بخشی از مقاله
چکیده
فناوری اطلاعات در جهان با سرعت چشمگیری درحالتوسعه بوده و تمامی فعالیتهای روزمره بشر را تحت تأثیر قرار داده است. در حوزه شهری، شهرداریها در حال دگرگون کردن ارائه خدمات شهری هستند. همچنین پیشرفتهایفنّاورانه در زمینه فناوری اطلاعات، موجب خلق فضای مجازی شدهاند. هدف این پژوهش، بررسی روابط و تأثیرات بین عوامل مؤثر بر آمادگی الکترونیکی شهرداری بیرجند برای استقرار شهر الکترونیک می باشد.
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نوع پیمایشی است. به این منظور، عوامل موثر بر آمادگی الکترونیکی با مرور ادبیات شناسایی و از طریق غربالگری تایید و انتخاب شدند. سپس پرسشنامه ای طراحی و با نظر سنجی از متخصصین و خبرگان شهرداری و حوزهی خدمات شهری و آگاه به موضوع پژوهش، چگونگی و میزان تأثیر عوامل بر یکدیگر با استفاده از روش دیمتل فازی مشخص گردید. این نتایج میتواند به تصمیمگیرندگان و سیاستگذاران در برنامه ریزی برای ایجاد آمادگی الکترونیکی شهرداری برای استقرار شهر الکترونیک کمک کند.
مقدمه
اطلاعات و اطلاعرسانی، مهمترین ابزار استراتژیک برای مدیریت و اداره صحیح همه واحدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی محسوب میشود. در این راستا شهرها با توجه به عمق وظایف و پیچیدگی روابط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر تعاملی حاضر از اهمیتی دوچندان برخوردارند. به دلیل اهمیت اطلاعات در فرآیند تصمیمگیری، فناوری اطلاعات در جهان با سرعت چشمگیری درحالتوسعه است و تمامی فعالیتهای روزمره بشر را تحت تأثیر قرار داده است. در حوزه شهری، شهرها و شهرداریهای الکترونیکی یکی پس از دیگری در حال ظهور هستند و در آیندهای نزدیک خدمات شهری راکاملاً دگرگون میکنند.
گسترش شهرها به همراه افزایش جمعیت و توسعه کالبدی در شهرها سبب شد کنشها و فعالیتهای شهروندان در عرصههای اجتماعی و اقتصادی با شدت و تراکم بیشتری انجام شود. بهعبارتدیگر باعث افزایش حجم فعالیتهای شهروندان درون عرصههای فضایی و کالبدی در شهرها شده است. با ایجاد شهر الکترونیک برای تعاملات اقتصادی، اجتماعی برای شهروندان، کسب و کارها و دولت ایجاد فرصتهای جدید می شود.
زندگی شهری آسان، بهره وری بالا و سطح کیفی و کمی خدمات افزایش می یابد. راه و رسم جدیدی برای ارتباط دولت و شهروندان و ادارهی حکومت ها بوجود میآید .[1] دولت ساده، شفاف، اخلاق مدار، محاسبه پذیر و پاسخگو میشود. برای حرکت به این سمت باید الگوی مناسب با توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی برای ایجاد آمادگی الکترونیکی به شهروندان ارائه دهیم. باید در مورد زیرساختها و جایگاه و شرایط شهر شناخت پیدا کنیم و الزامات آمادگی الکترونیکی را بدانیم و در یک کلام برای برآوردن نیاز شهروندان استراتژی بلند مدت داشته باشیم .
ادبیات تحقیق
اصطلاح شهر دیجیتال برای اولین بار در سال 1994 میلادی در اجلاس شهر دیجیتال اروپا مطرح شد. در سال 1996 میلادی نیز پروژههایی تحت این عنوان در تعدادی از شهرهای توسعهیافته اروپایی - مانند آمستردام و هلسینکی - به اجرا درآمد. پسازآن در ایالاتمتحده آمریکا نیز تلاشهایی در این زمینه صورت گرفت که نتیجه آن ارائه چند شهر دیجیتال بود.
در شهر الکترونیک تمام خدمات موردنیاز شهروندان از طریق شبکههای اطلاعرسانی تأمین میشود. بدین ترتیب دیگر نیازی به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولت و نهادهای خصوصی نیست. در چنین شهری ادارات دیجیتالی جایگزین ادارات فیزیکی میشوند و سازمانها و دستگاههایی همچون شهرداری، بانکها، بورس و ... بیشتر خدمات خود را بهصورت مجازی و با استفاده از تکنولوژیها و فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به مشتریان خود ارائه میدهند.
شهرداری الکترونیکی سازمانی است که با بهرهگیری از فناوری اطلاعات، خدمات خود را در حوزه وظایف شهرداری سریع، آسان، قابلدسترس و ایمن به شهروندان ارائه میدهد. این خدمات بهصورت شبانهروزی و بیشتر از طریق شبکه جهانی اینترنت ارائه میشود. در شهرداری الکترونیکی وظایف زیر باید انجام شود: تأمین و بهروزرسانی اطلاعات، ارائه خدمات آنلاین، تبادلات اطلاعات اجتماعی . از مزایای اقتصادی پیادهسازی طرح شهرداری الکترونیکی میتوان به کاهش هزینههای تردد شهری، افزایش سرمایهگذاری درنتیجه گسترش ارتباطات جهانی، صرفهجویی در مصرف سوخت و تسهیل انجام امور اقتصادی به خاطر 24 ساعته بودن ارائه خدمات اشاره کرد.
