بخشی از مقاله
چکیده
در جامعه کنونی نظام آموزشی بهعنوان یکی از مهمترین مکانیزم های رشد و توسعه جامعه به شمار میآید؛ چراکه موضوع و محور اساسی آن تعلیم و تربیت افراد است. از بین سایر عواملی که در این نظام فعالیت دارند، معلم بهعنوان رکن اساسی، عهدهدار نقش کلیدی بوده و دستیابی به اهداف آموزشی این نظام، درنهایت بهوسیله معلم انجام خواهد گرفت.
تأکید بر نقش و جایگاه معلم به این دلیل است که توسعه معلم درزمینه دانش، مهارت و بینش او درنهایت موجبات بهبود عملکرد دانش آموزان و افزایش موفقیت آنان را فراهم خواهد ساخت. نظامهای آموزشوپرورش در جهان کنونی با تغییر و تحولات گوناگونی، چندجانبه و شتابنده مواجه است. این تحولات، کلیه ابعاد این نظامها را تحت تأثیر قرار داده و تمهیدات ویژهای را میطلبد.
نظام آموزشوپرورش باید برای برخورد درست با این تحولات، برنامهریزی درست و جامعی را داشته باشد که برای نیل به این هدف نیازمند انسانهایی کارآزموده و مجرب خواهد بود. بدیهی است که در بین همه عوامل، معلم بهعنوان عنصر اصلی نظام تعلیم و تربیت مهمترین نقش و تأثیر را در سایر عناصر خواهد داشت. در این پژوهش به بررسی اهمیت و ضرورت توسعه حرفهای معلمان و عوامل تأثیرگذار بر آن پرداخته میشود.
- 1 مقدمه
در حال حاضر تربیت نیروی انسانی خلاق و دانش گرا برای دستیابی به رشد و توسعه در جامعه امری ضروری و انکارناپذیر است و معلمان بهعنوان یکی از ارکان اساسی نظام آموزشی نقش بسیار مهمی در این زمینه ایفا میکنند. معلمانی که به دنبال رشد و ارتقاء دانش و مهارت خویش هستند، در حرفه خود موفقتر بوده و انگیزه بیشتری برای کار و فعالیت دارند.
لازمه موفقیت تلاشهای انجامشده در زمینه بهسازی آموزشوپرورش، توسعه حرفهای و افزایش دانش و مهارت معلمان، است .ازاینرو در دهه گذشته، کانون بحث و گفتوگو پیرامون کیفیت مدارس اثربخش، هرچه بیشتر متوجه توسعه حرفهای معلمان، بوده است
معلمان، نهتنها یکی از متغیرهای نیازمند تغییر بهمنظور بهبود سیستمهای آموزشی هستند بلکه مهمترین عامل ایجادکننده تغییر نیز محسوب میشوند .این وضعیت دوگانه معلمان در اصلاحات آموزشی، بهعنوان یکی از عناصر اصلی و مجری تغییرات، توسعه حرفههای معلمان را به حوزهای در حال رشد و چالشبرانگیز تبدیل نموده است ؛ اما آنچه در کانون این تلاشها، بهمنظور شناخت توسعه حرفههای مشترک است یادگیری معلمان، یادگیری چگونه یاد گرفتن و انتقال دانش به عمل برای کمک به پیشرفت دانش آموزان است بنابراین اگر معلم را در کانون فرایند تحول آموزشی و پرورشی قرار دهیم، پرسش قابلطرح این است که چنین توجهی باید از چه زاویه و منظری باشد تا بتواند بر کیفیت، کفایت و کارایی معلم بیفزاید؟
شاید این امر بیش از هر چیز مستلزم توجه و اعتباربخشی به نقش حرفهای معلم باشداصولاً. حرفهای تلقی کردن و کسب تخصص حرفهای بهوسیله متصدیان آموزشوپرورش، اساسیترین راه تضمین کارایی و کیفیت نظام آموزشی است .اگرچه حرفهای گرایی گرایشی فردی به حرفه است، اما عوامل مختلفی در تقویت آن نقش دارد .نکته جالبتوجه این است که بافت درونی مدرسه و آنچه در درون آن روی میدهد، بسیار تعین کننده است. پژوهشهای موجود حاکی از آن است که نگرشهای معلمان تحت تأثیر متغیرهای درون مدرسهای بهویژه سبک رهبری میباشد
اهمیت کیفیت توسعه حرفهای به دلیل تشدید چالشهای پیش روی معلمان در حرفه معلمی و افزایش انتظارات مردم از کیفیت آموزش است
از طرفی با توجه به اینکه بخش اعظم یادگیری دانش آموزان یا تأثیرگذاری نظام آموزشوپرورش را باید در محیط یاددهی و یادگیری جستجو کرد و ازآنجاکه معلمان مهمترین عامل در بالا بردن کیفیت یادگیری دانش آموزان هستند، بنابراین توسعه حرفهای آنان از اهمیت زیادی برخوردار است. منظور از توسعه حرفه »فرایندی مداوم برای آموزش و تربیتمعلم است که طی آن دانش، بینش و مهارت معلمان افزایش مییابد؛ بهطوریکه تنها بتوانند بهعنوان معلم حرفهای در حیطه آموزش فعلیت کنند.« باید دانست که بهبود عملکرد تحصیلی دانش امروزان هدف اساسی توسعه حرفهای است
به نظر شولمن - 1987 - 6، آموزش معلمان، ازجمله توسعه حرفهای آنان، باید چنان باشد که کمک کند تا معلمان بتوانند در مورد شیوههای تدریس خود اندیشیده، از میان آنها انتخاب کند و برای آن دلیل آورد؛ و بتوانند به نوآوری بپردازند و دانش جدید خود را آشکار سازند.
