بخشی از مقاله
چکیده
دما یکی از مهمترین عناصر اقلیمی است که میتواند بسیاری از ویژگیهای بارش را کنترل کند. در این پژوهش شرای دمایی موثر بر بارشهای همدید یک روزه در استان کردستان بررسی شد. پس از مشخص نمودن بارشهای همدید یک روزه - با استفاده از آستانه بیش از 0/1 میلیمتر بارش و فراگیر بودن آن در استان کردستان - ، براساس بالاترین مقدار همبستگی درونگروهی دادههای ضخامت لایه 1000-500 هکتوپاسکال، روز - - 1390/9/19 به عنوان نماینده این گونه بارشها انتخاب شد.
سرانجام نقشههای وزش دمایی روز نماینده برای شناخت هرچه بهتر شرای رخداد این بارشها در چهار تراز 1000، 925، 850 و 700 هکتوپاسکال ترسیم شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در چهار تراز مورد بررسی، در زمان رخداد بارشهای همدید یک روزه، جریانهای هوای گرمی از سوی جنوب غربی استان کردستان به منطقه نفوذ کردهاند. ورود این جریانهای هوا از عرضهای پایینتر به منطقه باعث افزایش دمای ترازهای مورد بررسی شده است. بنابراین با توجه به سرد بودن دمای محی نسبت به توده هوای وارد شده به منطقه، ناپایداری در تمام ترازها توجیه میشود.
1 مقدمه
در درون جو زمین، حرکتهایی دیده میشود که این حرکتها می-توانند در رخداد بسیاری از پدیدههای اقلیمی موثر باشند. اهیمت این حرکتهای جوی زمانی مشخص میشود که همراه با آنها، بسیاری از کمیتهای فیزیکی جو جابجا و منتقل میشوند. بنابراین بسته به این که جریانات و حرکتهای جوی از چه مکانی سرچشمه بگیرند، اقلیم منطقه تحت تاثیر این حرکتهای جوی دگرگون میشود.
یکی از متغیرهای اقلیمی در هر مکان بارش است و تاثیر حرکتهای جوی بر ویژگیهای بارش آشکار میباشد. در واقع ورود جریانات جوی با شرای دمایی متفاوت میتواند رفتار و ویژگیهای بارش - شدت و ضعف، تداوم، توزیع زمانی و مکانی و بسیاری از جنبه های دیگر آن - را تحت تاثیر قرار دهد. در این پژوهش بارشهای همدید یک روزه استان کردستان با هدف شناخت شرای دمایی موثر بر رخداد آنها مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به اهمیت بارش تاکنون پژوهش-های بسیاری در این باره انجام شده است.
کیل و ولکرت - 1999 - 1 بارشهای سنگین را در آلپ شمالی شبیه-سازی کردند. هدف اصلی آنها مقایسه مقدار بارش شبیه سازی شده با مدلهای پیشبینی عملیاتی بود. فلوید - 2000 - 2 توزیع زمانی بارشهای سنگین را در ایالت ایلینوی بررسی کرد. در تحقیق رویدادهای بارشی سنگین از نظر همدید و آماری در چهار گروه با تداوم کمتر از شش ساعت، 6 تا 12 ساعت، 12 تا 24 ساعت و بیشتر از 24 ساعت تحلیل مطالعه شدند.
دیفلوریو3 و همکاران - - 2013 رویدادهای بارشی را در غرب ایالات متحده بررسی کردند و نشان دادند که بارشهای شدید این منطقه بیشتر در فصل زمستان رخ میدهند و ارتباط معنیداری با برخ از شاخصهای پیوند از دور اقلیمی دارند. براتی و عاشوری - - 1386 الگوهای همدید شدیدترین بادهای کرانههای جنوبی دریای خزر را طی سالهای 1366 تا 1368 بررسی کردند. آنان با بررسی علل بیشتر بودن میزان بارشهای پاییزه کرانههای جنوبی دریای خزر به ویژه بخش غربی نسبت به بارشهای زمستانه، مشخص کردند که بادهای پاییزه و سرد و خشک حوزه دریای خزر سرعت کمتری نسبت به بادهای زمستانه داشته، هنگام وزش عموماً شمالی از روی دریا، فرصت بیشتری برای کسب گرما و نم داشتهاند.