کاهش زمان اتلاف شده شهروندان در ترافیک، عرضه بهتر خدمات، توزیع عادلانهتر امکانات، کاهش آلودگی محیطزیست، افزایش اشتغال و بهبود مدیریت پایدار شهری از ویژگیهای اجتماعی شهرداری الکترونیکی است. مهمترین اثرات فرهنگی این شهر نیز شامل اطلاعرسانی سریع، انتشار نشریات الکترونیکی برای شهروندان، آموزش مجازی، ایجاد کتابخانه دیجیتالی و ایجاد نوعی جهاننگری است که به افزایش رفاه و ارتقای فرهنگ کمک میکند. عوامل متعددی، زمینههای لازم برای تحقق این امر را فراهم میآورد که همگی ناشی از فناوری و پیچیدهترشدن بشر است و دولت ها برای پاسخ به این پیچیدگی ناگزیرند که اقدام به ایجاد شهرداری الکترونیک کنند.
مهمترین این عوامل عبارتاند از: رشد فناوریهای جدید و بهویژه فناوری اطلاعات، سرمایهگذاری بنگاههای اقتصادی در بخش فناوری اطلاعات، رشد اینترنت و فراگیری عمومی استفاده از آن،تغییر انتظارات شهروندان و بنگاههای اقتصادی، جهانیشدن و فشارهای ناشی از رقابت اهم منافع استفاده از روش نوین در ارائه خدمات به شهروندان عبارتاند از: ارائه خدمات به شهروندان در هر جا و زمان و به هر شکل ممکن، امکان دریافت یا خرید تک ایستگاهی خدمات دولتی برای دیگر اداره دولتی، امکان حسابرسی و مواخذه خلافکاران، کنترل فرآیندها و روشهای اجرای کار، شفافیت کارها و اطلاعات برای مردم و کاهش احتمال اعمالنظر شخصی، بهبود راندمان و عملکرد دستگاههای دولتی، کاهش اتلاف وقت و هزینه شهروندان و بنگاهها.
معرفی محل موردنظر شهرستان رجَندبی در استان خراسان جنوبی ایران واقع شدهاست. این شهرستان از شمال به شهرستان قاینات، از شرق به شهرستانهای درمیان و سربیشه، از جنوب به شهرستان نهبندان و استان کرمان و از غرب به شهرستانهای سرایان و طبس محدود است - سامانه مرجع اطلاعاتی بیرجند - . مرکز این شهرستان، شهر بیرجند است.
شهر بیرجند همچنین مرکز استان خراسان جنوبی بوده و در سال 1390، جمعیت شهری بالغبر 200 هزار نفر داشتهاست و با احتساب جمعیت حاشیهنشین، شهر بیرجند بالغبر 230 هزار نفر جمعیت دارد و شهری زیبا با امکاناتی مناسب میباشد. شهرداری بیرجند در سال 1310 تأسیس گردید. تعداد پرسنل شهرداری در بدو تأسیس حدود 12 نفر بود که امورات مختلف شهر را عهدهدار بودند. هماکنون شهرداری بیرجند با 1107 نفر پرسنل و نه سازمان تابعه و 2 منطقه و 4 ناحیه دارای درجه 9 شهرداریها است. وسعت حوزه خدماتی آن 3362 هکتار و حوزه استحفاظی آن 14847 هکتار میباشد.
با توجه به لزوم ایجاد شهر الکترونیک شهرداری شهر بیرجند هم از این قانون مستثنی نیست و درصدد تحقق این امر برآمده است. ازآنجاکه اتخاذ تصمیم صحیح و بهموقع میتواند تأثیر بسزایی در زندگی افراد داشته باشد ضرورت وجود یک تکنیک قوی که بتواند انسان را در این زمینه یاری کندکاملاً محسوس است. ابعاد این تحقیق عبارت است از: بعد سیاسی، حقوقی، بعد زیرساختاری، فنی ، بعد اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، بعد آمادگی سازمانی شکل 1 مدل مفهومی تحقیق را نشان میدهد.
روش تحقیق
این پژوهش برحسب گردآوری داده ها از نوع توصیفی میباشد. همچنین با توجه به اینکه سازمان میتواند از نتایج این تحقیق استفاده نماید، نوع این تحقیق برحسب هدف، کاربردی میباشد. جامعه موردبررسی این پژوهش بخش فناوری اطلاعات و مدیریت شهرداری بیرجند میباشد که جامعه آماری پژوهش را مدیران و کارشناسان ارشد سازمانو کاملاً آگاه به موضوع تشکیل میدهد که زیرگروه خبرگان سازمان بهحساب میآیند. جامعه آماری در این پژوهش دو گروه است. گروه اول مدیران و کارشناسان ارشد سازمان به تعداد 20 نفر بودند که برای بومیسازی مدل و بررسی روایی محتوایی مدل و معیارها و همچنین بررسی محتوایی که با استفاده از مدل ریاضی غربالگری گردید، استفاده شد.
