بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی این نوشتار، شناسایی منابع جدید برای بهبود مشارکتهای همگانی و ارائه راهکاری عملی در کمیته امداد امام خمینی - ره - گیلان است. نویسندگان، بعد از تعاریف واژگان و نگاهی به مفاهیم نظری، به راهکاری عملی با عنایت به امکانات موجود و سرمایههای اجتماعی که در جامعه با کهن و غنی ایرانی بهویژه در گیلان زمین وجود دارد، به مشارکت بیشتر در امور مالی و نیکوکاری کمیته امداد پرداخته و پیشنهادهای لازم ارائه نمودهاند. مهم ترین منابع شناساییشده: حملونقل جادهای، ترانزیت کالا، طرح مسافران نوروزی، طرح یلدایی ومسافرومنابع مشابه است.
برای جذب آنها طرحی به نام طرح تندرستی پیشنهادشده که در نخستین گام تأسیس بیمارستان برای کمیته امداد امام خمینی گیلان مدنظر است. مسئولان و متصدیان استان با مساعدت، همیاری، هماهنگی و مدیریت مناسب میتوانند، با جذب منابع این پروژه پیشنهادی پایدار و نیکو را، موردبررسی ودرصورت تصویب، عملیاتی نمایند. تا با توجه به باهمت و همدلی متولیان و مشارکت عمومی با ساختار تعریفشده، دریک بازه میانمدت به اجرا و بهرهبرداری برسد و همانند سایر طرحهای کمیته امداد، مددجویان و نیازمندان از آن بهره مند شوند و کمیته امداد هم ضمن ارائه خدمات به افراد تحت پوشش و سایر هم میهنان، به درآمد مستمر و پایدار نائل آید و از این طریق هم به نیازمندان کمک نماید
.1طرح مسئله
مشارکت1 به معنی باهم شریک شدن [1] و شرکت کردن یا شرکت [2] آمده است؛ اما مفاهیم متنوعی درکاربرداجتماعی آن مستفاد میشود. مشارکت به مفهوم به کار گرفتن منابع شخصی بهمنظور سهیم شدن در یک اقدام جمعی است .[3] مشارکت عملی جمعی، آگاهانه و داوطلبانه است که دربردارنده دخالت شهروندان در امور عمومی و در سطوح مختلف تصمیمگیریهای اداری، سیاسی و انداختن رأی به صندوق تا مساعدت مستقیم به ارضای نیازهای اجتماعی و همچنین دخالت مردم در کارکرد سازمانهایی است که حیات کاریشان به آن بستگی دارد
مشارکت فرا گردی است که از راه آن مردم به دگرگونی دست می یابند و دگرگونی را در خود پدید می آورند .[5] مشارکت به صورتهای مستقیم در دین اسلام نیز آمده تا جای که خداوند متعال در سوره مائده، مسیر وجهت همکاری و تعاون را مشخص نموده و میفرمایند: »و تعاونوا علی آلبر و التقوی ولاتعاونوا علی الاثم و العدوان واتقواالله ان االله شدید العقاب« درراه نیکی و تقوا با یکدیگر همکاری کنید، در گناه و تعدی دستیار هم نشوید و از خداپرواکنید که مجازات خدا شدید است.
گاهی نیز مشارکت در برخی شرایط برای افراد وظیفه شناخته شده است مانند دادن زکات .[7] در آیات دیگری هم آمده، اگر نیکی کنید به خود نیکی کردهاید »ان احسنتم احسنتم لانفسکمو...[8]«؛ و دردهها آیه دیگر نیز به مشارکت و نیکی یادشده است
هکذا، بخش اساسی و مهمی از زندگی پیامبر اسلام - ص - و اهلبیت و ائمه اطهار - ع - را خدمات رسانی به خود اختصاص داده است. بهعنوان نمونه نبی مکرم - ص - میفرماید: نیکی موی دارایی است، نیکی روی دارایی است، نیکی زبان دارایی است و دارایی هم دارایی است [10]؛ اما در دنیای امروز، مشارکتمعمولاً بهصورت عام و یا به صورت ترکیبی، مانند مشارکت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی [11] بحث می شود؛ که مشارکت اجتماعی حوزه وسیعی از فعالیتها را در برمیگیرد مثل عضویت، همکاری و فعالیتهای فردی و جمعی افراد جامعه در انجمنها و تشکلهای دولتی و غیردولتی اعم از انجمنهای مذهبی، علمی، اجتماعی، اقتصادی، حرفهای، شغلی، انجمنهای محلی، منطقهای و ملی، احساس مسئولیت در قبال همنوعان از طریق احترام به حقوق مشروع و قانونی آنان، شرکت و همکاری در برگزاری مراسم و جلسات مختلف خیریه اعم از مجالس، اعیاد ملی-مذهبی و غیره.
