بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی فرصتها محیطهای شبانهروزی دانشگاه فرهنگیان شهرستان اندیمشک در سال تحصیلی -98 1397 بود. روش پژوهش توصیفی-پیمایشی است. در این پژوهش کلیه دانشجویان شبانهروزی دانشگاه فرهنگیان امام رضا - ع - اندیمشک مشتمل بر 140دانشجو جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل میدهند. در این پژوهش برای تعیین حجم نمونه دانشجویان با توجه تعداد کم از روش تصادفی ساده و در دسترس استفاده شد.
در این پژوهش از پرسشنامه بسته پاسخ محقق ساخته شامل سوالاتی در خصوص فرصتهایی که در محیط خوابگاههای دانشگاه شبانهروزی وجود دارد استفاده شد. این پرسشنامه در طیف پنج گزینهای لیکرت تنظیم خواهد شد. مولفهها وگویههای این پرسشنامه از ادبیات پژوهش و مصاحبه با متخصصان این حوزه استخراج شد. برای تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش از آزمون T تک گروهی و تکنیک تاپسیس برای رتبهبندی مولفههای مربوط به فرصتهای محیط خوابگاههای استفاده شد. در این پژوهش 14 فرصت در محیطهای خوابگاهی دانشگاه فرهنگیان شبانه امام رضا - ع - اندیمشک شناسایی شده است.
مقدمه
ورود به دانشگاه در زندگی فرد واقعه مهمی محسوب میشود، چرا که برشغل، درآمد، روابط اجتماعی و احتمالاً انتخاب همسر او در آینده مؤثر واقع میشود. اگرچه در گذشته ورود به دانشگاه در انحصار معدودی از برگزیدگان بود، در جهان معاصر، به دانشگاه نرفتن بیشتر یک قصور شخصی تلقی میشود و ورود به دانشگاه با بهره هوشی فرد و پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده او در ارتباط است.
هر قدر که دانشجو دارای بهره هوشی بالاتری باشد و والدین او از رفاه بیشتری برخوردار باشند احتمال این که او به دانشگاه برود بیشتر است. اعم از این که دانشجو در یک دانشگاه بزرگ به تحصیل بپردازد، و یا در یک مؤسسه آموزش عالی کوچک، بیتردید محیط آموزش عالی افق ذهنی او را گستردهتر میکند و در نظام پیشداوریها و ارزشهای اجتماعی مورد قبول او دگرگونیهای به وجود میآورد. صرف نظر از این که علت، آموزش دانشگاه به حساب آید، و یا پختگی ذهن و یا صرفاً دوری بیشتر از خانواده، آن چه که قابل تعمق است تغییراتی است که در نگرشهای اجتماعی دانشجو به وجود میآید
دوران نوجوانی مقطع بسیار حساسی از زندگی است که دوران هر فردی با تغییرات گسترده و ساختاری روبرو است - قلی زاده، . - 1388 مطالعات نشان داده است که در سالهای اخیر مشکلات عاطفی و روانی در میان دانشجویان روند صعودی نگران کنندهای داشته تا جایی که پدیدههای نابهنجاری نظیر خودکشی، اعتیاد، بزهکاری، ترک تحصیلی و افت تحصیلی و... به صورت موانع جدید، پیشرفت دانشجویان را تحت تاثیر قرار داده است - یانگ، چو،بیتی، لی و چو،. - 2005 با توجه به اینکه جامعه کنونی ما را بیشتر جوانان و نوجوانان تشکیل میدهند حفظ سلامت جسمی و روانی آنها حائز اهمیت است.
