بخشی از مقاله
چکیده
بناهای تاریخی و عامالمنفعه ایران یک بخش افتخارآمیز از هنر معماری اسلامی ایران و نیز زبان گویایی از فرهنگ غنی ایرانی و معنویت حاکم بر آن است. دوره صفویه درخشانترین دوره تاریخی معماری ایران است. ایجاد حکومت مرکزی مقتدر و امنیت ناشی از آن ، پیشرفت در فناوری ساختمان ، توسعه شهرها و هنردوستی پادشاهان صفوی ، از جمله عوامل شکوفایی معماری این دوران به شمار میآیند. همپای این شکوه و عظمت ، طراحی و ساخت گرمابهها نیز به اوج رسید. علاوه بر این ، عوامل دیگری همچون اهمیت نظافت ، حرمت آب و نیز رعایت احکام فقه شیعی نیز در توسعه و رشد معماری گرمابهها مؤثر بودهاند. همه اینها ، در کنار خلاقیت و نبوغ هنرمندان و معماران مکتب اصفهان ، باعث پیدایش ویژگی هایی در طراحی معماری گرمابههای صفوی شده است. در این پژوهش »به شناخت و بررسی معماری و تزئینات حمام شاه رکنالدین« در شهرستان دزفول مورد مطالعه قرار گرفته است ، میپردازیم.1
کلمات کلیدی:حمام ، معماری ، تزئینات ، دزفول.
-1 مقدمه
حمامها از دیگر بناهای غیر مذهبی ایران است که در شهرها و روستاهای مختلف احداث شده است - کیانی ، 1384 ، - 14 در بین ادیان مختلف از قدیم الایام آیین شستشو، غسل و تطهیر از اهمیت بخصوصی برخوردار بوده است . طبق مدارک موجود توجه به پاکیزگی و طهارت در ایران زمین به دوران قدیم حتی پیش از زرتشت می رسد . بنابراین نیاز بشر به محلی برای شستشو و تطهیر ، موجب احداث حمامها شده است . - کیانی ، 1383 ، - - 243 فخارتهرانی ، 1366 ، - 166 طبق مدارک باستان شناسی از جمله ی قدیمترین حمامها ، حمامی در تخت جمشید از دوره هخامنشی و حمامی در کاخ آشور متعلق به دوره ی اشکانیان است . - کیانی ، 1384 ، - 14 مردم ایران ، چه پیش و چه بعداز ظهور اسلام به پاکیزگی اهمیت زیادی می دادند اما بعد از ظهور اسلام این موضوع تشدید شده است . به ویژه غسلهای متعدد و وضو برای نمازهای پنج گانه - در زندگی روزمره ی مسلمانان از اهمیت ویژه ای برخوردار شد تا جایی که سخن گوهر بار رسول اکرم - ص - » النظافه من الایمان « شعار هر مسلمان گردید. - پیرنیا ، 1387 ، - 197 - کیانی ، 1384 ، - 14
در شهرهای اسلامی حمامها در گذر گاههای اصلی شهر ، راسته بازارها و کاخهای حکومتی طوری ساخته می شد که برای تامین آب بهداشتی و خروج فاضلاب مشکلی پیش نیاید. شاید بتوان گفت حمامها پس از مسجد و مدرسه یکی از مهمترین بناهای شهری محسوب می شدند . فضای اصلی هر حمام ، شامل بنیه ،میان در و گرمخانه بود .به این ترتیب که هر یک ازفضاهای فوق به وسیله ی راهرو وهشتی از فضای دیگر جدا می شود تا دما و رطوبت هر فضا نسبت به فضای مجاور تنظیم شود . کف حمامها از سنگ مرمر و دیگر سنگها پوشیده شده بود ، ازاره ی حمام با سنگ و کاشی و سَر دَر با سنگ و آجر و کاشی تزیین می شد. از جمله تزئینات داخلی حمامها آهکبری به صورت ساده و رنگی بوده است - مانند حمام گنجعلیخان کرمان ، کردشت میانه و خسرو آقا اصفهانی - - کیانی ،1384، - 14
-2 موقعیت جغرافیایی
مجموعه شاه رکن الدین در شرق خیابان امام خمینی - بین خیابانهای طالقانی و منتظری - در مجاورت جنوب شرقی میدان امام خمینی در داخل مرکز محلهای به همین نام قرار گرفته است. همین حمام شاه رکنالدین در ضلع غربی مجموعه واقع شده است.حمام شاه رکن الدین دارای طول جغرافیایی 32/22/772 و عرض جغرافیایی 48/23/865 و از سطح دریا 209 متر ارتفاع دارد. بررسی مطالعات تاریخی انجام شده ، ساخت این بنا را به دوره صفوی نسبت میدهد. این حمام در تاریخ 1382/2/9 به شماره 8379 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. - پازوکی ، - 1384
حمام شاه رکنالدین دارای راههای دسترسی متعددی میباشد که به صورت خلاصه به آنها میپردازیم :