تنها بابیان تعاریف و مفاهیم، مشارکت محقق نمیشود؛ زیرا »مشارکت اجتماعی برای تحقق، نیازمند بستری مناسب است و بدون آن جریان نمییابد. بستر مناسب برای مشارکت اجتماعی مردم و تقویت جامعه مدنی و نهادها و فرایندهای وابسته به آن است؛ و رمز موفقیت جامعه مدنی در ایجاد و نهادینه کردن نهادهای مشارکتی نهفته است و مشارکت واقعی مردم به تقویت جامعه مدنی منجر میگردد. ویژگیهای داوطلبانه، آگاهانه و ارادی بودن، مشارکت اجتماعی را به جامعه مدنی پیوند میدهند.
انجمنهای داوطلبانه بستری مناسب برای جذب مشارکت اجتماعی فراهم میکنند. اتحادیههای صنفی، احزاب سیاسی، بنگاههای اقتصادی، خصوصی، شرکتهای تعاونی، گروههای هنری، مطبوعات، مؤسسات خیریه و حتی اجتماعات محلی مشتمل بر ساکنان یک خیابان و محله می توانند مثالهایی از نهادهای مدنی باشندزیرا مشارکت اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با جامعه مدنی دارد.[14]« اما »بنیادیترین اندیشه زیر ساز مشارکت، پذیرش اصل برابری مردم است و هدف از آن، همفکری، همکاری و تشریک مساعی افراد در جهت بهبود کمیت و کیفیت زندگی در تمامی زمینههای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است؛ و این اصلی ترین شرط و تحقق توسعه پایدار و همهجانبه است.
« بنابرهمین اصل، مشارکت وهم یاری درنهادکمیته امداد امام بهخوبی نهادینهشده، بهطوریکه با مشارکتهای همگانی، تاکنون حدود 50 طرح، با توجه به خطمشی و هدف اصلی کمیته امداد که توانمندسازی افراد کمبضاعت و محرومین جامعه از طریق کمک های فرهنگی و توسعه سطح تحصیل و آموزش، ایجاد فرصتهای شغلی بیمه تأمین اجتماعی و درنهایت خودکفایی و خروج افراد از حمایت [16] است؛ که در آن عملیاتی شده است.
با عنایت به کثرت مددجویان این نهاد، شناسایی و افزودن منبع جدید به منابع قبلی، این نهاد را در دستیابی به اهدافش در یاریرسانی، جدیتر و استوارتر نماید. لذا، نیازمند طرحهای جدید و پایدار و نیک و جاودان است. در این راستا، معاون کمیته امداد درپنل تخصصی این نهاد گفت »مأموریت اصلی این نهاد، نهفقط جذب منابع مالی جهت تأمین نان شب فقرا که مجموعه مدیریت احسان و نیکوکاری و درواقع مدیریت خدمات اجتماعی در جامعه است که فراز بسیار متعالیتری از مرحلهای است کهصرفاً دغدغه نان مردم را داشتیم[17]«؛ اما اجرای طرحهای خدماتی، مستلزم جذب منابع - مادی و انسانی - و کمکها هدایا است و این هم نیازمند برنامهریزی علمی و مدون بهصورت میانمدت و بلندمدت است.