توسعهای حرفهای یک فرایند آموزش مداوم در عرض تمامی سطوح آموزشی برای ورود به جامعه یادگیری است تا مربیان بتوانند دیدگاه خویش را درزمینه دستیابی به اهداف شفاف کنند. توسعه حرفهای اطمینان میدهد که مربیان ، محتوی، فرایند، دانش، مهارتها، اختیار و صلاحیت لازم را کسب کرده و آمادگی دارند که به فراگیران آموزش دهند تا آنها استانداردهای مهارتی را در سطوح بالا به انجام برسانند
با توجه به اهمیت مفهوم توسعه حرفهای و توجه به این امر که در حال حاضر این مفهوم یکی از مهمترین دغدغههای نظام آموزشی است، باید زمینه را برای آگاهسازی مسئولان نظام آموزشی و حتی بسیاری از معلمان بهمنظور به حرکت درآوردن چرخه توسعه جامعه در راستای بهبود عملکرد نیروی انسانی و توانمندسازی آنان فراهم آورد. هدف پژوهش حاضر بررسی ضرورت و اهمیت توسعه حرفهای معلمان میباشد؛ که در زیر به تشریح آن پرداخته میشود.
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
واژه توسعه حرفهای به معنای رشد منابع بالقوه موجود و توسعه ساختار سازمان با استفاده از برنامههایی است که منجر به بهرهوری میشود .برنامههای توسعه حرفهایعموماٌ به برنامههایی اطلاق میگردد که متمرکز بر فعالیتهای انفرادی کارکنان است .بیشترین نوع تمرکز در این برنامهها تأکید بر نقش فرد و ارتقاء کارایی او است این برنامهها شامل موضوعاتی درزمینه های تدریس همچون کنترل محیط کار، ارزیابی فرایند مسیر شغلی، مهارتهای مربوط به نحوه انجاموظیفه خودارزیابی شغلی میباشد
در این برنامهها همچنین به کارکنان توصیه میشود تا دیگر زمینههای مربوط به آموزش مانند روابط بین کارکنان و مدیران را که شامل مشاوره، پرورش و روشهای مدیریتی است را موردتوجه قرار دهند .مورد دوم مربوط به جنبههای فردی و شخصیتی فرد میباشد که شامل مهارتهای مدیریت استرس، مدیریت زمان، توسعه روابط بین فردی و مثبت قلمداد کردن پیشرفت در تمامی ابعاد زندگی فردی است .
تکیه بر برنامههای توسعه حرفهای بهعنوان ابزار نوسازی و تأکید بر آموزشهای انسانی باعث میشود تا کارکنان از نیازها و مهارتهای حرفهای خودآگاه شوند .همچنین مطالعه آنان بهمنظور تعیین نگرش، تعهد، عقاید و ارزشهای مشترک بین اعضاء و چگونگی تغییر این عوامل در دورههای مختلف شغلی آنان از اهمیت بالایی برخوردار است که از طریق برنامههای توسعه حرفهای متناسب با عوامل شغلی میتوان نسبت به این فرایند آگاهی بیشتری حاصل نمود
مهارتهای حرفهای معلم لازمترین و ضروریترین نیاز او در عصر اطلاعات است و هر نوع بیتوجهی در به دست آوردن این مهارتها صلاحیت و موجودیت حرفههای معلم را زیر سؤال میبرد و خط بطلان بر روی شایستگیهای او میکشد
