بخشی از مقاله
چکیده
استرس جزء لاینفک زندگی است. همه انسانها استرس را در زندگی روزانه خود تجربه میکنند. استرس جهت ادامه زندگی ضروری و سازنده است و موجبات تغییر، رشد و شکوفایی فرد را فراهم میسازد. اما در بعضی موارد باعث ایجاد مشکلات روحی و روانی در فرد میشود. در این میان، بارداری یکی از حساسترین دورههای زندگی زنان است که استرس در این دوران موجب آسیب به سلامت روانی مادران میشود. نگرانی، افسردگی و اضطراب از عوامل ریسک-پذیر در ایجاد نتایج نامطلوب برای کودکان و مادران در هنگام بارداری است.
یکی از مولفههایی که رابطه مثبت با سلامت روان دارد، شفقت به خود است. شفقت به خود به معنای توانایی توجه کردن به خود و شفقت ورزیدن به خود در هنگام مواجهه با مشکلات و موقعیتهای مبهم است که میتواند نقش مهمی را در کاهش استرس دوران بارداری ایفا کند. نتایج حاصل از این پژوهش کتابخانهای نشان میدهد که آموزش شفقت به خود، نقش اساسی در درمان بسیاری از اختلالات روان تنی از قبیل افسردگی، خودانتقادگری، خجالت، اختلالهای خوردن، آسیب به خود و روانپریشی دارد.لذا ارتقای توانایی های مادران باردار در حوزهی شفقت به خود و آموزش تکنیکهای ذهنآگاهی، تحمل پریشانی و تصویرسازی مشفقانه میتواند در کاهش استرس دوران بارداری نقش موثری داشته باشد. هدف مطالعه حاضر بررسی نقش شفقت به خود در کاهش استرس دوران بارداری است.
مقدمه
استرس، بخشی از تجارب روزمره انسانها و از اجزای مهم اضطراب است که به صورت پیشبینی وقایع ناخوشایند در آینده شکل میگیرد. بارداری به سبب ایجاد وظایف تکاملی جدید مثل مادر شدن به عنوان یک دوره بحرانی برای زنان به شمار میرود و شاید بتوان گفت بزرگترین استرس در زندگی هر زن، حاملگی است - سادوک1 و همکاران، . - 2007 حاملگی برای زن باردار و خانوادهاش، رخداد ویژه میباشد.
در این دوران، زن باردار با تغییرات جسمی و روانی زیادی روبرو میگردد و در صورتیکه خود را با این تغییرات منطبق ننماید، استرس زیادی به او وارد میشود. لوپن دانکل اسکتر - تالگ2 و همکاران، 2007؛ دانکل3، - 2011، تعریف مفهومی و عملیاتی استرس دوران بارداری مادر را که مبتنی بر آثار و کارهای اولیه لازاروس - 1984 - 4 بود، معرفی کردهاند. آنها مطرح کردهاند که استرس از رویدادها یا موقعیتهای استرسزا، ادراکات و ارزیابیهای مربوط به عوامل استرسزا و واکنشها در برابر استرس مانند واکنشهای هیجانی تشکیل شده است.
بارداری به وسیله تغییرات جسمانی، اجتماعی و هیجانی و همچنین مسائل مربوط به فرزندپروری و دغدغههای مالی مشخص میشود که تماماً منابع بالقوه استرس هستند - یالی و لوبل5، . - 2005 نگرانی و استرس بالا در طی دوران بارداری میتواند پیامدهای درازمدت برای جنین داشته باشد. تنش درونرحمی موجب نارسایی و زایمان زودرس و بیماریهای کرونری در بزرگسالان میشود - سولچانی6، . - 2003 سطح بالای استرس مادر در اواخر دوران بارداری با کاهش تکامل ذهنی در 2 سالگی همراه است - گرین7 و همکاران، . - 2003
بر طبق مطالعات فروزنده و همکارانش در سال 1382 بر روی زنان باردار، میزان شیوع اختلالات روانی در سه ماهه اول %29، سه ماهه دوم %28 و سه ماهه سوم %39 گزارش شده است و همچنین بین اختلالات روانی دوران بارداری و رابطه این اختلالات با عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی به صورت معناداری نشان داده شده است. همچنین بین استرس مادر در دوران بارداری و احتمال سزارین برنامهریزی نشده و مشکلات حین زایمان، رابطه وجود دارد - داکاستا8 و همکاران، - 1999 و پیامدهای این استرس میتواند مشکلات بلندمدت شناختی و هیجانی برای کودک به وجود آورد که گاهی اثرات آن تا نوجوانی نیز پایدار هستند.
