بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت پایدار منابع و برنامهریزی استراتژیک به جهت وجود محیط رقابتی در تجارت بینالملل از اهمیت بسزایی برخوردار است. در سالهای اخیر با پر رنگ شدن اهمیت بالای توجه به مسائل اکولوژیکی و مدیریت منابع، سیاستهای اقتصادی کشور بر صادرات با محور مزیت رقابتی، تمرکز یافته است. بر این اساس شناسایی و اولویتبندی راهکارهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی به بازار کشورهای همسایه از جمله روسیه از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است. به این منظور از روش تحلیل سلسلهمراتبی - AHP - استفاده شد و با جمعآوری پرسشنامه از افرادی که در زمینه صادرات متخصص بودند، اقدام به رتبهبندی راهکارهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی به بازار روسیه شد. نتایج نشان داد که تولید پایدار و صادرات محور با وزن 0/132 رتبه اول را در میان معیارها دارد و معیارهای کاهش تعرفهها - 0/11 - و پروتکل مشترک بین استاندارد ایران و روسیه - 0/8 - به ترتیب در ردههای دوم و سوم قرار گرفتند. در پایان پیشنهاد شد سرمایهگذاریهای مالی و انسانی بیش از عوامل دیگر در جهت تولیدات پایدار و با هدف صادرات محور انجام گیرد.
واژههای کلیدی: مزیت رقابتی، تحلیل سلسلهمراتبی، اولویتبندی، روسیه
مقدمه:
برای کشورهای جهان سوم و به خصوص کشور ما که به اقتصاد تک محصول - نفت - وابسته است، ورود به بازارهای بین المللی و استفاده از فرصتها، لازم و ضروری است. جدای از اهمیت صادرات برای اقتصاد کشور، این امر برای شرکتهای تولیدی هم بسیار مهم است. صادرات ابزاری مطمئن برای رفع بحران اقتصادی داخلی، پیشرفت بیشتر، درآمدزایی بالاتر و آگاهی مستمر از آخرین تحولات فناوری روز دنیا میباشد. پیشرفتهای چشمگیر فناوری، تغییر الگوی تولید و مصرف و پدیده جهانی شدن، زندگی در محدوده مرزهای یک کشور را غیرممکن کرده است. بنابراین، دولتها بیش از پیش میکوشند به بازارهای بین المللی راه یابند. صدور کالاها و خدمات موجب کسب درآمد ارزی شده و به این ترتیب، سایر نیازهای وارداتی نیز تأمین شده و دولتها به تدریجاز صادرات سنتی جدا شده و به بازارهای جهانی راه مییابند.
امروزه که عرضه کالاها در بازارهای خارجی در شرایط رقابتی و قدرت انتخاب بالای مصرف کنندگان صورت میگیرد، شناخت بازارهای مصرفی خارجی و سلیقه های مصرف کنندگان آنها ازاهمیت بالایی برخوردار است. رشد صادرات برای بازآفرینی اقتصاد امری مهم و حیاتی است . - Losada, 2010 - امروزه مبنای تجارت به سمت مزیت رقابتی پیش رفته است. مزیت رقابتی مناطق و اهمیت یافتن رویکرد پایداری در نظریات و سیاستگذاریهای توسعه، رویکردهای سنتی توسعه را دچار چالش و دستخوش تغییرات اساسی کرده و پارادیم جدیدی را در توسعه شکل داده است. در این میان سه تغییر اساسی مرتبط با یکدیگر زیر بسیار قابل توجه است.
1.تغییر گذر از جامعه مبتنی بر اقتصاد - غلبه و سیطره اقتصاد - به جامعه اکولوژیکی است. در رویکرد پایداری، اقتصاد وابسته به جامعه و هر دو وابسته به محیط زیست میباشند و تعامل پایدار با محیط زیست، رکن اساسی در تصمیمات وعملکرد اقتصادی است.
2وابستگی و پیوستگی فضایی توسعه که وابستگی تنگاتنگ به تغییر گذرا از جامعه مبتنی بر اقتصاد به جامعه اکولوژیکی، ناشی میگردد. به عبارت دیگر در دیدگاه جدید، توسعه نه تنها پدیدهای منتزع از فضا نیست بلکه امری فضایی است ودر پیوند تنگاتنگ و در تعامل متقابل با فضا و مکان و موقعیت و در بستر زمانی معنی و هویت مییابد. از اینروتوسعه - اقتصادی، اجتماعی و ... - نمیتواندو نمیباید نسبت به فضا خنثی و بیتوجه باشد بلکه در پیوند تنگاتنگ باتوسعه فضایی به سازگاری و پایداری سوق مییابد.
