بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله به بررسی هنرروایتگرایرانی ازطریق پرده هاي مذهبی قهوه خانه اي پرداخته است. پیشینه " پرده هاي قهوه خانه اي " به هنردوره اسلامی برمیگرددکه به وسیله " نقالها " - بازیگران تک نفره که داستان هاي حماسی را روایت می کردند - استفاده میشده است .فرضیه اصلی این پژوهش تاثیر نوع نگاه و فرهنگ سنتی دوره خاصی از ایران بر تصویر سازي است و بروز آن به شکل پرده هاي روایی قهوه خانه اي است.پرده هاي قهوه خانه اي مذهبی ازتناسبات خاص-پرسپکتیومقامی-لحن تصویرگرانه عامه فهم،رنگهاي پرمتیواستفاده می کردند.پرده هاي قهوه خانه اي رویکرد کاربردي وهنري رادنبال می کنند.این تصویرسازي ها داستانه اي مهم مذهبی رابه نوعی دیگرروایت میکنند به اینصورت که شخصیت ها بیشتر بر اساس نوع نگاه مردم ترسیم شده و بازندگی مردم عجین شده اندو باعث همزادپنداري میشوند. اندازه شخصیتها براساس مقامشان تعیین میشود. اوج پرده ها در دوره قاجاریه و پهلوي است.
واژگان کلیدي:روایتگري اسلامی،پرده هاي قهوه خانه اي،نقالی
نقال و پرده قهوه خانه اش
نقالان داستان هایی از حماسه هاي قومی، ملی، دینی و واقعه هاي تاریخی شبه تاریخی و مذهبی را با کلامی سنجیده و آهنگین و بیانی گرم و رسا در میان جمع مردم و در فضاهاي عمومی یا محفل هاي خصوصی، نقل و روایت می کنند. آنها سخن شناسان حافظ هزار افسانک ها - عناصري ،جابر: ص - 18 هستند این قصه گو ها را در ایران نقال می نامند.اکسل اولریک که تعبیر قواعد حماسی ادبیات قومی از اوست معتقد است قصه گوي قومی کسی است که قصه ها را با پیروي ناخودآگاه از اصول و قواعد حماسی همچون قاعده آغاز و پایان و قاعده تکرار و تجدید و غیره می گفته است. - axel olrik,”epic laws of folk narrative “
in the study of folkore,ed.,bujalan dundes. - ویلیام جنسن معتقد است اجراي قصه گویی قومی چه بسا در دوره هاي مختلف و به دلایل گوناگون یک هنر پیشه ؛ مهارت یا استعدادي جهانی و عمومی است. - - w. edson Richmond,pp .110-118هارولد شویب این نوع قصه گویی را آفرینش روایتی دراماتیک می داند. - - Richard dorson,p.115به عقیده لیندا دگ قصه گو نقل کننده سنت یا عامل انتشار پیام راویان گذشته سنت ، به مجمع قصه گویانی است که خود عضوي از آن است - Emily m. - schossburget,pp.50-52 نقالان نخست از سینه و به صورت شفاهی به روایت داستانی از داستان هاي اسطوره اي رزمی بزمی حماسی و مذهبی... پرداختند و سپس طومار نوشتند . - جابر عناصري: - 19
واژه هاي نقال و نقالی از زمان قاجار در زبان و ادبیات فارسی کاربردي شده است. نقالان در نقل داستان ها و بازنمایی واقعه ها و القاي رخدادهاي هیجان انگیز استعداد و هنر فروانی داشتند و در شیوه بیان طرز نمایش واقعه ها و تقلید حرکات و رفتار صاحب ذوق و هنر بودند آنها در نقل روایت ها به بداهه پردازي می پرداختند و موضوع هاي داستان را با پند و اندرز و مثل و شوخی و لطیفه می آمیختند و در نشان دادن شخصیت هاي داستان بازي و تقلید در می آوردند. اجرایشان به شعر یا به نثر است .در آغاز نقالی ها جنبه ملی داشته و رفته رفته جنبه دینی آن برتري می جوید - محجوب. محمد جعفر ج.1 صص . - 135,136
لباس نقال، لباسی سادهاست و با چوب دستی بر دست که در طول اجراي برنامه براي بازگو کردن صحنههاي نبرد است.طومار نقالی، بیش از آنکه یک اثر مکتوب براي خواندن باشد، نوشتهاي است براي اجرا. بعضاً جملاتی در طومار دیده میشود که فعل ندارد، زیرا نقال با عمل و حرکت آن را تکمیل کرده است.پرده نقاشی قهوه خانه اي پارچه اي است از جنس کتان ,کرباس یا چلوار در اندازه هاي متفاوت که در آن از یک مجلس تا انبوه مجالس متنوع با شیوه خیالی سازي و بدون بعد نقاشی شده است و عمق و فواصل در آنها تابع سنتهاي نقاشی ایرانی است.نوعی نقاشی روایی رنگ روغنی با مضمونهاي رزمی ، مذهبی و بومی است که در دوران جنبش مشروطیت بر اساس سنتهاي هنر مردمی و دینی و با اثرپذیري از نقاشی طبیعت گرایانه مرسوم آن زمان ، به دست هنرمندانی مکتب ندیده پدیدار شد - نجم سهیلا: 328 -
نقاش ، تصویرها را بر اساس شرحی که از زبان نقال می شنید و چنان که در ذهن مردم کوچه و بازار نیز همین برداشت وجود داشت به تصویر می کشید. قهوه خانه ها خواستگاه این نوع نقاشی بودند زیرا سفارش دهندگان این نقاشی قهوه چی ها بودند.انواع نقالی در ایران بر اساس محتوا به دو دسته آیینی و غیر آیینی تقسیم می شود که نقالی آیینی به نقالی حماسی - مثل شاهنامه ها و حماسه هاي دیگر چه از روي طومار و چه از روي شاهنامه - و دینی - موضوعات دینی و مذهبی مثل روضه الشهدا و انواع داستانهاي حاشیه آن - تقسیم می شود.در آغاز نقالی ها جنبه ملی داشته و رفته رفته جنبه دینی برتري جسته می جوید - همان: صص . - 135,136مهم ترین تفاوت نقالی مذهبی و شاهنامه اي در منبع آن است - نجم .سهیلا: - 287براي بررسی پرده ها سنجش احتیاج است.براي سنجیدن به علامت ، معیار و.... نیازمندیم. سنجش شمارش را در پی دارد و تطبیق دو یا چند جسم یا مجموعه جسمها و اشیاء ، حتی اگر هم بر اعداد پایه گذاري شده باشد ، بازهم براي درست تر و دقیقتر بودن به قیاسی سنجشی نیازمند است. - آیت اللهی. حبیب االله. :1377
