بخشی از مقاله
چکیده:
پدافند غیر عامل، موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، مستحدثات، تاسیسات، تجهیزات، اسناد و شریان های حیاتی در مقابل تهدیدات - انسان ساز یا غیر انسان ساز - می باشد. وجود آگاهی کافی در مورد تاثیر پذیری شریانهای حیاتی از زمین لرزه ها و احیانا سایر سوانح طبیعی امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد چرا که انسانها بدلیل نیازهای روزمره و با قرار گیری در مجاورت این شریانها ارتباط تنگاتنگ با آنها پیدا کرده اند به همین جهت باید در زمینه شریانهای حیاتی مطالعات و بررسی های بیشتری صورت پذیرد، در سراسر جهان سالانه حوادث رانندگی موجب مرگ 1/2 میلیون نفر و آسیب دیدگی بیش از 50 میلیون نفر می شود. هدف این مقاله، بررسی قابلیت های پدافند غیر عامل در حوزه حمل و نقل جاده ای است.
نتایج تحقیق بر محور یزد - اردکان نشان می دهد که تأثیرات به کارگیری اصول پدافند غیرعامل بر روی بحران های حمل ونقل جاده ای محورهای یزد به اردکان اولا باید در چارچوب مدیریت یکپارچه در برنامه ریزی های حمل و نقل جاده ای، به صورت منظم ساماندهی گردد و ثانیا جهت کاهش بحران ها، وضعیت های این شریان ارتباطی به لحاظ میزان تردد، ظرفیت تردد، امکانات رفاهی بازنگری گردد.
-1 مقدمه
تأکید پدافند غیرعامل بر روی مدیریت پیش از بحران است، در صورت توجه فنی و مدیریتی به پدافند غیرعامل آسیبپذیری ها کاهش می یابد، آماده سازی و مصون نمودن عوامل انسانی و مستحدثات در مقابل هر نوع تهدید نشان دهنده تدبیر و کاری بس هوشمندانه است .در تعریف، پدافند غیر عامل به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم بکارگیری سختافزار نمی باشد. به عبارت دیگر، هر اقدام غیرمسلحانهای که موجب کاهش آسیبپذیری نیروی انسانی، ساختمانها، تأسیسات، تجهیزات، اسناد و شریانهای کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن گردد، پدافند غیرعامل خوانده میشود.[1]
اقدامات پدافند غیرعامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکانیابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فریبنده ، سازههای امن و غیره میباشد. در مجموع باید گفت: »اقدامات دفاع غیرعامل، حوزه وسیعی از علوم مختلف را در بر میگیرد. به طوری که ساماندهی جامع آن نیازمند استفاده و بهرهبرداری مناسب علوم گوناگون و متنوعی است و باید در ایجاد ساختارهای سازمانی، طرحریزی و اجرای پروژههای تحقیقاتی، بسط و توسعه آموزشهای تخصصی و اقدامات اجرایی مورد توجه خاص قرار گیرد.یکی از چنین محورهایی محور یزد به اردکان است که همواره به دلایل تردد و ترافیک زیاد، تقاطعهای فراوان، تنوع بهره برداران، نیاز به توجه اساسی دارد.
-2 بیان مسئله
امروزه در شهرهایی که سیستم های حمل و نقل ناپایدار در حال شکل گیری است توسعه حمل و نقل اغلب به غلط به فعالیت هایی نظیر ساخت و ساز پل ها، عریض نمودن جاده ها و ایجاد سیستم های حمل و نقل سریع تعبیر می شود. اگرچه حمل و نقل پایدار شامل همه این تکنیک ها می شود، ولی فقط زمانی سیستم حمل و نقل، پایدار تلقی می گردد که به طور همه جانبه کلیه جنبه های، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را مورد توجه قرار دهد.
حداقل نیاز به سفر، تناسب با نیازهای کلیه اقشار، استفاده از روش های حمل و نقل با کمترین اثرات سوء زیست محیطی، حداقل استفاده از منابع مالی و انسانی، برنامه ریزی صحیح و در نظر گرفتن همه جوانب پروژه ها قبل از احداث به عنوان جنبه های متفاوت یک سیستم حمل و نقل پایدار مطرح گردیده اند.. در حمل و نقل پایدار ، باید به تهدیداتی که ممکن است منجر به عدم تحقق مطلوب ابعاد فوق گردد، توجه شود.
1-2 اهمیت موضوع
راه ها همانند شبکه های برق ،آب،مخابرات،گاز شهری،سوخت و اینترنت که از جمله شریانهای حیاتی تلقی می شوند به علت گستردگی و دسترسی به مراکز حساس باید از لحاظ پدافند غیر عامل مورد بررسی قرار گیرد. از جمله اهداف مورد حمله مهاجمین، ایجاد آسیب و صدمات جدی به مراکز حیاتی، حساس و مهم است. عدم پیش بینی تهدید ودر نظر نگرفتن راههای انسداد آن موجب ایجاد وقفه های هر چند کوتاه در طول شبکه مذکور خواهد شد.
