اشباع کردن اسیدهای چرب تبدیل مولکول های آبگریز به مولکول های آب دوست، تغییر در استروئیدها و فعال کردن کارسینوژن ها از واکنش های اکسیداسیون شبکه آندوپلاسمی است. یکی دیگر از اعمال شبکه آندوپلاسمی ذخیره مواد در شبکه سارکوپلاسمیک میباشد.
