بخشی از مقاله
چکیده:
لجستیک یکی از ارکان مهم زنجیره تامین است که نقش مهمی در هماهنگی و یکپارچگی این زنجیره دارد. بنابراین، شناسایی و اولویتبندی مسائل لجستیک زنجیره عرضه و بررسی روند تبادل منظم و کامل اطﻻعات در میان اعضای زنجیره تامین از اهمیت باﻻیی برخوردار میباشد. صنعت لبنیات کشور به عنوان یکی از صنایع مهم تکمیلی بخش کشاورزی نقش مهمی در ایجاد ارزش افزوده، اشتغال و تغذیه دارد.
با توجه به مسائل لجستیکی زنجیره تامین صنعت لبنیات به ویژه صنعت شیر کشور، این صنعت به عنوان مطالعه موردی انتخاب گردید. ابن مطالعه، مسائل لجستیک زنجیره تامین صنعت شیر شناسایی و اولویتبندی نموده است.
برای این منظور، پس از شناسایی مسایل لجستیک زنجیره تامین صنعت شیر، به منظور اولویتبندی آنها از روش AHP استفاده گردید. نتایج مطالعه نشان داد که به ترتیب بیشترین مشکﻻت لجستیکی در بخشهای تامین نهاده، سیاستهای دولتی، تشکل ها، بخش حمل و نقل، بخش تولید، بخش صنایع وابسته و بخش توزیع و مصرف وجود دارد. در پایان نیز راهکارهایی برای بهبود عملکرد زنجیره عرضه شیر ارائه گردیده است.
-1 مقدمه:
زنجیره تأمین1 عبارت از فرایند کامل تهیه کاﻻ و خدمات برای مصرفکننده نهایی و مدیریت زنجیره تامین2 به مفهوم مدیریت جریان کاﻻ و خدمات، اطﻻعات و پول برای افزایش سوددهی میباشد.3 بنابراین، مدیریت زنجیره تامین روش جدیدی را برای مدیریت فعالیت های تجاری و ارتباطات با سایر اعضا در زنجیره تامین ارائه میدهد. به طور خﻻصه، هدایت تمام اعضای زنجیره تأمین به صورتی یکپارچه و هماهنگ را مدیریت زنجیره تأمین به عهده دارد
کشاورزی به عنوان یکی از بخشهای مهم اقتصادی هر کشور مواد غذایی برای رفع نیازهای اولیه انسانها را تامین میکند. برای رساندن مواد اولیه برای تولید محصوﻻت کشاورزی از یک طرف و رساندن کاﻻهای تولیدشده در بخش کشاورزی به دست مصرف کنندگان احتیاج به شبکه های ارتباطی و راههای زیادی است که در حوزه مطالعات زنجیره تامین و لجستیک می توان به آن پرداخت. توجه به گسترش فعالیت های صنعتی و بازرگانی و کشاورزی وعزم جدی در سطوح مختلف کشورها در زمینه تعالی و توسعه، دقت در تمامی ابعاد تامین، تولید و توزیع را فراتر از نوع و کیفیت محصول برای جهش در پیشرفت ایجاب می نماید
مواد و محصوﻻت غذایی که طیف بزرگی را شامل می شوند، دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند. این ویژگیها شامل ابعاد، میزان و زمان فسادپذیری، فاصله تولیدکننده تا مصرفکننده، مدت زمان تحویل و... مطرح هستند. از این رو، شرایط و مشخصات خاصی برای زنجیره تامین و لجستیک این نوع مواد و محصوﻻت به وجود می آید. لذا، فناوری ها، تجهیزات و سیستم های مدیریتی، برنامه ریزی، نرم افزاری و عملیاتی خاص در حوزه های حمل و نقل، انبارش، توزیع، شناسایی، کدگذاری و ردیابی، توزین، بسته بندی و دیگر حوزههای لجستیکی را طلب می کند.
ضعف جریان های لجستیک و فقدان یکپارچگی، پاسخگویی و مسئولیت پذیری در این زنجیره موجب افزایش بسیاری از مشکﻻت غیرقابل پیش بینی نظیر تاخیر درارسال مواداولیه خام، ناهماهنگی در تولید و وقفه در حمل ونقل تولیدات می شود
با توجه به اینکه لجستیک حلقه اتصال فیزیکی مواد خام وکاﻻها در تمامی بخشهای زنجیره عرضه می باشد . لذا، مدیریت لجستیک و هماهنگی سیستمهای اطﻻعاتی و ارتباطی در همه بخش ها از جمله کشاورزی امری حیاتی وضروری است. رویکرد لجستیک عﻻوه بر اینکه هزینه های تولید، توزیع، بسته بندی، حمل و نقل و ذخیره سازی را کاهش می دهد، موجب ارتقای سطح مزیت رقابتی در سطح ملی و بین المللی نیز می شود.
