مقاله شناسایی و اولویت بندی موانع اجرای بهره وری در شرکت برق منطقه ای باختر

بخشی از مقاله

چکیده:

هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی و اولویت بندي موانع اجراي بهره وري در شرکت برق منطقه اي باختر است. در این راستا پس از مطالعه مبانی نظري و مصاحبه با تنی چند از مدیران با سابقه شرکت برق منطقه اي باختر، 24 مورد بعنوان موانع اجراي بهره وري در شرکت شناسایی شدند و دیدگاه مدیران و کارکنان شرکت نسبت به میزان تاثیرگذاري هر یک از آن ها در بهره وري از طریق پرسشنامه طراحی شده، مورد پرسش واقع شد.نتایج تحقیق نشان داد که مهم ترین موانع اجراي بهره وري در شرکت برق منطقه اي باختر به ترتیب اولویت عبارت اند از: سازگاري شخصی، مدیریت اشتباه، عمل زدگی و سطحی نگري، دیگر عوامل سازمانی، محافظه کاري، کم اهمیت بودن موضوع بهره وري، محدودیت منابع دولتی و آشفتگی ذهنی مدیران.

.1 مقدمه

در دنیاي پر رقابت کنونی، بهره وري بعنوان یک فلسفه و دیدگاه مبتنی بر استراتژي بهبود، مهم ترین هدف هر سازمانی را تشکیل می دهد. تونهیل [1]، در خصوص اهمیت بهره وري در بخش دولتی سه دلیل عمده ارائه کرده است. اول اینکه بخش عمده اشتغال در بخش دولتی است. دوم اینکه بخش دولتی تامین کننده اصلی خدمات در اقتصاد بویژه خدمات بازرگانی و خدمات اجتماعی است که بر هزینه نهادها و کیفیت نیروي کار بنگاه هاي اقتصادي تاثیر دارد. سوم اینکه بخش دولتی مصرف کننده منابع مالیاتی است.

تغییرات در بهره وري بخش دولتی ممکن استاثرات قابل ملاحظه اي بر اقتصاد یک کشور داشته باشد. بهره وري یک عامل کلیدي موثر در پیشرفت اقتصادي کشور است و با درآمد واقعی کارکنان و سطح زندگی افراد یک جامعه ارتباط دارد، و به لحاظ اهمیت آن بویژه در بعد نیروي انسانی، شایسته است که سازمان ها با توجه به عوامل انگیزشی و توجه به مسائل روحی و روانی افراد و بهره گیري از نظریه هاي رفتار سازمانی و در نتیجه ارتقاي مشارکت افراد در نیل به اهداف مورد نظر، کشور را در رسیدن به سطح بالاتر و به تبع آن پیشرفت اقتصادي یاري نمایند. براي ارتقاي بهره وري باید قبل از هرچیز عوامل موثر بر بهره وري را به خوبی شناخت. عوامل زیادي بعنوان موانع بهره وري در مقالات مختلف شناسایی شدند.

عوامل تفاوت فرهنگی، تفاوت زبانی، ارتباطات نادرست بین همکاران، جنسیت، مدیریت اشتباه، سازگاري شخصی و دیگر عوامل سازمانی را بعنوان موانع بهره وري شناسایی کرده است. عالی و بافنده زنده [3]، 28 مانع ارتقاي بهره وري را بر اساس تحقیقات آمونز [4]، در سه دسته محیطی، سازمانی و فردي شناسایی کردند.

-    موانع و مشکلات محیطی: این موانع تقریباً در کلیه فعالیتهاي بخش دولتی مشترك میباشد و نشات گرفته از ماهیت فعالیتهاي بخش دولتی است. از جمله این موانع میتوان به عدم وجود فشارهاي بازار رقابتی - انحصاري بودن - وجود فشارهاي سیاسی تاثیرگذار بر تصمیمگیري، محافظه کاري مفرط و گرایش به حفظ وضع موجود، کم اهمیت بودن موضوع بهره وري در مقابل علایق سیاسی، محدودیت منابع دولتی، عمل زدگی و سطحی نگري و وجود قوانین و مقررات محدودکننده اشاره کرد.

-    موانع و مشکلات سازمانی: موانعی که با درجات متفاوت در اغلب سازمانهاي بخش دولتی وجود دارد و میزان تاثیرگذاري آنها در بهره وري از سازمانی به سازمان دیگر فرق می کند. این موانع شامل فرایند بروکراسی، فقدان سیستم مناسب پاداش، عدم وجود سیستم حسابرسی هزینه، کمبود کارکنان تحلیلگر، نبود نظام پاسخگویی، کمبود فعالیتهاي تحقیق و توسعه و ... است.

-    موانع و مشکلات فردي: موانعی که از ویژگی شخصیتی، نگرش و رفتار مدیران نشئت میگیرد. نمونه هایی از این موانع عبارتند از: کنترل ناکافی زمان و کار توسط مدیران، آشفتگی ذهنی مدیران، کافی نبودن تعهد مدیریت نسبت به بهره وري و فقدان ریسکپذیري مدیران.

با مروري بر ادبیات موجود، موانعی که در اغلب مطالعات و نوشته ها بعنوان موانع عمده بهره وري در بخش دولتی مطرح شدند و همچنین با مصاحبه با تنی چند از مدیران با سابقه شرکت برق منطقه اي باختر، 24 عامل بعنوان موانع اجراي بهرهوري در شرکت برق منطقه اي باختر به شرح زیر شناسایی شدند.

