بخشی از مقاله
چکیده
شناسایی دقیق خطرات صنایع نفت و گاز به عنوان بخشی از یک تحلیل ایمنی جامع نه تنها امری کاملا توصیه شده است بلکه توسط سازمان های ناظر رسمی نیز بر آن تاکید شده است. در همین راستا تکنیک ارزیابی و شناسایی مخاطرات HAZOP در ایستگاه تقویت فشار ضعیف گاز شماره 2 گچساران به کار گرفته شد. این تکنیک به دلیل ساختار بندی بالا و یادگیری آسان به عنوان یکی از پرکار برد ترین تکنیک های شناسایی خطرات در صنایع نفت و گاز محسوب می شود.
در این روش 35 انحراف موجود توسط تیم HAZOP بررسی شده است. پیشنهادات کارشناسی شامل پیشنهادات فرآیندی، سخت افزاری و پیشنهادات عمومی برگرفته از نتایج HAZOP به منظور کاهش احتمال وقوع پیامد ها ارایه شده است.
- 1 مقدمه
سال ها از صنعتی شدن زندگی بشر می گذرد،در این سال ها تجربه واحدهای صنعتی و به ویژه شیمیایی نشان داده است که مخاطرات عملیاتی وفرایندی جزء لاینفک واحدهای شیمیایی هستند.تعداد انفجار ها، حوادث و مخاطرات در ابتدای انقلاب صنعتی به حدی زیاد بود که بشر را به فکر وانمود که همراه با پیشرفت تکنولوژی باید به دنبال افزایش سطح ایمنی واحدها نیز باشد.زیرا در صورت عدم توجه به مسایل ایمنی، شدت مخاطرات بالا و صدمات ناشی از حوادث فرآیندی غیر قابل جبران خواهد بود، که به گواهی آمار و ارقام میزان خسارات و صدمات انسانی،اقتصادی و زیست محیطی ناشی از حوادث صنعتی همه ساله در جهان بالاست.برای پیشگیری از این صدمات که منجر به حوادث می شوند به آنالیز ریسک واحدهای صنعتی به تدابیر خاص و روش های سیستماتیکی نیاز می باشد.
در عصر جدید همراه با پیشرفت شتابان صنعت و فن آوری، نگرانی های بسیاری در مورد پیامدهای سوء مرتبط با آن زندگی بشر را تهدید میکند. اثرات تخریبی این پیشرفت ها مانند حوادث فیزن1، مکزیکوسیتی2، پایپر آلفا3 و چرنوبیل که به صورت فجایع انسانی و آلودگی های زیست محیطی و به طور کلی بر هم زدن اکوسیستم پدید آمده است سبب تامل عمیق تر بشر در پیامدهای عدم رعایت مسایل ایمنی در فعالیت های صنعتی گردیده است .[1] استخراج روزانه نفت از چاه ها، کاهش ذخیره و فشار مخازن نفتی را در بر دارد که بعد از مدتی باعث کاهش چشم گیر تولید نفت و گاز از این حلقه چاه ها می شود. برای جلوگیری از این مشکل گاز همراه نفت در واحد بهره برداری جدا شده و در واحد تقویت فشار نم گیری می شود دوباره به چاه تزریق می شود.
