بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از آرمان های تربیتی هر مکتب و نظام تعلیم و تربیت، تحقق انسان کامل است. این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی بوده و با عنایت به پرسش های پژوهش از نوع کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل 1733 نفر اعضای هیات علمی منطقه 3 دانشگاه آزاد اسلامی می باشند که از این تعداد 420 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب و پرسشنامه ی محقق ساخته متشکل از 50 سئوال تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه که پس از بررسی سوابق تحقیقات انجام شده و تئوری های مربوط، هفت عامل تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه شناسایی و اعتبار و روایی عوامل اشباع کننده آن برآورد و ارائه گردید و جهت برآورد کفایت نمونه برداری از آزمون کرویت بارتلت - kmo = 0/844 - استفاده شد و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/904 برآورد گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی، تحلیل عاملی و به منظور انجام تجزیه و تحلیل از نرم افزار ایموس 21 استفاده گردیده، در نهایت مدل تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه طراحی گردید.
واژه های کلیدی: تعلیم و تربیت اسلامی ، امام خمینی رحمه االله علیه ، مدل تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمهاالله علیه
-1 مقدمه
یکی از گستره های امام خمینی که کمتر مورد توجه و پرداخته شده است، تعلیم و تربیت اسلامی از دیدگاه ایشان است و این نوشته درصدد طراحی مدل تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه ایشان می باشد. گفتنی است در این مدل به معنای عام تعلیم و تربیت اسلامی نه معنای خاص آن نظر شده است و البته برخورداری از تعلیم و تربیت خوب و جذاب و تاثیرگذار از ویژگی های ارثی و ژنتیکی و مادرزادی انسان نیست؛ بلکه با مطالعه ی نوشته ها و کتاب هایی که در زمینه ی»تعلیم و تربیت« است و نیز با کسب تجربه در این امر و مشورت با دیگران و جز آن، می توان روز به روز به تعلیم و تربیت اسلامی نزدیک تر شد. همچنین شایان دقت است که مؤلفه هایی که در زمینه ی تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی ذکر گردیده، همه از سوی شاگردان و یاران و نزدیکان ایشان بازگو شده است.
-2 بیان مسئله
در تعریف عامل تربیت، هر پدیده ای را که بر روند رشد و بالندگی آدمی اثرگذار باشد، اصطلاحا عامل تربیت می نامیم. معلم، امانتداری است..اگر..این امانت به آن خیانت شد، یک وقت می بینید خیانت به ملت است، خیانت به یک جامعه است، خیانت به اسلام است. - آیین انقلاب اسلامی، 1376؛ - 232 خدای تبارک و تعالی این سمت ]معلمی[ را به خودش نسبت می دهد که خدای تبارک و تعالی ولی مؤمنین است و آنها را از ظلمات اخراج می کند به سوی نور. - آیین انقلاب اسلامی، 1376؛ - 233 اساس عالم بر تربیت انسان است. انسان عصاره همه موجودات است و فشرده تمام عالم است. و انبیا آمده اند برای اینکه این عصاره بالقوه را بالفعل کنند و انسان یک موجود الهی، تمام صفات حق تعالی در اوست و جلوه گاه نور مقدس حق تعالی است. - آیین انقلاب اسلامی، 1376؛ - 201الگو معمولاً به نمونه کوچکی از یک شیء بزرگ یا به مجموعهای از اشیای بیشمار گفته میشود که ویژگیهای مهم و اصلی آن شیء بزرگ یا اشیاء را داشته باشد.
مؤلفه های تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه عبارت است از تحقیر نکردن شاگردان، سلام به شاگردان، توجه به مشکلات و گرفتاری های شاگردان، تشویق شاگردان، توجه به حفظ سلامت بدن، توجه به عرفیات، اهمیت دادن به جزئیات، همواره تمیز و مرتب بودن، برخورد ظریف، اخلاص، تضمین صلاحیت فردی و توانمندسازی، تواضع است دلیل رسیدگان به کمال، کظم غیظ، همانندسازی مکان استاد و شاگرد، پرهیز از تبعیض بین شاگردان، خطاب نمودن شاگردان به بعض الافاضل هنگام خلاف رأی استاد، حسن خلق دادن - مسئولیت به شاگردان - ، برخورد پدرانه با شاگردان، وسعت نظر و جولان فکری، توجه به درک مطلب، تفکر در مباحث علمی، استفاده از نظریات دیگران، توجه به قلمرو هر درس، تشویق شاگردان به تفکر و استدلال، تربیت در کنار تعلیم، پرورش و شکوفاسازی استعدادهای شاگردان، دوست داشتن شاگردان، ایجاد اعتماد به نفس، ایجاد روحیه تحقیق، روش تدریس داشتن، یک سویه تدریس نکردن، رعایت اندازه در پاسخ به سئوالات، گوش دادن پیش از جواب دادن،مشوق الطلبه بودن ، درنگ بعد از تدریس، بیان روشن و رسا، تکریم استاد، با احترام یاد کردن از بزرگان، تنوع و نشاط در تدریس، پرهیز از بی نظمی، دریادل بودن، تعطیل نکردن درس، آموزش در قالب مثال، مطالعه فراوان قبل از تدریس، نگارش درس ها پس از تدریس، ارج نهادن به روایات اهل بیت علیهم السلام، آموزش توأم علم و اخلاق.
-3 روش پژوهش
این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی بوده و با عنایت به پرسش های پژوهش از نوع کاربردی است. و در طراحی مدل از روش تفسیری و تحلیل نظری، و همچنین به منظور اعتباریابی از روش مطالعه میدانی استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 1733 نفر اعضای هیات علمی منطقه 3 دانشگاه آزاد اسلامی می باشند که از این تعداد 420 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب و پرسشنامه ی محقق ساخته متشکل از 50 سئوال تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه که پس از بررسی سوابق تحقیقات انجام شده و تئوری های مربوط، هفت عامل تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه شناسایی و در قالب یک پرسشنامه در مقیاس فاصله ای تنظیم شد و اعتبار و روایی عوامل اشباع کننده آن برآورد و ارائه گردید.
این پرسشنامه برمبنای طیف گاتمن هفت گزینه ای، تدوین شده است که شامل گزینههای - بسیارکم - 1 ،2، 3، 4، 5، 6، - 7خیلی زیاد - می باشد. سئوالهای پرسشنامه اولیه توسط اساتید و صاحبنظران علوم تربیتی مورد بازبینی و قضاوت قرار گرفت و مطابقت مؤلفه ها با موضوع و اهداف پژوهش نیز بررسی شد و در نهایت براساس دیدگاههای آنان اصلاحات لازم به عمل آمد.و با نظر اساتید ابزار پژوهش به لحاظ روایی صوری و روایی محتوایی بازبینی کامل صورت گرفته و مورد تأیید نهایی قرار گرفته است. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/904 برآورد گردید.
-4 یافته ها
برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی، تحلیل عاملی استفاده گردید. برای بررسی روایی سازه پرسشنامه پس از برآورد کفایت نمونه برداری از آزمون کرویت بارتلت - kmo - استفاده شد که حکایت از وجود شرایط مناسب اجرای تحلیل عاملی دارند.تحلیل عاملی بر پایه روش تحلیل مؤلفه های اصلی، انجام گرفت که نتایج تحلیل عاملی نشان می دهند تعلیم و تربیت اسلامی از نگاه امام خمینی رحمه االله علیه ، هفت عامل اساسی دارد و قابل مدلسازی است. همچنین، در نمودار Scree این 7 عامل نشان داده شده است.