- منس9 و همکاران، . - 2006 در صورتیکه زنان در مدت حاملگی دچار استرس هیجانی شدید شوند، کودکان آنها در معرض انواع مشکلات قرار میگیرند. استرس شدید با میزان سقط زودرس، کموزنی هنگام تولد و بیماری تنفسی نوزاد ارتباط دارد. براساس نتایح مککی10 و همکاران، زنان حامله افسرده و دارای استرس بالا، دارای عملکرد پایینتری نسبت به زنان غیرافسرده هستند.
تاریخ روانشناسی، سرشار از مفاهیمی است که در راستای افزایش سلامت روان، بهبود روشهای پردازش هیجانی و فکری و ارتقای سیستمهای روان درمانی مطرح شدهاند؛ همگام با گسترش پژوهشها در این زمینه، سازهای جدید با عنوان "شفقت به خود"1 در روانشناسی مطرح شد. نف - 2003 - 2، شفقت به خود را به عنوان سازهای سه مؤلفهای شامل مهربانی با خود در مقابل قضاوت کردن خود، اشتراکات انسانی در مقابل انزوا و ذهن آگاهی در مقابل همانندسازی افراطی تعریف کرده است.
افراد دارای شفقت، نگرش حمایتگرانه نسبت به خود دارند و داشتن این نگرش نسبت به خود، با بسیاری از پیامدهای روانشناختی مثبت مانند انگیزه بیشتر برای حل تعارضهای شخصی و بین شخصی، حل مسأله سازنده و ثبات زندگی ارتباط دارد - باکر و مکنولتی3، . - 2011 اصول پایه در درمان مبتنی بر شفقت به این موضوع اشاره میکند که افکار، عوامل، تصاویر و رفتارهای تسکینبخش بیرونی باید درونی شوند و در این مدت، ذهن انسان همانگونه که نسبت به عوامل بیرونی واکنش نشان میدهد، در مواجهه با این درد پنهان نیز آرام میشود - قربانی و همکاران - .
خودشفقتورزی شامل مراقبت کردن و دلسوزی کردن نسبت به خود در مواجهه با سختیها و یا نارساییهای ادراک شده است - نف، کرک پاتریک و رود4، . - 2007 خودشفقتورزی بالا با بهزیستی روانشناختی همراه است و از افراد در مقابل استرس حمایت میکند - نف و همکاران، - 2007 و به معنای پذیرش احساسات آسیبپذیر، مراقبت و مهربانی نسبت به خود، نگرش غیرارزیابانه نسبت به نارساییها و شکستهای خویش و بازشناسی تجربیات فرد تعریف میشود - راس5، . - 2010
هدف از درمان مبتنی بر شفقتورزی6، تسهیل تغییر عاطفی به منظور مراقبت بیشتر و حمایت از خود است که حمله به خود را تضعیف کرده، پذیرش خود را بیشتر و آشفتگی عاطفی را کاهش میدهد. بنابراین فرد را قادر میسازد که بیشتر خود را تسکین داده و کنترل کند - گیلبرت7، . - 2005 شواهد نشان میدهد افرادی که از خودشفقتورزی بالاتری برخوردارند، افسردگی، اضطراب و نشخوارگری کمتری را در موقعیتهای اجتماعی چالشانگیز تجربه میکنند و از رضایت بیشتری برخوردار هستند - راس، . - 2010 گیلبرت و پروکتر - 2006 -
در یک رویکرد درمان گروهی نشان دادند که آموزش خودشفقتورزی برای افراد دارای خودانتقادی و شرم بالا مؤثر است - سعیدی، قربانی، سرافراز و شریفیان، - 1392 و نتایج کاهش معناداری را در افسردگی، اضطراب، خودانتقادی، شرم، خودکمبینی و رفتارهای سلطهپذیر نشان داد. با توجه به نکات ذکر شده و از آنجاکه شفقت به خود و فراتر از آن، درمان مبتنی بر شفقت، سازهای نوپا در روانشناسی است. پژوهش حاضر به مطالعه نقش شفقت به خود در کاهش استرس دوران بارداری میپردازد.