پژوهشی با عنوان اهمیت و لزوم توجه به مدیریت HSE در قراردادهای صنعت فراساحلی انجام شده است. در این سیستم شناسایی و ارزیابی ریسک در شرکت فراساحلی در هنگام پیادهسازی و اجرای سیستمهای مدیریت ایمنی و مدیریت محیطزیست و با توجه به فعالیت واحدهای مختلف طرح ریزی شده است .در این پژوهش جهت شناسایی و ارزیابی ریسک ایمنی-بهداشتی و محیطزیست از روش HAZOP همراه FMEA استفاده شده است
پژوهشی با عنوان یکپارچهسازی روشهای تجزیه و تحلیل خطر در مدیریت HSE انجام شده است .در این پژوهش برای شناسایی و ارزیابی خطرات از روش تلفیقی HAZOP/FMEA استفاده شده است که این روش بسیار اثربخش و برای کاربران بسیار شیرین و لذتبخش و اطمینان برانگیز میباشد .بخش HAZOP این روش اجازه انتخاب آسان حدود سیستم و شناسایی خطر را میدهد. همزمان بخش FMEA آن منجر به ارزیابی و تعیین ریسک و خطرات شناساییشده در بخش HAZOP خواهد شد. این روش و مستندسازی آن برای ارزیابی هم ریسکهای زیستمحیطی، ایمنی و بهداشت به کاربرده میشود
رضایی فر و همکاران آنالیز ریسک سادهشده - آنالیز لایههای محافظ را در سال 1384 انجام دادهاند. آنالیز لایههای محافظ یک روش نیمه مقداری - عددی است که مقدار احتمال حادثه - خطا - نسبت به مورد - PFD - موردنیاز برای عملکرد ابزارهای ایمنی را پیشبینی میکند .این روشمعمولاً بعد از تجزیه و تحلیل مخاطرات فرآیند، برای مثال - HAZOP - و قبل از روشهای دقیق عددی، برای مثال FTA - یا - QRA انجام میشود. در اکثر مواقع سطح یا صحت ایمنی مورداحتیاج بهوسیله روش آنالیز لایه های محافظ بدون نیاز به انجام روشهای زمانبر دیگر مثل FTA - یا - QRA مشخص میشود
-2 روش تحقیق
-1-2 تعاریف
-1-1-2 ریسک
مفهوم ریسک در بسیاری از زمینه ها و فعالیت ها از جمله اقتصاد، کسب و کار، ورزش، صنعت، نیز در زندگی روزمره آشنا است. با این حال، هنگامی که این واژه در یک محیط حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرد تعریف دقیق مورد نیاز است. تعاریف مختلف ارائه شده اند، به عنوان مثال وضعیتی که می تواند به یک نتیجه منفی و ناخواسته در یک رویداد مورد نظرمنجر شود یا یک احتمال قوی است که ممکن است خطر بالقوه رخ دهد. پیامدهای ناخواسته از یک فعالیت مورد نظر، در رابطه با احتمال وقوع و یا به طور خاص تر اندازه گیری صدمه زدن به انسان، صدمه به محیط زیست و یا از دست دادن اقتصادی، در هر دو احتمال حادثه و میزان از دست رفتن معیارهای اندازه گیری ریسک است.
- ریسک= احتمال * شدت -
-2-1-2 مخاطره5
مخاطره شرایط فیزیکی است که پتانسیل صدمه زدن به انسان، تجهیزات و محیط زیست یا ترکیبی از آنها را دارا می باشد.این آسیب ها شامل مرگ،بیماری و جراحت انسان،تخریب تجهیزات، کارخانه، محصول و محیط زیست، خارج شدن از میدان رقابت اقتصادی و افزایش بدهی می باشند. مخاطرات به پنج دسته ذیل تقسیم می شوند:
➢ مخاطرات شیمیایی: شرایط اسیدی، بازی، خوردگی، سمی، واکنش،انفجار و اشتعال.
➢ مخاطرات ترمودینامیکی: فشار و یا دمای بالا و پایین، انتقال حرارت و جریان سریع سیال.
➢ مخاطرات الکتریکی و مغناطیسی: ولتاژ بالا، تشعشع، الکتریسیته ساکن و جریان متناوب.
➢ مخاطرات مکانیکی:انرژی مکانیکی، تنش، ترکیدن و پارگی.
➢ مخاطرات سلامتی: صدا، آلودگی، مواد شیمیایی، ارتعاش، رادیواکتیویته و دمای خیلی بالا.
-3-1-2 واقعه
هرگونه عملیات در سیستم طراحی که باعث خاموش شدن است که احتمالا می تواند منجر به نقض مقررات زیست محیطی، بهداشتی و امنیتی و یا کاهش سودآوری شود.
-4 -1-2 شبه حادثه7
تصادف، حادثه، و یا رویدادی که اتفاق نمی افتد، در واقع با شانس همراه بوده است. بسیاری معتقدند که تنها به دلیل رفتار بد کارکنان اتفاق می افتد که درست نیست، آن ها می توانند در نتیجه عمل فردی، فرآیند یا رویه، نارسایی تعمیر و نگهداری، و تعدادی دیگر باشند.
-5 -1-2 تجزیه و تحلیل خطر
امنیت در هر سیستم باید متناسب با خطرات آن باشد. با این حال، فرآیند تعیین اینکه کدام سیستم کنترل امنیتی مناسبتر و مقرون به صرفه تر است اغلب پیچیده و گاهی یک موضوع ذهنی است. یکی از عملکرد های اصلی تجزیه و تحلیل امنیتی خطر قرار دادن این فرآیند بر روی یک پایه عینی تر است. تعدادی از روش های متفاوت تجزیه و تحلیل خطر وجود دارد. با این حال، اساسا به دو نوع کمی و کیفی تقسیم می شود.