لذا در شرایط نامناسب، که برخی از سامانه ها و زیر ساخت ها کارایی خود را از دست می دهند، بلاتکلیفی و مسدود شدن راهها نیز علاوه بر ایجاد بار سنگین عبور و مرور و وارد آوردن فشار های اقتصادی و اجتماعی به بخش های دیگر کشور، آثار جبران ناپذیری را برای فعالیت های مختلف کشور بوجود می آورد، به خصوص در شرایط جنگ که کشور با افزایش تقاضا و کمبودهایی نیز مواجه می باشد.هدف از انجام این تحقیق شناسایی و بررسی تهدیدات در این محور می باشد. از جمله فواید این تحقیق می توان به داشتن اطلاعات کامل و الزام برنامه ریزی های لازم جهت رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت و نیز آگاه سازی و اطلاع رسانی مردمی نام برد.
2-2 پیشینه تحقیق
حسین پور و همکاران - 1392 - در مقاله ارزیابی تاثیر تزریق دوغاب سیمان بر مقاومت فضاهای زیر زمینی در برابر بار انفجار به این نتیجه رسیده اند که طراح به جای طراحی یک سازه تونل صلب می تواند استفاده از یک پوشش نهایی ضخیم و تقویت بیش از اندازه آن و اصلاح خاک اطراف تونل تا یک طول مشخص را مورد توجه قرار دهد که این مسئله به کاهش تاثیر موج انفجار بر سازه تونل شده و باعث ایجاد اقتصادی تر سازه تونل می شود .
فشارکی و همکاران - 1389 - در مقاله ای تحت عنوان ایمنی و پایداری شبکه حمل ونقل ریلی کشور در برابر تهدیدات، عنوان نمونه اند که راه آهن به علت گستردگی و دسترسی به شهر ها و مراکز حساس کشور نظیر نیرو گاه ها مرز ها و بنادر میبایست از لحاظ پایداری و امنیتی در برابر تهدیدات و ملاحظات دفاع غیر عامل مورد توجه قرار گیرد، راه آهن می تواند در جابجایی افراد وتجهیزات در شرایط بحران واضطراری مفیر واقع شود لذا اهمیت راه آهن ونقش آن در حوزه های دفاعی وپشتیبانی وتامین نیاز های ضروری کشور بسیار چشمگیر میباشد لذا در احداث وتوسعه خطوط ریل می بایست از اصول واقدامات دفاع غیر عامل استفاده کرد.
موسویان - 1389 - در مقاله جایگاه شبکه حمل و نقل در ارتقاء عملکرد شریانهای حیاتی کشور در راستای پدافند غیرعامل به این نتیجه رسیده است که جنگ باعث میشود شریانهای حیاتی جامعه و سازه های ساخت دست انسان، دچار آسیبهای اساسی و تخریب گردند و هزینه های بسیاری بر دوش بشر وارد کنند ،یکی از این سازه ها سامانه های حمل ونقل میباشد که سالم ماندن آنها پس از وقوع حوادث ، نقش مهمی در کمک رسانی خواهد داشت ، سامانه حمل ونقل معمولا از اجزای به هم پیوسته متعددی نظیر پلها، تونلها و گذرگاه ها تشکیل شده اند که آسیب های وارد شده به هر یک از این اجزاء می تواند به قطع عملکرد کل سامانه و ایجاد مشکلات و مسائل مختلفی منجر شود.
رستم زاده و قاسمی - 139 - در مقاله بررسی روشهای بهسازی شریانهای حیاتی در مقابل زلزله بیان داشتند، سیستمهای خدماتی در جامعه شهری که کارکرد آنها برروی یکدیگر اثر متقابل دارد و زندگی شهری بدانها وابسته است را می توان شریانهای حیاتی آن جامعه نامید حوادث طبیعی نه بلایای طبیعی نیز هرساله خسارات فراوانی به جامعه بشری وارد می نمایند این حوادث به قدری ساکنین زمین را تحت تاثیر خود قرار داده اند که بیش از نیمی از تلفات جهان مربوط به این سوانح است، وجود آگاهی کافی در مورد تاثیر پذیری شریانهای حیاتی از زمین لرزه ها و احیانا سایر سوانح طبیعی امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد چرا که انسانها بدلیل نیازهای روزمره و با قرار گیری در مجاورت این شریانها ارتباط تنگاتنگ با آنها پیدا کرده اند به همین جهت باید در زمینه شریانهای حیاتی مطالعات و بررسی های بیشتری صورت پذیرد.
-3 محدوده مورد مطالعه
موقعیت جغرافیایی ایران، اهمیت ویژهای به این کشور به لحاظ ترانزیت کالا و عبور خطوط لوله های نفت و گاز در اقتصاد جهانی بخشیده است.ایران در این راستا با نقش فعال خود در کریدور شمال - جنوب، بر مبنای علم مهندسی و مدیریت ساخت و بهره برداری، موفقیت ویژهای در کاهش مدت زمان و هزینه حمل کالا میان روسیه، اروپای شمالی و مرکزی با هند و آسیای جنوب شرقی به دست آورده است. استان یزد از لحاظ حمل و نقل جادهای بعلت واقع شدن در مرکز ایران دارای اهمیت بالائی هست، و محور یزد- اردکان-مهریز از جمله محورهای شهرستان یزد می باشند که به عنوان نقطه اتصال استان اصفهان به کرمان قسمتی از این کریدور را تشکیل می دهند.
