بخشی از مقاله
خلاصه
آمار تلفات جانی و خسارات مالی تصادفات در کشور ما قابل توجه است. جهت کاهش تلفات و خسارات ناشی از تصادفات، باید نقاط حساس و حادثه خیز شناسایی گردد، آمل یکی از شهرهای استان مازندران در ایران است. این شهر با 271269 نفر جمعیت از مراکز مهم جمعیتی، فرهنگی، گردشگری، صنعتی و تاریخی ایران به شمار میآید. ارتباط بین دو شهر آمل و بابل از طریق دو محور آمل - بابل جدید و قدیم صورت می گیرد. محور قدیم آمل – بابل از پل شهید حیدری کمربندی آمل - شادمحل - شروع و با امتداد به سمت شرق تا نزدیکی پل محمد حسن خان امتداد یافته و از آنجا به شهر بابل در نزدیکی میدان ولایت متصل می گردد. این محور با عرض 45 متر از نوع دوخطه دوطرفه و با عملکرد راه اصلی درجه دو می باشد. در حال حاضر این محور وظیفه ارتباط بین روستا های منطقه و شهر آمل و بابل را بر عهده دارد.
با توجه تعداد زیاد روستاها و جمعیت بالای آن ها حجم تردد در این محور قابل توجه می باشد، طبق آمار بدست آمده تصادفات حادثه خیز بسیاری در این محور اتفاق می افتد. تشخیص نقاط حادثه خیز بوسیله مدل ها و روش های گوناگونی انجام می شود. ازجمله این روش ها روش فراوانی تصادفات، نرخ تصادفات و شدت تصادفات می باشد، در این مطالعه با استفاده از این سه روش بر اساس معیار های ناثیرگذار در هر یک و بر اساس آمار تصادفات بدست آمده از پزشکی قانونی در دو سال گذشته نقاط حادثه خیز محور شناسایی می شوند. همانطور که انتظار میرفت با بازدید و مطالعات میدانی مشخص می شود که نقاط معرفی شده توسط هر یک از روش ها از اولویت های خاصی نسبت به سایر نقاط جهت رفع حادثه خیزی برخوردار می باشند.
کلمات کلیدی: نقاط حادثه خیز، تصادفات رانندگی، فراوانی تصادفات، نرخ تصادفات، شدت تصادفات، محور آمل بابل
-1 مقدمه
امروزه با افزایش حجم ترافیک و تقاضا برای جابجایی از یک سو و همچنین آمار رو با افزایش تصادفات جاده ای و مرگ و میر ناشی از آن از سوی دیگر، لزوم ایجاد مهندسی ایمنی و ترافیک در جاده ها را بیشتر از پیش نمایان می سازد، آمار تلفات جانی و خسارات مالی تصادفات در کشور ما قابل توجه است. جهت کاهش تلفات و خسارات ناشی از تصادفات، باید نقاط حساس و حادثه خیز شناسایی گردد، تا بتوان اقدامات لازم را در این جهت انجام داد. شناسایی و رتبه بندی نقاط پرحادثه یا نقاط سیاه در یک شبکه حمل و نقل گامی جدی و اساسی در برنامه بهبود ایمنی ترافیک است
-2 تعریف مسأله و اهداف تحقیق
آمل یکی از شهرهای استان مازندران در ایران است، ارتباط بین دو شهر آمل و بابل از طریق دو محور آمل - بابل جدید و قدیم صورت می گیرد. محور آمل - بابل جدید که از میدان هزار سنگر آمل شروع و به موزیرج شهر بابل ختم می شود از محور های اصلی ارتباطی کشور بوده و ارتباط تهران با مرکز استان از طریق محور هراز، از این مسیر صورت می گیرد. محور قدیم آمل – بابل از پل شهید حیدری کمربندی آمل - شادمحل - شروع و با امتداد به سمت شرق تا نزدیکی پل محمد حسن خان امتداد یافته و از آنجا به شهر بابل در نزدیکی میدان ولایت متصل می گردد. این محور با عرض 45 متر از نوع دوخطه دوطرفه و با عملکرد راه اصلی درجه دو می باشد. طول این محور در حوزه استحفاظی راه و شهرسازی حدود 27 کیلومتر می باشد.
مختصات جهانی نقطه شروع محدوده مورد مطالعه از سمت آمل با توجه به برداشت صورت گرفته بوسیله GPS، 624977 شرقی و 4034897 شمالی و مختصات پایانی محدوده 648290 شرقی و 4042906 شمالی می باشد. ساخت محور جدید آمل بابل سبب شده است که محور قدیم، عملکرد ارتباطی بین آمل و بابل را از دست دهد. به این ترتیب در حال حاضر این محور وظیفه ارتباط بین روستا های منطقه و شهر آمل و بابل را بر عهده دارد. با توجه تعداد زیاد روستاها وجمعیت بالای آن ها حجم تردد در این محور قابل توجه می باشد و با توجه به استفاده کنندگان و موقعیت قرار گیری انواع مختلف وسایل نقلیه نیز از این محور استفاده می کنند و طبق آمار بدست آمده تصادفات حادثه خیز بسیاری در این محور اتفاق می افتد.در این مطالعه با استفاده از سه روش پر کاربرد شناسایی نقاط حادثه خیز بر اساس معیار های ناثیرگذار در هر یک و بر اساس آمار تصادفات بدست آمده از پزشکی قانونی در دو سال گذشته نقاط حادثه خیز محور شناسایی می شوند.