برخورد پرسنل دانشگاه به خصوص در سرپرست شبانهروزی که دانشجویان زمان بیشتری را در آنها سپری میکنند نقش بسزایی را دراین راستا بازی میکند - حسینی، موسوی و رضازاده،. - 1382 خوابگاه شبانه روزی به منظور ایجاد فرصت مناسب برای تحصیل دانشجویان روستایی و حاشیه نشین شهرها تاسیس شد
بی توجهی به وضعیت نوجوانانی که در این خوابگاهها تحصیل میکنند ممکن است عواقت نامطلوبی به دنبال داشته باشد. چرا که آنها در سنین دوران جوانی خود را شروع و طی می نمایند و این دوران با تغیرات ژرف روانشناختی، زیست شناختی و اجتماعی خاصی همراه است. این امر به خصوص در نوجوانانی که مجبور هستند دور از خانواده و با جامعهای غیر از خانواده ارتباط تنگاتنگی داشته باشند مهمتر است. این محیط اجتماعی میتواند تاثیرات بسیاری بر آنها داشته باشد
به تعبیر استعاری بچر، فرهنگ دانشگاهی، قلمروها و مرزهای اجتماع علمی را مانند یک قبیله مشخص میسازد. بچر از آن جهت استعاره »قبیله« را به کار میبرد که »در اجتماعات دانشگاهی نیز مانند یک قبیله، میتوان الگوهای فرهنگی، زبان، قلمرو و سرحدات، باورها و ارزشهای متمایز از دیگری را شناسایی کرد. همانطور که افراد عضو قبیله دارای هویت قبیلگی خاص هستند، اعضای اجتماعات علمی نیز دارای هویت قابل شناسایی ویژهاند
از این رو، مهمترین وجه فرهنگ دانشگاه کارکرد آن در هویت سازی است. »هویت دانشگاهی« اشاره به »فرد متمایزیی« دارد که دارای تاریخ منحصر به خود است و در درون چارچوب اخلاقی و مفهومی قرار گرفته است که او را در درون نهادها یا »اجتماعات معین و تعریف شده« ای قرار میدهد. در درون این موقعیتها و اجتماعات است که فرد به جستجوی احترام و اعتبار که برای فرد دانشگاهی اهمیت دارد میپردازد
یکی از امکانات و ویژگیهای مهم خوابگاههای شبانهروزی، ارتباط و تعاملات افراد مختلف از فرهنگها و خانوادههای متفاوت است. چنین فضایی بویژه در خوابگاهها باعث رشد تواناییها و مهارتهای ارتباطی فرزندان میشود که بهاندازه درس دانشگاهی ارزش دارد. دانشجویان در بسیاری از موارد، بهترین کمکها و حمایتها را چه در زمینه امور درسی و چه در زمینه مسائل و مشکلات دیگر از یکدیگر دریافت میکنند
رفتن به دانشگاههای شبانهروزی چیزی بیشتر از رفتن به دانشگاه است. سن جدایی و استقلال است. رفتن به دانشگاه شبانه-روزی قدم مهمی در بزرگسال شدن است. دانشگاه فقط جایی برای یادگیری علم و دانش یا فن و حرفه نیست، بلکه راهی برای کشف زمینههای مورد علاقه زندگی است. راهی برای یافتن خویش و ابعاد مختلف خویش است. سفری است که دانشجو در طی آن خود، مردم و جهان اطراف را کشف میکند
دانشگاههای شبانهروزی از جمله دانشگاهی هستند که به منظور ایجاد فرصت مناسب برای تحصیل دانشجویان روستایی و حاشیه نشین شهرها، جلوگیری از مهاجرت دانشجویان مناطق روستایی و خانوادههای آنها به شهرها، جلوگیری از هدر رفتن استعدادهای افراد در مناطق محروم به دلیل نبود مراکز آموزشی مناسب و فراهم کردن زمینه تربیتی نیروی انسانی مورد نیاز تأسیس شد. هر ساله بسیاری از دانشجویان خانه را برای ورود به این نوع مدارس ترک میکنند و با فرصتها، چالشها و محرکهای بسیاری همچون جابهجایی روبرو میشوند. دانشجویان شبانهروزی در جریان جابه جایی و انتقال از خانه به محیط شبانهروزی، غربت زدگی را تجربه میکنند. جوانان مدارس شبانهروزی به دلیل جدایی طولانی مدت از والدین و فرهنگ خود به احتمال بیشتر دچار غربت زدگی و اضطراب جدایی میشوند