.1    تفاوت فرهنگی

.2    تفاوت زبانی

.3    ارتباطات نادرست بین همکاران

.4    جنسیت

5    مدیریت اشتباه

.6        سازگاري شخصی

.7        دیگر عوامل سازمانی

.8 عدم وجود فشارهاي بازار رقابتی - انحصاري بودن -

.9 وجود فشارهاي سیاسی تاثیرگذار بر تصمیمگیري

.10       محافظه کاري مفرط و گرایش به حفظ وضع موجود

.11       کم اهمیت بودن موضوع بهرهوري در مقابل علایق سیاسی

.12       محدودیت منابع دولتی

.13       عمل زدگی و سطحی نگري

.14       وجود قوانین و مقررات محدودکننده

.15       فرایند بروکراسی

.16       فقدان سیستم مناسب پاداش

.17       عدم وجود سیستم حسابرسی هزینه

.18       کمبود کارکنان تحلیلگر

.19       نبود نظام پاسخگویی

.20       کمبود فعالیتهاي تحقیق و توسعه

.21       کنترل ناکافی زمان و کار توسط مدیران

.22       آشفتگی ذهنی مدیران

.23       کافی نبودن تعهد مدیریت نسبت به بهره وري

.24       فقدان ریسک پذیري مدیران.

.2 روش اجراي تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف، تحقیقی کاربردي و از لحاظ روش از نوع تحقیقات توصیفی است که بصورت پیمایش انجام گرفت. بدین منظور پس از مطالعهي مبانی نظري و مصاحبه با تنی چند از مدیران با سابقه شرکت برق منطقهاي باختر، پرسشنامهاي طراحی شد - پیوست - و بین کلیه مدیران و کارکنان شرکت برق منطقهاي باختر توزیع گردید. به عبارت دقیقتر، جامعه آماري مورد مطالعه، مدیران سطوح عالی و میانی و کارکنان شرکت برق منطقهاي باختر هستند.

حجم جامعه آماري پژوهش برابر با 2000 نفر بود که بر اساس فرمول نمونه گیري کوکران - با خطاي 0/05 و ضریب اطمینان - 0/95 تعداد 322 نفر بعنوان نمونه آماري انتخاب شدند و به سوالات پرسشنامه تحقیق پاسخ دادند. پرسشنامه طراحی شده شامل 49 سوال با مقیاس پنچ گزینهاي لیکرت - کاملا مخالفم، مخالفم، نظري ندارم، موافقم، کاملا موافقم - ، است که میزان تاثیرگذاري هر یک از 24 مانع را در اجراي بهرهوري اندازه گیري میکند. براي تایید روایی پرسشنامه از نظرات اساتید دانشگاهی و مدیران با سابقه مجموعه، صاحب نظر در حوزه بهرهوري و براي آزمون اعتبار پرسشنامه از آزمون کرونباخ استفاده شد.

مقدار آزمون آلفاي کرونباخ براي کل پرسشنامه 0/764 بدست آمد که حاکی از تایید اعتبار ابزار اندازهگیري تحقیق میباشد.

.3 تجزیه و تحلیل دادهها

تحقیق حاضر یک پرسشنامه دارد که از دو بخش اصلی تشکیل شده است؛ بخش اول آن به اندازهگیري متغییرهاي جمعیت شناختی نظیر جنسیت، سن، سطح تحصیلات و سابقه خدمت میپردازد. بخش دوم پرسشنامه نیز بر اندازهگیري متغییرهاي مربوط به شاخصهاي موانع بهرهوري متمرکز است؛ که بر اساس مقیاس پنج گزینهاي لیکرت به هریک از پاسخ هاي کاملا مخالفم، مخالفم، نظري ندارم، موافقم و کاملا موافقم به ترتیب نمره اي بین 1 تا 5 تعلق گرفته است.

.3,1 آمار توصیفی - توصیف دادهها -

با توجه به دادههاي حاصل از پرسشنامه در این بخش متغییرهاي جمعیت شناختی تحقیق در قالب جداول تشریح میشوند. وضعیت و ترکیب جنسیت نمونه آماري مورد مطالعه در تحقیق حاضر در جدول - 1 - ، پراکندگی سن در جدول - - 2، پراکندگی تحصیلات در جدول - 3 - ، و سابقه خدمت در جدول - 4 - ، خلاصه شده است.

جدول .1 جنسیت پاسخدهندگان

جدول .2 سن پاسخدهندگان

جدول .3 تحصیلات پاسخدهندگان

جدول .4 سابقه خدمت

.3,2 آمار استنباطی

دادههاي جمع آوري شده از جامعه آماري با استفاده از نرم افزارهاي SPSS و Amos مورد تحقیق قرار گرفتند؛ آزمونهاي آماري استفاده شده به همراه کاربردشان و بسته نرم افزاري مورد استفاده براي هریک، در جدول - 5 - خلاصه شده است. در ادامه هریک از این آزمونها و تحلیل مربوط به خودشان تشریح میشود.

جدول .5 آزمونهاي آماري مورد استفاده و کاربرد هریک از آنها