بخشی از مقاله
چکیده
شخصیت و شخصیتپردازي از عناصر بسیار پراهمیت هر داستان به شمار میآید و تحلیل آن نیز به دلیل پیچیدگی و تنوع شخصیتها، از مباحث دشوار در بررسی داستانها است. عقیل، عقیل، اثر محمود دولتآبادي، از جمله داستانهایی است که حضور شخصیت در آن، پررنگ است و نویسنده در این داستان، از شیوههاي ارائهي صریح یا مستقیم شخصیتها و ارائهي شخصیتها از طریق عمل آنان، و گاه نیز از تلفیق این دو شیوه با شیوهي ارائهي درون شخصیت بیتعبیر و تفسیر استفاده کردهاست.
همچنین نویسنده در این داستان، از تکنیکهاي شخصیتپردازي مانند گفتگو، نامگذاري و توصیف، بهویژه توصیف ظاهر و توصیف رفتار و عمل، بهره جستهاست. در این تحقیق، این داستان بلند را به لحاظ شخصیت و شخصیتپردازي، با تکیه بر چگونگی پرداخت شخصیتها و نمود واقعیت در آنها، بررسی کردهایم؛ این بررسی نشان میدهد که دولتآبادي نیز مانند دیگر نویسندگان همعصر خود، به ارائهي مستقیم شخصیتها، از زاویهي دید راوي سوم شخص داناي کل تمایل داشتهاست.
-1 مقدمه
محمود دولتآبادي یکی از نویسندگان مطرح نسل سوم داستاننویسی ایران است که در حوزههاي داستان کوتاه، داستان بلند و رمان، آثار ارزشمند و قابل توجهی را از خود به یادگار گذاشته و عقیل، عقیل، به عنوان یکی از این آثار، آخرین داستان بلندي است که او پیش از نوشتن نخستین رمانش، جاي خالی سلوچ، به چاپ رساندهاست - شهپر راد، :1382 . - 91
این داستان در حقیقت، موضوعات بنیادینی مانند مسألهي هویت و تخریب روستا را که دولتآبادي تا قبل از نوشتن اولین رمانش، بر آن تکیه دارد، به کمال میرساند و از جنبههایی، نقطهي اوجی در پایان اولین بخش از فعالیت نویسندگی اوست. به لحاظ نویسندگی نیز دولتآبادي با نوشتن این داستان، به سبک خاص خود، دست یافته، سپس در رمان جاي خالی سلوچ، آن را تکامل بخشیده و در نهایت در رمان کلیدر به اوج رساندهاستیکی. از عناصر پیچیده و متنوع داستان، شخصیت است که بررسی و تحلیل آن، از کارهاي دشوار در بررسی هر داستان به شمار میآید.
همچنین اگر نویسنده با توانمندي و مهارت، بتواند در داستانش، شخصیتهاي جالب توجه و نیرومندي خلق کند، در عرصهي زندگی نیز کارهاي آنان، مورد تقلید واقع میشود و در نهایت، تأثیرات خوشایند یا ناخوشایندي در جامعه به جاي میگذارد؛ بنابراین شخصیت و شخصیتپردازي از عناصر بسیار پراهمیت هر داستان به حساب میآید - میرصادقی، . - 83 :1385 در این مقاله، با توجه به اهمیت داستان عقیل، عقیل، عنصر شخصیت و شخصیتپردازي را با ذکر نمونههایی از متن داستان، بررسی میکنیم.
-1-1 پیشینهي تحقیق
در بارهي محمود دولتآبادي و آثارش، به کتابهاي ما نیز مردمی هستیم - گفت و گو با محمود دولتآبادي - ، رمان درخت هزار ریشه - بررسی آثار محمود دولتآبادي - ،نقد و تفسیر آثار محمود دولت آبادي و مقالات »تحلیل عنصر »شخصیت« در رمان جاي خالی سلوچ، اثر محمود دولتابادي«، »تحلیل عناصر ناتورالیستی در داستانهاي محمود دولت - آبادي«، »بررسی عناصر داستانی در »مرد«، اثر محمود دولتآبادي« و »بررسی جنبههاي موسیقایی رمان کلیدر«، میتوان اشاره کرد که اطلاعات کامل کتابشناسی این آثار، در بخش منابع، آمدهاست. در بارهي داستان عقیل، عقیل و بررسی شخصیتپردازي و شخصیتها در این داستان، تا کنون تحقیق جداگانه و خاصی صورت نگرفتهاست.
-2-1 محمود دولتآبادي
محمود دولتآبادي از نویسندگان نسل سوم داستاننویسی ایران است که در مردادماه سال 1319 در دولتآباد سبزوار متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش گذراند و چندي بعد تحصیل را ترك کرد. کارگري در چاپخانه و حروفچینی، کار در »تئاتر پارس«، بازیگري تئاتر و کار در کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان، شغلهاي عمدهي او در طول دوران زندگی است - شریفی، . - 654 :1390
او، نویسندگی را با داستان کوتاه »ته شب« آغاز کرد و با نوشتن رمانهاي جاي خالی سلوچ و کلیدر، به عنوان نویسندهاي حرفهاي و صاحبسبک شناخته شد. رمانهاي کلیدر، جاي خالی سلوچ، روزگار سپريشدة مردم سالخورده، سلوك، آن مادیان سرخیال و داستانهاي بلند گاوارهباناَوسنه، بابا سبحان، سفر، با شبیرو، هجرت سلیمان، مرد، عقیل، عقیل، از خم چنبر، روز و شب و مجموعه داستانهاي سایهها، ادبار و آینه، لایههاي بیابانی، گلدستهها، و چندین نمایشنامه، آثار دولتآبادي را تشکیل میدهد.
اغلب آثار او از نوع داستانهاي ناحیهاي است که در آن، محیط و قلمروي خاص و مردمانی که در آن زندگی میکنند، به عنوان پایه و شالودهي داستان به کار گرفته میشود - میرصادقی، . - 467 :1386 »دولتآبادي نویسندهاي واقعگرا است و اغلب آثارش...، حول محور روستائیان دور میزند و از ساختار و شخصیتهاي مشابه برخوردار است. فقر شدید، گرسنگی مفرط، بیکاري و کشمکشهاي فئودالی، درونمایهي این آثار را تشکیل دهدمی و تعهد نویسنده به مقاصد سیاسی در بعضی از آنها نمایان است«