برخی محققان معتقدند که تحصیل در دانشگاه شبانهروزی فرصت تعامل والدین و فرزندان را بسیار کاهش داده و موجب میشود برخی مهارتهای فکری و اجتماعی فرد کمتر از همسالان خود در دانشگاه عادی رشد کند و زمینه برای تجربه مشکلات بین فردی در این گروه از جوانان، فراهم میشود. تجربه مشکلات بین فردی در جوانان، به فقدان تعاملهای بین فردی موفقیت آمیز با همسالان و والدین و نیز عدم وجود جرأت ورزی در، آنها اطلاق میشود
پژوهشها نشان میدهند که خوابگاههای دانشجویی نقش مهمی را در رشد فردی و شغلی دانشجویان ایفا میکنند. دانشجویان که در محیط خوابگاهی زندگی میکنند، تعامل بیشتری با سایر دانشجویان و اعضای هیأت علمی دارند و در نتیجه، مهارتهای زندگی در آنان تقویت میشود. خوابگاههای دانشجویی در دانشگاه معتبر جهان ابزاری برای رشد دانشجویان محسوب میشود. چنین دانشگاهی بر ایجاد محیطی تأکید میورزند که افراد بتوانند فرصت بیشتری را به یادگیری و تحقیق اختصاص دهند
دانشجویان برای اینکه بتوانند در برابر فشارهای اقتصادی، به ویژه هزینههای مسکن و فشارهای کلیسا، در امان باشند، اتحادیه1هایی تشکیل دادند. دانشجویان میتوانستند در قالب گروههایی کوچک، در محیطهایی که اجاره کرده بودند بهطور گروهی به کسب علم بپردازند و علاوه برآن، هزینههای مسکن خود را نیز کاهش دهند. تشکیل جوامع یادگیرنده، مختص و منحصر به دانشگاه غربی نبوده، بلکه در مراکز علمی اسلامی نیز از بیش از یکهزار سال قبل جایگاه ممتاز و ویژهای داشته است.
سابقه ی تشکیل چنین جوامعی در حوزههای علمیه اسلامی دست کم به هزار سال پیش باز میگردد. هیچ مدرسهای را در عالم اسلامی بدون »حجره« نمیساختند. رسم چنان بود که حکومت، یا یکی از افراد متمول، زمینی را وقف ساختن و احداث مدرسه میکرد. بهترین و ماهرترین معمار شهر دعوت میشد تا کار ساخت دانشگاه را برعهده گیرد. عناصر اصلی و همیشگی مدارس اسلامی عبارت بودند از حوضی در میانه، برای وضو گرفتن؛ حجرههایی در گرداگرد، برای اقامت و سکونت طلبهها؛ یک یا چند مدرس، که در حکم سالنهای آمفی تئاتر امروزین بود و اساتید در آن تدریس میکردند. در مدارس بزرگتر و معتبرتر کتابخانههایی نیز ساخته میشد و برای تأمین آب آشامیدنی طلبهها، به آب انبار نیز مجهز میگردید.
هر طلبه ای، اگر میخواست رشد در کسب علم داشته باشد، مجبور بود با یک یا دو نفر دیگر "مباحثه" کند. این مباحثه فرصتی بود برای تکرار درسی که استاد در همان روز داده بود. گروهی از طلبهها که با یکدیگر مباحثه میکردند، و معمولاً دو یا سه نفر بودند، »هم مباحثهای« نامیده میشدند. در بهترین وضعیت، تمامی این چند نفر هم مباحثهای در یک حجره سکونت میکردند تا بتوانند اوقات درسی خود را با یکدیگر هماهنگ سازند. عموم طلبهها درسی را که اینک فرا میگرفتند، در سال بعد به کسانی که در مراتب پایینتری بودند تعلیم میدادند. تقریباً هر طلبه، از سال دوم و سوم تحصیل به بعد، هم تعلیم میدید و هم تعلیم میداد. معمولاً افراد در این گروهها در کنار یکدیگر زندگی میکنند و به طور منظم با هم تعامل آزاد دارند
یکی از مهمترین مصادیق جوامع یادگیری، خوابگاههای دانشجویی است. ایجاد جوامع یادگیری در خوابگاههای دانشجویی جایگاه بسیار ویژهای دارد. هدف از این امر برداشتن مرزهای موجود میان اندیشه و زندگی، و زندگی اجتماعی و علمی است. دانشگاهها تشکیل جوامع یادگیرنده، روح تازهای به خوابگاههای دانشجویی بخشیده اند.
