بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعه تعداد کروموزوم و سطح پلوئیدي در نوروزك - Salvia. leriifolia - بذر نه جمعیت این گیاه، از محلهاي اصلی رویش نوروزك واقع در استانهاي خراسان جنوبی - قاین - ، خراسان رضوي - بجستان، سلطان آباد، طبس سبزوار، کندر، ریوند، نجم آباد و نجبر - و استان سمنان - شاهرود - در اواخر تیرماه 1389 جمعآوري شدند. براي این منظور بذرهاي گیاه مورد نظر پس از جمع آوري، در ظروف پتري دیش براي جوانهزنی کشت شدند. ریشههاي در اندازههاي مختلف و در ساعات متفاوت یک روز جهت انجام مطالعات سیتوژنتیکی مورد استفاده قرار گرفتند.
نمونهها در تثبیتکننده کارنوي 1 به مدت 24 ساعت در یجچال و دماي اتاق نگهداري شده و جهت رنگآمیزي آنها از رنگ استو ارسین و یا استو کارمن استفاده گردید. در هر جمعیت حداقل 10 سلول متافازي بررسی شد و ضمن شمارش تعداد کروموزومها، سطح پلوئیدي آنها مشخص گردید.
نتایج نشان داد. بهترین طول ریشه 1-1/5 سانتی متري است و بهترین زمان قطع ریشه و شروع پیش تیمار بین ساعت 9- 10/5 صبح تشخیص داده شد. در این آزمایش نگهداري ریشهها در در محلول کارنوي در یخچال موثرتر از نگهداري ریشه ها در دماي اتاق بود. بهترین نوع رنگ جهت رنگ آمیزي استفاده از استوارسین به مدت 36-48 ساعت بود. بعد از مشاهده میکروسکوپی تمام تودهها مشخص شد تعداد کروموزوم پایه در آنها 11عدد بوده و 9 توده نوروزك جمعآوري شده در این تحقیق دیپلوئید بوده و عدد کروموزمی آنها =2n=22 2x میباشد.
مقدمه
نوروزك با نام علمی - Salvia leriifolia Benth. - Labiatae گیاهی است اندمیک ایران و افغانستان که در ایران از استانهاي خراسان و سمنان گزارش شده است
خواص آنتیاکسیدانی، آنتیباکتریایی و آنتیدیابتی این گیاه در طب مدرن به اثبات رسیده است
جمعآوري بذر این گیاه توسط ساکنین محلی و تغذیه از آن به عنوان آجیل نشان میدهد که ارزش غذایی این گونه براي ساکنین محلی شناخته شده است
تحقیقات بسیاري بر روي تنوع فیتوشیمیایی گونههاي مختلف جنس مریم گلی صورت گرفته است ولی علیرغم اهمیت بررسی فیتوشیمیایی، مطالعات سیتوتاکسونومی کمی بر روي گونههاي مختلف این جنس انجام شده که میتواند منبع اطلاعاتی مناسبی براي طبقهبندي آن باشد.
بطورکلی تحقیقات سیتوتاکسونومی، علاوه بر مشخص کردن ارتباط و قرابت بین گونهها، میتواند اطلاعات با ارزشی درمورد خزانه ژنی موجود در کشور به منظور بهرهگیري در بانک ژن فراهم آورد. لذا انجام مطالعات سیتوژنتیکی در گونههاي گیاهی و همچنین جمعیتهاي متعلق به آنها،خصوصاًگیاهان وحشی و بومی بدلیل فراهم نمودن اطلاعات کافی روي تاریخچه تکاملی گیاه، تعیین قرابتهاي بین گونهاي، تعیین مشخصات کاریولوژیکی و غیره از اهمیت فوق العادهاي برخوردار است
آلبرتو و همکاران - 2003 - سطح هاپلوئیدي سیزده گونه مریم گلی بومی آرژانتین را مورد بررسی قرار دادند نتایج آنها نشان داد گونه هاي Salvia gilliesii Benth.، S. coccinea Juss، S. farinacea Benth.، S. involucrata Cav و S. microphylla Kunth دیپلوئید و گونههاي.S. cardiophylla Benth، S. procurrens Benth.، S. splendens Roem. & Schult.و S. uliginosa Benth تریپلوئید و گونه S. stachydifolia Benthهگزاپلوئید و گونههاي S. guaranitica A. St.-Hil. ، S. pallida Benth. و S. rypara Briq. اکتاپلوئید بود
Kandemir و همکاران - 2003 - تنوع ژنومی 12 جمعیت Salvia hypargeia Fich. & Mey جمعآوري شده از مناطق مختلف ترکیه را مورد مطالعه قرار دادند. از نظر سطح پلوئیدي هر 12 جمعیت، دیپلوئید بودند - . - 6 - - 2n=22 در این پژوهش، تعداد کروموزوم و سطح پلوئیدي براي نخستین بار براي گونه.S. leriifolia Benth ارائه شده است.