گودرزی و همکاران - - 1388 در برسی تداوم بارش استان اصفهان به این نتیجه رسیدند که در این استان به دلیل وسعت زیاد منطقه، توپوگرافی شدید، اقلیم متنوع و جبهههای هوای مؤثر بر منطقه، رگبارهای فراگیر با تداوم کوتاه در منطقه مشاهده نمیشود و از رگبارهای مشاهده شده 8/5 درصد 9 ساعته، 5/8 درصد 12 ساعته، 10 درصد 18 ساعته و 4/3 درصد 24 ساعته میباشند.
غفاریان و همکاران - - 1389 به بررسی همدیدی بارش در شمال غرب با تأکید بر بارشهای فرین ایستگاه ارومیه پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که برهم کنش دو رودباد جنب حاره و قطبی باعث چرخندزایی در منطقه شمال شرق دریای مدیترانه میشود و مشخص گردید که بیهنجاری فشار سطح متوس دریا، ارتفاع تراز500 هکتوپاسکال و دمای سطح آب میتواند به عنوان ابزاری برای پیشبینی بارشهای شدید استفاده شوند.
مفیدی و همکاران - - 1390 به تبیین علل کاهش یافتن مقدار و شدت بارش-های زمستانه در قیاس با بارشهای پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر پرداختند. یافتههای تحقیق آنها نشان داد که در طول دوره سرد، بین شدت وزش باد شمالی در سطح دریا و دمای سطح دریا، شار گرمای نهان و بارش سواحل جنوبی دریای خزری، یک ارتباط معکوس قوی و معنی دار وجود دارد. بدین ترتیب که هرچه شدت وزش باد شمالی روی دریای خزر افزایش یابد، از مقادیرگرمای نهان، دمای سطح دریا و شدت بارشها به میزان بیشتری کاسته میشود.
2 روش تحقیق
در انجام این پژوهش از دادههای بارش روزانه و همچنین برخی از متغیرهای جو بالا استفاده شد. دادههای بارش روزانه - برحسب میلیمتر - ایستگاههای همدید استان کردستان از سازمان هواشناسی کشور تهیه گردید. با توجه به پدیده محیطی مورد مطالعه - بارش - ، محدوده پژوهش اولیه شامل استان کردستان - هفت ایستگاه همدید سنندج، سقز، زرینه اوباتو، قروه، بیجار، مریوان و بانه - است.
-1 دادههای جو بالا نیز از پایگاه داده وابسته به سازمان ملی جو و اقیانوسشناسی ایالات متحده4 فراهم شد. تحلیل همدید بارش با استفاده از متغیرهای جو بالا در محدوده وسیع جغرافیایی 20 درجه جغرافیایی طول غر بی تا 100 در جه جغرافیایی طول شرقی و صفر تا 75 درجه جغرافیایی عرض شمالی انجام شد. متغیر های جو بالا که در این پژوهش استفاده شدند عبارتند از -1 دمای هوا - برح سب ک لوین K - ؛ -2 باد مداری - برح سب م تر بر ثان یه m / s - ؛ -3 باد نصف النهاری - برحسب متر بر ثانیه - m / s و -5 ارتفاع ژئوپتانسیل - برحسب متر . - m طول دوره آماری این متغیرها متناسب با طول دوره آماری بارش - - 1961-2011 است. در این پژوهش از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شد.
-2 در ا ین پژوهش 291 روز دارای شرایط یاد شده بود ند. برای تمام روزهای مورد مطالعه - 291 روز - ، دادههای ضخامت لایه -500 1000 هکتوپاسکال در محدوده 20 درجه طول غربی تا 100 درجه طول شرقی و همچ نین صفر تا 75 در جه شمالی فراهم شد. سپس پای گاه دادهای به ابعاد 1519*291 فراهم شد که در آن 1519 ، تعداد یاختههای 2/5 در 2/5 درجه جغرافیایی در محدوده مورد مطالعه و 291 نیز تعداد بارشهای یک روزه در استان کردستان بود. ماتریس همبستگی ا ین پای گاه داده - ضخامت لا یه 1000-500 هکتوپا سکال - در نرم ا فزار متلب ایجاد شد.
