بخشی از مقاله
مقدمه
در این پژوهش به دنبال پاسخ به سه پرسش هستیم که در ادبیات به آنها اشاراتی شده است، ولی پاسخ مناسبی به آنها داده نشده است. پرسش نخست اینکه »اپراتورهاي تلفن همراه، مدل کسبوکار خود را چگونه تعریف میکنند؟«؛ با توجه به اینکه مفهوم مدل کسبوکار تقریباً جدید است و تعاریف موجود شفافیت کمی دارند، شرکتها ممکن است درك متفاوتی از این مفهوم داشته باشند. پرسش دوم این است که »عناصر و اجزاي مدل کسبوکار در اپراتورهاي تلفن همراه کدام اند؟«؛ هدف از این پرسش مشخص کردن عناصري است که مدیران به عنوان اجزاي تشکیل دهندة مدل کسبوکار خود در نظر دارند و پرسش آخر اینکه »چگونه عناصر مدل کسبوکار اپراتورهاي تلفن همراه اولویتبندي میشوند؟.«
صنعت فناوري اطلاعات و ارتباطات پویایی بسیار زیادي دارد. تغییرات ناگهانی و گستردة استراتژیک، بازاریابی و فناوري در این صنعت عادي است. اپراتورهاي تلفن همراه - MNO - نیز در بستر این صنعت فعالیت می کنند. در چنین محیط پویایی، تدوین راهبرد و پیادهسازي آن چالشی براي اپراتورهاي تلفن همراه است. با توجه به حضور فراگیر تلفنهاي همراه، ارتباطات همراه بهوضوح سنگ بناي صنعت فناوري اطلاعات و ارتباطات است.
ارتباط مخابراتی تلفن همراه در ابتدا طی دهه 90 راهاندازي شد. هنگامی که سرمایهگذاري شایان توجهی توسط اپراتورهاي شبکه تلفن همراه صورت گرفت و بازاري بر پایه مشتریان را در جهان جذب خود کرد - گدزي، کورتیمیگلا و فرانک، . - 2015 طی یک و نیم دهه بعد، بازار مخابرات همراه با رشد مداوم و مستمر مصرفکنندگان و درآمد روبهرو بود که اغلب این درآمد مختصبه انتقال صوت - تماس تلفنی - بود.
با اینحال، در چند سال اخیر این شرایط بهشکل گستردهاي تغییر پیدا کرده است و تمرکز اپراتورهاي تلفن همراه بهسوي انتقال داده و سرویسهاي ارزشافزوده جلب شده است. رشد مشترکان تلفن همراه در سالهاي اخیر با رکود همراه بوده است و این مسئله در ایران نیز مشاهده میشود. در این شرایط اپراتورهاي تلفن همراه با موقعیتی روبهرو هستند که بازار مشترکین اشباعشده و رقابت تنگاتنگ هزینهاي به کاهش درآمدهاي مرتبط با انتقال صوت منجر شده است - گدزي و همکاران، .
فناوريهاي نوظهور نیز عامل تأثیرگذار و ثابتی در صنعت مخابرات همراه هستند. از یکسو گسترش دستگاههاي همراه وابسته به اینترنت - مانند تلفنهاي همراه هوشمند و تبلت ها - و همچنین انتشار محتواي دادهمحور مانند پخش آنلاین ویدئو، محرك مصرف داده بهصورت همراه شده است. از سوي دیگر، نوآوري و سرمایهگذاري روي زیرساخت فناوري شبکه سبب افزایش دسترسی دادهها، همزمان با کاهش تعرفه انتقال داده، آن را قابل دسترستر کرده است. - 2016
در این محیط رقابتی پیچیده، عناصري همچون قوانین نظارتی، تغییر نیاز مشتریان و موضع رقبا و همچنین شرکا از متغیرهایی هستند که اپراتورهاي تلفن همراه هنگام طراحی استراتژيهاي خود باید مد نظر داشته باشند و مطابق با آن در مدل کسبوکار خود نوآوري به وجود آورند و یا آن را اصلاح کنند. در شرایطی که هر کسبوکار مدل ویژة خود را دارد و اجزاي تشکیل دهندة آن با دیگر کسبوکارها متفاوت است و احتمال دارد در یک کسبوکار جزئی خاص اهمیت بیشتري نسبت به همان جزء در کسبوکار دیگر داشته باشد؛ شناسایی ابعاد و اجزاي مدل کسبوکار در این صنعت اهمیت ویژهاي دارد و به مدیران توان مدیریت مدل کسبوکار خود را میدهد.
پیشینه پژوهش
مفهوم مدل کسبوکار و توسعه آن اغلب با آغاز و شکوفایی »اقتصاد جدید« از 1998 تا 2001 ربط داده شده است؛ هرچند اصطلاح مدل کسبوکار پیش از این دوره نیز وجود داشته است. تحقیقات استروالدر، پیگنیور و توچی - 2005 - نشان میدهد این اصطلاح نخستینبار در مقاله بلمان و کلارك در سال 1957 استفاده شده است - اوستروالدر، پیگنیور و توچی، . - 2005 نخستین استفادة این اصطلاح در عنوان و چکیدة یک اثر علمی در مقالهاي از جونز در سال 1960 بوده است. دیگر مثالهاي استفاده از این اصطلاح در مقالات مکگوایر - 1965 - ، شرکت تحقیقات منسن - 1966 - و والتون - 1966 - یافت میشود.
با اینحال، در همه این مقالات، اصطلاح بهصورت غیراختصاصی بهکار برده شده است. نویسندگان مختلف در زمینههاي گوناگون و با معانی متفاوت از آن استفاده کردهاند. در آن زمان، رویکرد یکسان علمی و فهم مشترکی از این اصطلاح وجود نداشت. ریشه حقیقی این مفهوم را میتوان در آغاز کسبوکار انفورماتیک در میانه دهه 1970 میلادي جست وجو کرد.
در آن هنگام، این اصطلاح اغلب در ارتباط با مدلسازي کسبوکار استفاده میشد - اوستروالدر و همکاران، 2005 ؛ وینتر، . - 2003 در نتیجه، این اصطلاح بیشتر در مجلات فناوري اطلاعات، مانند مجله مدیریت سیستمها و مجلات تحصصی مانند کسبوکارهاي کوچک رایانهاي دیده میشد - لمن- اورتگا و شوتل، . - 2005 تا سالهاي ابتدایی دهه 1990 میلادي، اصطلاح مدل کسبوکار بیشتر در ارتباط با دیگر اصطلاحات حوزة رایانه و مدلسازي سیستمها - مانند؛ مدلهاي رایانهاي، مدلسازي بهکمک کامپیوتر و سیستمهاي اطلاعاتی - در ادبیات علمی مشاهده میشد - قاضیانی و ونترسکا، . - 2005 از اینرو، میتوان نتیجه گرفت که مفهوم مدل کسبوکار از مدلسازي اطلاعات و تولید اطلاعات پدید آمده است.
بین سالهاي 1990 تا 1995 میلادي با افزایش اهمیت عملی فناوري اطلاعات، توجه بهمفهوم مدل کسبوکار نیز افزایش یافت. اگرچه کماکان نقطه کانونی اصلی همچنان در حوزة رایانه و مدلسازي سیستمها بود، فهم و کاربرد این اصطلاح در دیگر حوزهها نیز روبه فزونی گذاشت. اصطلاح مدل کسبوکار بهصورت فزایندهاي در زمینه استراتژي در کنار دیگر اصطلاحات این حوزه مانند، مدل درآمدي یا مدیریت ارتباطات استفاده شد - قاضیانی و ونترسکا، . - 2005