مواد و روشها
بذرهاي نه جمعیت از Salvia leriifolia از محلهاي اصلی رویش نوروزك واقع در استانهاي خراسان جنوبی - قاین - ، خراسان رضوي - بجستان، سلطان آباد، طبس سبزوار، کندر، ریوند، نجم آباد و نجبر - و استان سمنان - شاهرود - در اواخر تیرماه 1389 جمع آوري شدند. نمونههاي جمعآوري شده پس از شناسایی دقیق براساس فلورا ایرانیکا، مورد مطالعه سیتوژنتیکی قرار گرفتند. بذرهاي آغشته به محلول قارچکش بنومیل در ظروف پتري دیش حاوي کاغذ صافی مرطوب قرار داده شده و در دماي 24 درجه سانتیگراد در ژرمیناتور نگهداري شدند. جوانهزنی بذرها پس از 3-4 روز آغاز شد.
طول ریشههاي در اندازههاي مختلف جهت انجام شمارش کروموزومی مورد استفاده قرار گرفتند. برش ریشهها بین ساعات مختلف صورت گرفت و ریشههاي جدا شده به مدت 4 ساعت در پیش تیمار -8 هیدروکسی کوئینولین در دو دماي اتاق و یخچال قرار داده شدند. پس از آن، ریشهها به مدت 10 دقیقه در محلول کلرید پتاسیم 75 میلی مولار نگهداري گردیدند. این ترکیب باعث میشود بهترین و بزرگترین کروموزومهاي متافازي بدست آید. پس از شستشو با آب مقطر، نمونهها در تثبیتکننده حاوي سه حجم اتانول و یک حجم اسید استیک گلاسیال - محلول کارنوي - 1 به مدت 24 ساعت نگهداري شده و به دنبال آن، پس از شستشو با آب مقطر تا زمان انجام مطالعات میکروسکوپی، نمونهها در الکل %70 نگهداري شدند.
در هنگام انجام مطالعات میکروسکوپی، جهت هیدرولیز و نرم شدن ریشهها، نمونهها به مدت 6 دقیقه در اسیدکلریدریک 1 نرمال در دماي اتاق قرار داده شد و سپس نمونههاي شسته و خشک شده در ظروف کوچک پلاستیکی که حاوي 1-2 میلیلیتر از رنگ استو ارسین و یا استو کارمن بودند، به مدت 24-48 ساعت جهت رنگآمیزي قرار داده شدند. پس از رنگ آمیزي، منطقه مریستمی انتهاي ریشه جدا و به همراه یک قطره اسید استیک %45 روي لام گذاشته و پس از قرار دادن لامل و له کردن نمونهها، سلولهاي در حال تقسیم میتوزي در زیر میکروسکوپ مطالعه شدند. در هر جمعیت حداقل 10 سلول متافازي مورد بررسی قرار گرفت و ضمن شمارش تعداد کروموزومها، سطح پلوئیدي آنها به همراه تهیه عکس با استفاده از میکروسکوپ مجهز به دوریبن Canon EOS 450D انجام گرفت.
نتایج و بحث
پس از آزمایشهاي متوالی مشخص شد بهترین طول ریشه 1-1/5 سانتی متري است و بهترین زمان قطع ریشه و شروع پیش تیمار بین ساعت 9- 10/5 تشخیص داده شد. ربیعی - 1380 - نیز گزارش کرد که ساعتهاي مختلف روز در تقسیمات سلولها تأثیر متفاوت دارد و ساعات اولیه صبح مناسبترین زمان جهت مطالعه کروموزومهاي درمنه اعلام نمود
در این آزمایش نگهداري ریشهها در در محلول کارنوي در یخچال موثرتر از نگهداري ریشه ها در دماي اتاق بود. بهترین نوع رنگ جهت رنگ آمیزي استفاده از استوارسین به مدت 36-48 ساعت بود.
بعد از مشاهده میکروسکوپی تمام تودهها مشخص شد تعداد کروموزوم پایه در آنها 11عدد بوده و 9 توده نوروزك جمعآوري شده در این تحقیق دیپلوئید بوده و عدد کروموزمی آنها 2x =2n=22 بود
شکل شماره -1 نمایی از کروموزومهاي متافازي نوروزك . - 2n=2x=22 -
