بخشی از مقاله
مقدمه
پالیگورسکیت و سپیولیت از گروه رس های الیافی، کانی غالب بخش رس بسیاری از خاک ها و ته نشست های مناطق خشک محسوب میشوند. این کانیها از جمله کانیهای رسی 2:1 هستند که به دلیل گسترش واحدهای سازنده شان در امتداد محور a دارای مورفولوژی سوزنی شکل بوده و لذا کانیهای فیبری خوانده میشوند - سینگر، . - 1989 کانیهای فیبری به دلیل ظرفیت جذب بالا بعنوان حامل آفت کش ها ، حشره کش ها و علف کش ها بکار می روند پالیگورسکیت بعنوان ماده بهسازی در کودهای شیمیایی و یا عامل تعلیقی در کودهای مایع معلق بکار می رود - موری، . - 1999 مطالعات کانی شناسی در مناطق مرکزی، جنوبی و شمال شرق ایران نشاندهنده حضور مقادیر قابل توجهی کانی فیبری پالیگورسکیت در مواد مادری به ویژه رسوبات دوران سوم زمین شناسی، همچنین در افقهای کلسیک و ژیپسیک خاکهای تشکیل شده در این مناطق است - خادمی و مرموت، 1998، فرپور و همکاران، 2002، خرمالی و همکاران، 2005، حجتی و همکاران، . - 2012
شناسایی و بررسی حضور این کانی در مواد مادری سایر نقاط ایران اطلاعات بیشتری در مورد شرایط اقلیم گذشته ایران در اختیار ما قرار خواهد داد.رسوبات ترشیاری در جنوب ایران از گسترش قابل ملاحظه ای برخوردارند - فخاری، - 1372، و بنابراین از جمله مهمترین مواد مادری خاکها در این مناطق محسوب می شوند. جنوب غرب ایران از مناطقی است که تاکنون مطالعات کافی به بررسی حضور کانی پالیگورسکیت در مواد مادری و خاکهای آن انجام نشده است. بر همین اساس اهداف این مطالعه عبارتند از: -1 بررسی حضور کانیهای پالیگورسکیت و سپیولیت در برخی رسوبات ترشیاری جنوب شرق خوزستان -2 بررسی حضور این کانی ها در رسوبات ترشیاری با سنین مختلف زمین شناسی.
مواد و روشها
جهت بررسی حضور کانیهای فیبری - پالیگورسکیت و سپیولیت - در رسوبات ترشیاری جنوب شرق استان خوزستان، نمونهبرداری از 6 سازند با سنین میوسن، میوسن- پلیوسن و پلیوسن صورت پذیرفت. بخش رس نمونهها پس از حذف املاح محلول، گچ، کربناتها، مواد آلی و اکسیدهای آهن آزاد جدا شد و پس از اعمال تیمارهای اشباع با منیزیوم، اشباع با پتاسیم، اشباع با منیزیوم و اتیلن گلیکول و اشباع با پتاسیم و حرارت 550 درجه سانتیگراد ترکیب کانی شناسی آنها با استفاده از دستگاه پراش اشعه ایکس فیلیپس مدل PW1840 تعیین شد. همچنین با استفاده از آب مقطر سوسپانسیون رقیقی - 1:500 - از بخش رس نمونهها تهیه و ریخت شناسی کانیها در بخش رس نمونهها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری Leo مدل 906E مورد مطالعه قرارگرفت.
نتایج و بحث
ارزیابی اولیه خصوصیات فیزیکوشیمیایی رسوبات مورد مطالعه - جدول - 1 نشان میدهد که این رسوبات شور و قلیایی بوده و حاوی مقادیر قابل توجهی آهک هستند که حاکی از تشکیل این رسوبات ترشیاری در محیطی با شرایط شور و قلیایی میباشد.پالیگورسکیت در نمودارهای پراش پرتو ایکس توسط پیک رده اول 10/5 آنگستروم که گاهی با ایلیت بصورت دو شاخه درمیآید و نیز پیک رده دوم 6/4 آنگستروم شناسایی میشود. البته به دلیل نزدیکی پیک 10/5 آنگستروم با پیک 10 آنگستروم ایلیت، معمولا از پیک 6/4 آنگستروم برای شناسایی دقیقتر پالیگورسکیت استفاده میشود - فرپور و همکاران، . - 2002 نتایج حاصل از مطالعات صورت گرفته با پراش سنج اشعه ایکس حاکی از حضور کانی پالیگورسکیت در کلیه رسوبات مورد مطالعه بود - شکل . - 1
بر این اساس، کانیهای کلریت، میکا و کوارتز نیز به صورت همراه با پالیگورسکیت در همه نمونهها مشاهده شد.کلریت کانی غالب همراه با پالیگورسکیت بود. حضور کانی پالیگورسکیت در تمامی نمونهها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری اثبات شد - شکل . - 2 بر این اساس نتایج حاکی از افزایش مقدار کانی پالیگورسکیت در رسوبات با سن پلیوسن نسبت به رسوبات میوسن و میوسن-پلیوسن میباشد - شکل . - 1 کانی سپیولیت در هیچ یک از رسوبات مشاهده نشد. حضور این کانی در ایران بندرت گزارش شد.نتایج حاصل از انجام این مطالعه با تحقیقات صورت گرفته در سایر نقاط کشور - خادمی و مرموت، 1998؛ فرپور و همکاران، 2002؛ خرمالی و همکاران، 2005 و حجتی و همکاران، - 2012
مبنی بر حضور مقادیر قابل توجهی کانیهای فیبری در رسوبات ترشیاری همخوانی دارد. در طول ترشیاری دریاچههای شور و کمعمق جنوب ایران را در بر گرفته که منجر به تشکیل رسوباتی با منشأ دریاچهای، خلیج دهانهای و رودخانهای گردید - آفا نباتی، . - 1385 اعتقاد براین است که این شرایط محیط مناسبی برای تشکیل کانیهای رسی سیلیکاته فیبری فراهم کرده است - خادمی و مرموت، . - 1998 حجتی و همکاران - 2012 - با مطالعه رسوبات ترشیاری ایران مرکزی اظهار نمودند که شرایط ژئوشیمیایی دریای تتیس طی ترشیاری و با حرکت از پالئوسن به پلیوسن به تدریج برای تشکیل کانی پالیگورسکیت فراهم شده است.
منابع
آقا نباتی، ع. . 1385 زمین شناسی ایران، سازمان زمین شناسی کشور.
فخاری، م. .1372 نقشه زمین شناسی 1:250000 منطقه بهبهان برگرفته از مطالعات زمین شناسی شرکت ملی نفت ایران.