در مقوله برنامهریزی و آیندهنگری و کمکهای پایدار، استان گیلان با برخورداری از مؤلفههای سرمایه اجتماعی - اعتماد اجتماعی انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی - [18]، بستر مناسب، ابزار و پتانسیل لازم برای ایجاد طرحهای بزرگ و پایدار است؛ بنابراین نیازمند راهکارهای جدید شبکهای و مستدام برای کمک به مددجویان و جامعه هدف کمیته امداد است؛ زیرا هماکنون جمعیت تحت پوشش آن، در استان گیلان »حدود 120 هزار خانوار با جمعیت تقریبی 215 هزارنفری است[19]«؛ اما هریک از مددجویان مشکلات خاصی دارند که بیماری نیز یکی از این مشکلات است و نیازمند امکانات ویژه برای خدماتدهی به آنان است.
کمیته امداد با توجه به اهداف آنکه 14/12/1358 درزمان حضرت امام خمینی - ره - شکل گرفت [20]، اکنون فاقد بیمارستان، درمانگاه، ورزشگاه، آژانسهای مسافرتی، فروشگاههای زنجیرهای، بانک یا موسسههای اعتباری، تالار عروسی و سایر خدمات عمومی مشابه ملکی در گیلان است. فقدان چنین متعلقات، ضرورت تأسیس چنین ابنیهای را قابلدرک میکند. چون8.9 درصد جمعیت گیلان که تحت حمایت کمیته امداد هستند[21]، حدود 57» هزارنفری - تقرباًی - %25 آنان بیمارند[22]« که هزینه بالایی صرف امور درمان آنها می شود.زیرا خود کمیته امداددرگیلان فاقد بیمارستان است .این موضوع به نظر نگارندگان، مسئلهای است که تاکنون به آن جامعه عمل پوشانده نشده است. اگرچه به این نوع اقشار کمک شده ، اما گذرا و مقطعی است؛ و لازم است کارکرد مشارکت همزمانی بروز کند .
اندیشمند آلمانی کورت لوین2 - 1890-1947 - معتقد است »:مشارکت، احساس وابستگی و علاقهمندی را تقویت میکند، به درون کوششهای گروهی میکشاند.مشارکت فرهنگ سکوت را می شکند. مشارکت انسان را به گفتمان وامیدارد و راه را برای پدیدار شدن سرمایههای فکری هموار میکند.مشارکت شنیدن صدای دیگران را آسان می سازد.مشارکت رشد و توسعه را شتاب میبخشد و بهرهوری را افزایش میدهد.مشارکت مشکل کمبود سرمایه و نیروی انسانی دولتی را برطرف میکند و در اجرا و حفاظت از پروژههای توسعه، سازمانهای دولتی را یاری میرساند؛ و اینکه هرگاه انسان در پدید آوردن امری مشارکت کند، از آن پشتیبانی خواهد کرد.
«بنا بر آنچه نگارش شد و با عنایت به سرمایه اجتماعی غنی ایرانیان ،مکاتب ساختگرایی ، کارکردگرایی و دیدگاههای فرهنگی و روانشناسی [24] نگارندگان،طرحی در بازه میانمدت به نام طرح تندرستی که شبکه آن به درازمدت و پایدار منتج می شود، به نهاد مقدس کمیته امداد پیشنهاد مینمایند تا شعاع خدمات دهی آن باثباتتر شود. در طرح تندرستی، در نخستین گام ، تأسیس بیمارستانی در گیلان - در شهر رشت - به نام کمیته امداد مدنظر است.این پیشنهاد با تکیه به توانمندیها و سرمایه نیروی انسانی پزشکی و مشارکتهای مردمی استان مطرح شده است.
از طرفی جمعیت پزشکی گیلان ازنظر ابزار و سرمایه اجتماعی و انسانی - کمی و کیفی - و مؤلفههای مربوطه،به نحوی مقتدر است که زمینه و بستر لازم برای ایجاد یک بیمارستان در گیلان را به سهولت می تواند پوشش دهد . ازلحاظ مادی هم با عنایت به منابعی که در این مقاله به شرح آنها پرداخته میشود،جذب آنها بهراحتی قابلدسترسی و حصول است.