-3 پیشینه و مبانی نظری مطالعه
معرفی نقاط حادثه خیز، گام اول در فرآیند مدیریت ایمنی راه محسوب میشود. نقاط حادثه خیز گاهی با تعاریفی نظیر: موقعیتهای خطرناک راه، مکانهای با ریسک بالا، موقعیتهای سانحه پذیر، مکانهای نیازمند بهسازی و غیره شناخته میشوند .[1] تعاریف زیادی از نقاط حادثه خیز وجود دارد. هر چند پژوهشهای انجام شده تاکید کردهاند که هیچ تعریف پذیرفته شده جامعی از آنچه به عنوان ”خطرناک "یاد میشود وجود ندارد. الویک نقطه حادثه خیز را به عنوان ”هر نقطه ای که شمار بالاتری از تصادفات را نسبت به نقاط مشابه دیگر به دلیل فاکتورهای ریسک محلی داشته باشد“ تعریف کرده است.
این تعریف به این مفهوم اشاره دارد که نقاط حادثه خیز نقاطی هستند که عوامل ریسک طرح هندسی و ترافیکی، سهم زیادی را در تصادفها داشته باشند و با راهکارهای مهندسی تصادفها کاهش یابند .[2] اصلاح نقاط حادثهخیز، اغلب به عنوان یک اقدام پرمنفعت از لحاظ کاهش تصادفات و کارایی هزینه محسوب میشود. لذا این کار، به ویژه در سالهای اول سرمایهگذاری، سرلوحه برنامههای دولتی در زمینه ایمنی راهها محسوب میشود.شناسایی قطعات حادثه خیز مستلزم شناخت عوامل مؤثر بر وقوع تصادفها است. البته باید توجه داشت منظور از عوامل در این بحث عواملی است که به موقعیت مکانی وابسته باشد.در ایران، مطابق تعریف وزارت راه و ترابری، نقطه حادثه خیز نقطهای است که در یک دوره سه ساله، حداقل 10 تصادف یا در طول یکسال حداقل چهار تصادف در آن رخ داده باشد .[3]
این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دیگر علاوه بر معیارهایی چون تعداد تصادف یا تعداد کشته شدگان، طول مقاطع نیز مدنظر قرار گرفته است به عنوان مثال در آلمان، قطعات راه با طول 3 متر یا نقاط دارای وقوع بیش از 3 تصادف یکسان در طول یکسال یا وقوع بیش از 5 تصادف در طول سه سال و در انگلستان، قطعه راهی به طول 300 متر یا محلی که مجموع تصادفات جاده ای در آن بیش از 12 تصادف در سه سال است، به عنوان نقاط حادثه خیز تعریف شدهاند. به منظور اختصاص بودجههای مربوط به بهسازی نقاط حادثه خیز و استفاده بهینه از این سرمایه ملی لازم است تا نقاط حادثه خیز کل کشور به نحو مطلوبی اولویت بندی شوند تا از طریق ایمن سازی و رفع حادثه خیزی این نقاط، برحسب ترتیب و اولویت آنها، زیان ناشی از تصادفات به حداقل کاهش یابد .[4]
-1-3 مبانی نظری
-1-1-3 روشهای شناسایی نقاط حادثه خیز
به طور کلی روشهای شناسایی و اولویت بندی را میتوان به دو گروه زیر تقسیم بندی کرد:[5]
-1 روش واکنشی یا بر پایه تصادفات : که بر تحلیل آماری اطلاعات پایه تصادفات برای تعیین مشکلات ایمنی جادهای تکیه میکند.
-2 روش پیشگیرانه یا بر پایه مشاهدات : که بر تحلیل ویژگیهای فیزیکی و عملکردی جادهای برای شناسایی معضلات ایمنی جادههای موجود یا پروژههای راهسازی تأکید میکند. این روش تحت عنوان بازرسی ایمنی جاده مطرح می-شود که استفاده از آن در طول دهه گذشته به سرعت گسترش یافته است.معمولاً روش های متعددی جهت وزن دهی و قیاس - به منظور اولویت بندی - نقاط تصادف خیز با یکدیگر ، در تصادفات در طول محورهای مشابه وتصادفات شهرها و کشورهای مختلف وجود دارد که از جمله می توان به 3 روش زیر که در این پژوهش استفاده خواهد شد اشاره نمود:
·روش فراوانی تصادف
·روش نرخ تصادف
·روش شدت تصادف
1-1-1-3 روش فراوانی تصادف:
در این روش نقاط براساس تعداد تصادفات به صورت نزولی مرتب شده و نقاطی که تعداد تصادفاتی بیش از تعداد مشخص شده دارند به عنوان نقاط پرحادثه تلقی میشوند اما این روش نسبت به حجم تردد هیچ گونه حساسیتی ندارد و برای مناطقی مفید خواهد بود که در کل شبکه حجم ترافیک از یک همگونی قابل قبولی برخوردار باشد.6]،[5