مفهوم لجستیک در شکل مدرن آن به قرن 20 می رسد از آن به بعد بود که آن را به عنوان نظام و انضباط گستردهای به رسمیت شناختند. با این حال، این مفهوم امروزه هم از لحاظ نظری و هم در زمینه عملی پیشرفت چشمگیری کرده است. خصوصی سازی استفاده از تامین کنندگان شخص ثالث برای تمامی بخش های خدمات لجستیک سازمان می باشد. خصوصی سازی در سالهای اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته ودنباله روی تغییرات بوده، جهانی شدن تجارت وافزایش متناوب بازارهای جهانی نیازهای لجستیکی را افزایش داده ومنجر به زنجیره های پیچیده ترگردیده است. فقدان دانش خاص و زیر بنای مناسب در بازارها شرکت ها را بر آن داشته تا به انتخاب تامین کننده مناسب با روش های خاص وبا توجه به صﻻحیت بپردازند
کیکر - 2009 - در تحقیق خود به بررسی خصوصی سازی لجستیک و انتخاب تامین کنندگان مناسب به روش AHP فازی پرداخت. وی دید گاههای متفاوتی از خصوصی سازی خدمات لجستیک بیان داشته است. وی کاهش هزینه های پشتیبانی شرکت، رقابتی شدن ارائه خدمات لجستیک و در نتیجه ارائه خدمات بهتر، کاهش هزینههای سرمایهگذاری، کاهش پیچیدگی روند تجارت و بهرهگیری از دانش افراد متخصص را به عنوان فواید برون سپاری خدمات لجستیک بیان می کند.
از طرف دیگر، وی از مهمترین مضرات خصوصی سازی را از دست دادن کنترل قسمتی ازامور وتکیه بر تامین کنندگان خدمات لجستیک وامکان برخوردهای فرصت طلبانه توسط ارائه دهندگان خدمات لجستیک بیان می دار. بنا به توضیحات باﻻ انتخاب تامین کننده مناسب یکی از مهمترین مسائل شرکتهاست که توجه خاص را می طلبد. ﻻدویک و توماس - 2007 - 5 در مطالعهای به بررسی استفاده از روش IT در حمایت از فرآیندهای لجستیک زنجیره تأمین مواد غذایی پرداخته و بیشترین میزان حمایت و کاربرد این روش را درفرآیندهای مدیریت محیط؛ انبارداری و حمل ونقل یافتند. در این مطالعه با بررسی مطالعات کشورهای مختلف بزرگترین مانع اجرای روش IT مدرن هزینه باﻻی اجرا و بیمیلی کارمندان در همسو شدن ویادگیری است.
ورامل6 و همکاران - 2009 - در مطالعه ای به ارزیابی عملی زنجیره عرضه صنعت غذاهای منجمد در تایلند پرداختند. در این مطالعه یک چارچوب دوبخشی برای ارزیابی این زنجیره ارائه میگردد که بخش اول شامل مقیاسهای اجرایی اصلی و بخش دوم با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی به وزندهی مقیاسهای اصلی پرداخته است. آنها با کمک روش AHP چارچوب مناسبی برای ارزیابی زنجیره تأمین در صنعت غذاهای منجمد در تایلند ارائه دادند.
وردو7 و همکاران - 2012 - در تحقیقی به بررسی تجهیزات شبکهای ﻻزم برای هر چه بیشتر رقابتی شدن لجستیک مواد غذایی کشاورزی پرداختند. آنها با اشاره به اینکه تجارت مواد غذایی یکی از مهمترین بخشهای لجستیک اروپاست، که سهمی حدود 20 درصد از حمل و نقل جاده ای را به خود اختصاص داده به بررسی تنگناهای موجود بر سر راه هر چه بیشتر رقابتی شدن لجستیک پرداختند. آنها همچنین چند روش جهت ارتقا این شبکه ارائه دادند. از جمله روش ها یکی استفاده از صنعت IT در محاسبه های حجیم وایجاد سرویس رسانی ودیگری استفاده از تکنولوژیهای شبکه ای بدون سیم می توان نام برد.
از دیگر مطالعات مرتبط با لجستیک می توان به مطالعات هایسو8 و همکاران - 2009 - و ویکی و روکیکی - 2007 - 9 اشاره کرد.
در سالهای اخیر، توجه به زنجیره تامین و لجستیک در بخش کشاورزی در تحقیقات محققین کشور دیده میشود، که از آن جمله میتوان به مطالعات ناصری، مرادی و ملیحی - 1385 - با موضوع »بررسی عوامل رقابت پذیری صنعت چای ایران در قالب مدل الماس پورتر«، فرجی و همکاران - 1386 - با موضوع »زنجیره عرضه صنعت تولید و فرآوری ابریشم«، خالدی و امجدی - 1388 - با عنوان »اهمیت و کاربرد مدیریت زنجیره عرضه در بخش کشاورزی و صنایع وابسته به آن.«؛ خالدی و همکاران » - 1392 - بررسی عملکرد زنجیره عرضه پیاز در استان آذربایجان شرقی.
« نوروزی و همکاران » - 1392 - تعیین و اولویت بندی عوامل موثر بر بازاریابی زنجیره تامین خرما در استان بوشهر«، خالدی و همکاران » - 1393 - تعیین و اولویتبندی مسایل لجستیک زنجیره تأمین صنعت ماهیگیری در چابهار.« و دهقان و همکاران » - 1393 - تعیین و اولویتبندی مسایل و چالش های زنجیره عرضه خرما در شهرستان سراوان« اشاره کرد.
صنعت لبنیات کشور به عنوان یک صنعت مهم و از صنایع تکمیلی بخش کشاورزی نقش بسیار مهمی در توسعه پایدار کشور ایفا می نماید. با توجه به اهمیت این صنعت در ارتقای ارزش افزوده، ارزآوری و کمک به تولیدکنندگان شناسایی و اولویتبندی مسائل زنجیره تامین صنعت شیر ایران با تأکید بر لجستیک به عنوان هدف اصلی این مطالعه انتخاب شده است.