3.پر رنگ شدن سهم نسل آینده در توسعه. هزینهها و فواید توسعه تنها به زمان حال و نسل فعلی تعلق ندارد بلکه امری بین نسلی و بلندمدت است. توسعه حقی متعلق به همه نسلها در یک سرزمین و قلمرو است و در عین حال تعامل پویای سطوح محلی، ملی و جهانی است.موقعیت اقتصادی، سیاسی و جغرافیایی برخی کشورهای همسایه ایران، فرصتها و ظرفیتهای بالقوهای را برای کشور فراهم نموده است که با بهرهگیری مناسب از آنها میتوان بر سرعت رشد و توسعه اقتصادی ایران با تکیه بر اصول مزیت رقابتی افزود.کشور روسیه به سبب وضعیت اقتصادی و شرایط سیاسی فعلی خود میتواند فرصتهای مناسبی جهت سرمایهگذاری مستقیمخارجی و مقصد صادراتی باشد.
ارزیابی عملکرد فعلی ایران در خصوص استفاده از چنین ظرفیتهایی می تواند در راستای تدوین سیاست های تجارت خارجی و برنامههای آتی سرمایهگذاری کشور موثر واقع شود.مطالعات زیادی در مورد بررسی صادرات محصولات کشاورزی صورت گرفته است اما طبق بررسی های انجام شده مطالعهای که به شناسایی و اولویتبندی راهکارهای توسعه صادرات محصولات کشاورزی به بازار روسیه بپردازد یافت نشد از جمله مطالعاتی که با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی صادرات محصولات مختلف را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند عبارتند از:بنا بر نظر چن و گریگلیا - 2013 - به منظور بررسی نقش محدودیتهای مالی داخلی در عملکرد صادراتی، برخی شاخصهای مالی از شرکتهای تولیدی چینی را مورد تحلیل قرار داده و به این نتیجه رسیدند که مباحث مالی، بیشتر در مورد شرکتهایی مطرح است که بهرهوری آنها تا حد زیادی به در دسترس بودن دارایی مالی، بستگی دارد.
در واقع این مورد بهخصوص در مورد شرکتهای صادراتی مصداق دارد. سامپائوتونگ - - 2016، در پژوهشی تحت عنوان عوامل موثر بر عملکرد صادرات برنج تایلندی در بازار و انجام مصاحبه و استفاده از پرسشنامه استاندارد از میان متخصصان صادر کننده در چین بیان داشتهاند که عوامل هزینه زیاد نیرویکار، هزینه زیاد حمل و نقل، هزینه زیاد پشتیبانی، سیاستهای ممانعت کننده و تشویق کننده دولتی بعنوان شاخصهای اصلی تأثیرگذار بر بهبود و پذیرش برنج تایلندی در چین هستند . - Sampaothong, 2016 - هدف این مقاله ارایه و معرفی و همچنین اندازه گیری ابعاد، معیارها و زیرمعیارهایی است که برای صادرات محصولات کشاورزی به بازار روسیه تاثیرگذار میباشند.
این ابعاد، معیارها و شاخصها در راستای شناسایی و تعیین جذابیت بازار مورد بررسی و با هدف افزایش صادرات محصولات کشاورزی با تکیه بر اصول مزیت رقابتی میباشند. در ادامه، ابعاد مورد بررسی در جذابیت بازار موردمطالعه شناسایی و معیارها و زیرمعیارهای موثر در هر بعد استخراج و با به کارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی - AHP - 1 بر پایهاطلاعات بدست آمده از پرسشنامه، وزن دهی شده اند. از پاسخدهندگان که در امر صادرات متخصص بودند، درخواست شد که باتوجه به مزیت رقابتی و توجه به پایداری منابع و محیط زیست اولویتبندی را انجام دهند.
مواد و روشها
از آنجا که اتخاذ تصمیم صحیح و به موقع میتواند تاثیر بسزایی در رسیدن به هدف باشد ضرورت وجود یک تکنیک قوی که بتواند انسان را در این زمینه یاری کند کاملا محسوس می باشد یکی از کارآمدترین این تکنیک ها فرآیند تحلیل سلسله مراتبی است که برای اولین بار توسط توماس ال ساتی در سال1980 مطرح شد.این تکنیک براساس مقایسه های زوجی بنا نهاده شده وامکان بررسی سناریوهای مختلف را به مدیران میدهد. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به علت ماهیت ساده و در عین حال جامعی که دارد مورد استقبال مدیران و کاربران مختلف واقع شده است بعلاوه در طول بیست سال گذشته از سوی محافل علمی نیز همواره
